Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Bài: Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân)

tăm tối, đơn điệu hàng ngày. Đó là 
mơ ước đổi đời của những kiếp người lam lũ.
(Nguyễn Tuân)
I. Tìm hiểu chung:
a. Tác giả:
- 1910 – 1987, quê Hà Nội. Học thành 
chung, làm báo, viết văn.
- Trước Cách mạng tháng Tám, là 
nhà văn lãng mạn. Sau Cách mạng, 
tham gia kháng chiến. 
- Ông nổi bật với phong cách nghệ 
thuật tài hoa – tài tử, sở trường về 
thể tuỳ bút. 
(Nguyễn Tuân)
I. Tìm hiểu chung:
a. Tác giả: b. Tác phẩm:
- Viết 1938, in trong tập truyện “Vang bóng 
một thời”.
- “Vang bóng một thời” có 11 truyện ngắn, 
là kết tinh tài năng của Nguyễn Tuân trước 
Cách mạng tháng Tám.
- Nhân vật là những người tài hoa, bất đắc 
chí nhưng luôn giữ thiên lương. Họ lấy cái 
ngông – tài hoa để đối lập, phủ định xã hội 
phàm tục đương thời.
- Tóm tắt truyện.
TÓM TẮT TRUYỆN 
- Huấn Cao văn võ toàn tài, nổi tiếng viết chữ đẹp, phạm tội 
chống triều đình, bị xử án chém, bị giải về nhà giam của Quản 
ngục chờ ngày xử chém.
- Quản ngục vốn quý trọng người tài và có sở nguyện chơi chữ, 
ước có được bức chữ của ông Huấn nên đã sai viên thơ lại biệt 
đãi rượu thịt hàng ngày cho Huấn Cao.
- Huấn Cao thản nhiên nhận rượu thịt nhưng khinh bỉ bọn 
quan tù – tiểu nhân thị oai, thẳng thừng đuổi Quản ngục ra 
khỏi buồng giam.
- Một chiều, trước ngày xử chém, Huấn Cao nghe viên thơ lại 
kể nỗi lòng của Quản ngục, ông cảm động và quyết định cho 
chữ Quản ngục.
- Đêm đó, trong buồng giam dơ nhớp, với bó đuốc sáng rực, 
Huấn Cao “cổ mang gông, chân vướng xiềng” đứng hiên ngang 
cho chữ, hai ngục quan khúm núm đứng bên. Viết xong bức 
chữ, Huấn Cao khuyên Quản ngục hãy về quê mà ở để giữ 
tròn thiên lương.
- Quản ngục cảm động, nghẹn ngào nói: “Kẻ mê muội này xin 
bái lĩnh”.
(Nguyễn Tuân)
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
II. Đọc – hiểu:
1. Tình huống truyện:
Truyện có tình huống 
độc đáo như thế nào?
  Là cuộc gặp gỡ đầy kịch tính giữa hai nhân vật:
 - Huấn Cao, một tử tù vì tội “đại nghịch” chống 
triều đình.
 - Quản ngục, đại diện cho quyền lực triều đình.
  Một sự đối lập độc đáo: 
 - Trên bình diện chính trị - xã hội, họ đối lập 
theo hướng Quản ngục có toàn quyền sinh sát.
 - Trên bình diện nhân sinh, họ lại tri âm theo 
hướng Quản ngục phải bái lĩnh Huấn Cao.
Ý nghĩa của
tình huống truyện?
Ý nghĩa của
tình huống truyện?
 Tình huống trớ trêu có hiệu quả:
 - Thử thách phẩm chất các nhân vật, góp phần 
thể hiện chủ đề.
 - Tạo sự hấp dẫn.
(Nguyễn Tuân)
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
II. Đọc – hiểu: 
 1. Tình huống truyện:
2. Tác phẩm:
2. Nhân vật Huấn Cao:
Huấn Cao có 
những phẩm chất gì?
uấn Cao có 
những phẩ chất gì?
 a. Một người tài hoa. 
  Là tài viết chữ nhanh và rất đẹp. “Có được chữ 
của Huấn Cao mà treo là có một báu vật trên đời”.
  Viết chữ đẹp là nghệ thuật thư pháp. Chữ thể 
hiện "tài, tâm, lực" của người viết chữ và chơi chữ.
Biểu hiện sự tài hoa 
của Huấn Cao?
Biểu hiện sự tài hoa 
của uấn Cao?
  Nên Huấn Cao luôn đối đãi với chữ bằng cái 
"tâm" thành kính: “Chữ thì quý lắm, ta nhất sinh 
không vì vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình viết 
câu đối bao giờ”.
  Chơi chữ là một truyền thống văn hoá của dân 
tộc. 
NGHỆ THUẬT THƯ PHÁP
(Nguyễn Tuân)
I. Tìm hiểu chung:
II. Đọc – hiểu:
2. Tác phẩm:
 1. Tình huống truyện:
b. Một người khí khái, kiêu bạc.
2. Nhân vật Huấn Cao:
1. Tác giả: 
 a. Một người tài hoa.
THẢO LUẬN
 Những biểu hiện khí khái, kiêu bạc?
  Coi thường tiền tài và quyền lực đen tối, chỉ quý 
trọng cái ĐẸP của tài năng, nhân cách.
 - Không vì vàng ngọc hay quyền thế mà viết câu 
đối cho ai.
 - “Lạnh lùng” nhìn bọn quan ngục là bọn “tiểu 
nhân thị oai”, thản nhiên dỗ cái gông.
  Thản nhiên nhận rượu thịt biệt đãi như “cái hứng 
bình sinh”, nhưng khinh bỉ đuổi Quản ngục ra khỏi 
buồng giam: “Ta chỉ muốn có một điều. Là nhà người 
đừng đặt chân vào đây.”
  Nói xong, ông chờ sự trả thù, “đến cảnh chết 
chém mà ông còn chẳng sợ”.
 Là phẩm chất hiên ngang, nghĩa khí của con 
người cứng cỏi, anh hùng.
 Là phẩm chất hiên ngang, nghĩa khí của con 
người cứng cỏi, anh hùng.
(Nguyễn Tuân)
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
II. Đọc – hiểu:
2. Tác phẩm:
 1. Tình huống truyện:
2. Nhân vật Huấn Cao:
 a. Một người tài hoa.
b. Một người khí khái, 
kiêu bạc.
c. Một người thiên lương.
Tấm lòng thiên 
lương thể hiện 
qua chi tiết nào?
Tấ lòng thiên 
lương thể hiện 
qua chi tiết nào?
  Khi hiểu được tấm lòng biệt nhãn liên tài và sở 
nguyện cao quý của Quản ngục, Huấn Cao xúc động 
chân thành: “thiếu chút nữa, ta phụ mất một tấm lòng 
trong thiên hạ”.
  Cho chữ Quản ngục, tức Huấn Cao đã xem Quản 
ngục là một trong ba người bạn tri âm.
Huấn Cao chỉ trân trọng và nếu cần chỉ khuất 
phục trước cái ĐẸP: “Nhất sinh đê thủ bái mai 
hoa”.
Qua sự thay đổi thái độ của HC, tác giả
 muốn nhắn gởi quan niệm nhân sinh gì?
Qua sự thay đổi thái độ của HC, tác giả
 muốn nhắn gởi quan niệm nhân sinh gì?
Qua đó, Nguyễn Tuân khẳng định: cái ĐẸP ở 
cuộc đời chỉ là TÀI HOA, NHÂN CÁCH và 
THIÊN LƯƠNG; còn danh vọng, quyền lực đen 
tối là vô nghĩa, làm con người tha hoá.
(Nguyễn Tuân)
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
II. Đọc – hiểu:
2. Tác phẩm:
 1. Tình huống truyện:
2. Nhân vật Huấn Cao:
 a. Một người tài hoa.
b. Một người khí khái, 
kiêu bạc.
3. Nhân vật Quản ngục.
a. Tên gọi.
 Gọi tên nhân vật bằng nghề quản ngục nhằm gợi 
ấn tượng về một con người đại diện cho cái ác của 
quyền lực đen tối.
Chỉ gọi nhân vật bằng 
nghề quản ngục là 
nhằm ý đồ nghệ thuật gì?
Chỉ gọi nhân vật bằng 
nghề quản ngục là 
nhằm ý đồ nghệ thuật gì?
b. Nội tâm.
 Quản ngục có chiều sâu nội tâm đáng trân trọng:
  Hình ảnh ông ngồi trong đêm, tư lự, trăn trở về lẽ 
sống, về công việc của “kẻ tiểu lại giữ tù ... Mình chọn 
nhầm nghề mất rồi” và biết tiếc cho Huấn Cao. 
  Tác giả xen vào lời bình về cái “tâm điển” của 
Quản ngục: “Ông trời nhiều khi chơi ác, đem đày ải 
những cái thuần khiết vào giữa một đống cặn bã...”
Quản ngục có 
chiều sâu nội tâm gì?
Quản ngục có 
chiều sâu nội tâm gì? Văn miêu tả nội tâm trữ tình sâu lắng, 
linh hoạt.
(Nguyễn Tuân)
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
II. Đọc – hiểu:
2. Tác phẩm:
 1. Tình huống truyện:
2. Nhân vật Huấn Cao:
 a. Một người tài hoa.
b. Một người khí khái, 
kiêu bạc.
3. Nhân vật Quản ngục.
a. Tên gọi.
b. Nội tâm.
c. Là người biệt nhãn liên tài.
THẢO LUẬN
Biểu hiện biệt nhãn liên tài ở Quản ngục?
  Biết quý trọng Huấn Cao tài hoa, khí phách nên 
đã biệt đãi ông. Dù bị Huấn Cao đuổi bằng câu 
khinh thị nhưng vẫn lễ phép “xin lĩnh ý”, không oán 
hận.
  Biết đánh giá đúng viên thơ lại “cũng là một 
người khá đây... Một người biết kính mến khí phách, 
biết tiếc người tài hẳn không phải kẻ xấu.”
  Quản ngục hai lần bái lĩnh Huấn Cao và nhận 
mình là “kẻ mê muội” là nhân cách cứng cỏi “nhất 
sinh đê thủ bái mai hoa”.Nói Quản ngục cũng 
tài hoa, kiêu bạc 
được không? Vì sao?
Nói Quản ngục cũng 
tài hoa, kiêu bạc 
được không? Vì sao?
(Nguyễn Tuân)
II. Đọc – hiểu:
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
 1. Tình huống truyện:
2. Nhân vật Huấn Cao:
 a. Một người tài hoa.
b. Một người khí khái, 
kiêu bạc.
3. Nhân vật Quản ngục.
a. Tên gọi.
b. Nội tâm.
c. Là người biệt nhãn 
liên tài.
  Sở nguyện chơi chữ cũng là sự tà i hoa trên 
phương diện biết và trân trọng cái ĐẸP.
  Quản ngục sẽ về quê, từ bỏ danh vọng, quyền lực. 
Đó cũng là sự kiêu bạc.
 Quản ngục và Huấn Cao đã là tri âm. 
Cách xây dựng nhân vật sinh động.
(Nguyễn Tuân)
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
II. Đọc – hiểu:
 1. Tình huống truyện:
2. Nhân vật Huấn Cao:
 a. Một người tài hoa.
b. Một người khí khái, 
kiêu bạc.
3. Nhân vật Quản ngục.
a. Tên gọi.
b. Nội tâm.
c. Là người biệt nhãn 
liên tài.
4. Cảnh cho chữ.
 Được gọi là “cảnh tượng xưa nay chưa từng có”.
Vì sao cảnh cho chữ được gọi như thế?Vì sao cảnh cho chữ được gọi như thế?
  Được miêu tả một cách thiêng liêng, cổ kính bằng 
bút pháp lãng mạn đặc sắc.
 - Thủ pháp đối lập gay gắt:
HOÀN CẢNH
Nêu các yếu tố đối lập?Nêu các yếu tố đối lập?
CON NGƯỜI
Buồng giam tối tăm, hôi hám.
Bó đuốc sáng rực, mùi thơm 
của lụa, của mực.
Người tử tù đứng hiên ngang 
cho chữ.
Hai ngục quan khúm núm 
nhận chữ.
(Nguyễn Tuân)
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
II. Đọc – hiểu:
 1. Tình huống truyện:
2. Nhân vật Huấn Cao:
 a. Một người tài hoa.
b. Một người khí khái, 
kiêu bạc.
3. Nhân vật Quản ngục.
a. Tên gọi.
b. Nội tâm.
c. Là người biệt nhãn 
liên tài.
4. Cảnh cho chữ.
 - Bút pháp tượng trưng:
Bóng tối và ánh sáng tượng trưng cho điều gì?
 + Bóng tối tượng trưng cho cái xấu và tội ác được 
xua tan bởi ánh sáng của thiên lương, tài hoa. 
 + Hai ngục quan phải khúm núm trước tử tù 
tượng trưng cho cái thấp hèn cái ác phải khuất phục 
trước cái ĐẸP.
  Lời khuyên Quản ngục hãy về quê mà ở của 
Huấn Cao là lời di huấn cho đời: 
 Hãy xa lánh cái tầm thường, cái xấu, cái ác. Hãy 
giữ tròn thiên lương, nhân cách. Hãy nâng niu cái 
ĐẸP.
Cảnh cho chữ nơi tù ngục 
nhằm nói lên quan niệm gì về cái ĐẸP?
Cảnh cho chữ nơi tù ngục 
nhằm nói lên quan niệm gì về cái ĐẸP?
 Cảnh cho chữ nơi tù ngục nhằm khẳng định: 
Cái ĐẸP – THIÊN LƯƠNG – NHÂN CÁCH luôn 
có sức mạnh sinh tồn bất diệt, bất chấp nơi tối tăm, 
tội lỗi.
 Cảnh cho chữ nơi tù ngục nhằm khẳng định: 
Cái ĐẸP – THIÊN LƯƠNG – NHÂN CÁCH luôn 
có sức mạnh sinh tồn bất diệt, bất chấp nơi tối tăm, 
tội lỗi.
(Nguyễn Tuân)
III. Kết luận.
Phát biểu chủ đề của truyện?Phát biểu chủ đề của truyện?
1. Chủ đề: Truyện ca ngợi con người tài hoa, kiêu bạc. Qua đó, thể hiện 
quan niệm: CÁI ĐẸP luôn bất diệt và trân trọng truyền thống văn hoá 
của dân tộc.
2. Đặc sắc nghệ thuật: Tình huống truyện độc đáo; tính cách nhân vật 
sinh động; dựng cảnh cổ kính, trang nghiêm với thủ pháp đối lập, tượng 
trưng; ngôn ngữ tạo hình. 
HƯỚNG DẪN HỌC 
1) Phân tích vẻ đẹp của nhân vật Huấn Cao. 
2) Phân tích vẻ đẹp của nhân vật Quản ngục. 
1) Phân tích ý nghĩa cảnh cho chữ.