Không gian giấc mơ trong một số truyện ngắn nữ Việt Nam hiện đại

 Bà vẫn hay vuốt ve mặt tôi như thế”. Đồng thời, tiếng nói của cây gội 
già trong giấc mơ cũng là niềm tin của nhân vật: “Con chỉ bị tật thôi, con chưa bị tàn 
đâu” [2, tr.16-17]. 
Trong Kẻ dự phần (Phong Điệp), nhân vật nữ rơi vào trạng thái hoảng loạn bởi những 
âm thanh kinh khiếp từ lò mổ cạnh nhà. Những âm thanh ấy giết chết mọi ham muốn, 
mọi sinh lực trong cô khiến những đứa con không thể tượng hình, hoặc nếu có tượng 
hình cũng sẽ chịu số phận bị đào thải ra khỏi cơ thể mẹ một khi chuỗi âm thanh của 
hàng trăm hàng nghìn con lợn đang chờ chết vọng đến. Bất lực với chính mình, nhân vật 
chỉ còn biết vin vào những giấc mơ: “Cô thèm khát những đứa con đến độ mang bầu 
trong những giấc mơ. Và vì thế, cô chỉ muốn đặt lưng xuống, nuôi cho những giấc mơ 
đủ chín tháng mười ngày để cho những đứa trẻ yên ổn chào đời. Cô sợ khi tỉnh giấc, 
phải đối diện với tử cung trống rỗng, đối diện với sự bất lực của chính mình” [3, tr.50]. 
Như vậy, không gian giấc mơ trong truyện ngắn nữ Việt Nam hiện đại hầu hết đều 
mang dáng dấp của sự tự thỏa mãn, đều có khuynh hướng thương thỏa với hiện thực. Có 
những ranh giới, những giới hạn mà nhân vật khó tự mình bước qua và nhà văn đã nâng 
bước cho nhân vật của mình bằng cách đẩy họ vào những giấc mơ. Ở đó, lời nói, hành 
động, cử chỉ của họ hầu như không phải gánh chịu sự phán xét, chỉ trích, lên án từ 
người đời. Ở một mặt khác, từ giấc mơ, người đọc có thể thấu suốt tâm can của nhân vật 
như đang soi qua một tấm gương trong suốt, đúng như tâm lý học, mà cụ thể là phân 
tâm học, đã chứng minh giấc mơ là phần bản năng có thật của mỗi người mà không có 
bất cứ một dấu vết nào của sự dối gian. 
2.2. Không gian giấc mơ và sự gợi nhắc những ám ảnh 
Não bộ của con người có khuynh hướng xóa lấp những nỗi đau vượt quá ngưỡng chịu 
đựng của nó, nhưng sự xóa lấp này không đơn giản là sự xóa trắng cuốn băng gốc mà đa 
phần là sự chuyển đổi nó sang một khoảng không gian kín đáo hơn, sâu thẳm hơn. Con 
người có thể tạm quên những ký ức kinh hoàng khi họ phải chia mối quan tâm mình cho 
những vấn đề khác, nhưng khi giấc ngủ đến và phần ý thức tạm nghỉ ngơi thì những nỗi 
ám ảnh hoàn toàn có thể tràn về qua những giấc mơ. Và theo một cơ cấu nào đó của tự 
58 TRẦN NHẬT THU 
nhiên, trong mơ, con người hoàn toàn có thể trải nghiệm trọn vẹn những trạng thái cảm 
xúc của mình: khóc, cười, yêu thương, oán thù, tuyệt vọng 
Trong Đường trần (Thùy Dương), trở về từ cuộc chiến tranh, ông Thuận luôn mang 
trong tim nỗi ám ảnh về cái chết của chín cô gái thanh niên xung phong như lời ông 
từng tâm sự với ba đứa con gái: “chín cô gái thanh niên xung phong bị sức ép của bom 
chết mà trên người không còn mảnh vải, quần áo bị xé nát. Bố bế trên tay từng cô trắng, 
mềm và thầm khấn nếu còn sống về với vợ con xin đẻ toàn con gái để các cô có chốn 
mà trở về dương gian” [4, tr.45]. Vì lẽ đó mà phần đời sau chiến tranh của ông luôn 
luẩn quẩn giấc mơ về cái thời đau thương đã qua: “Ông Thuận mơ thấy cánh rừng cháy 
đỏ, tiếng bom đập, lửa nháng bên người” [4, tr.46]. Hình ảnh những cô gái chết trẻ 
khiến ông càng cảm nhận rõ hơn hết tội ác chiến tranh và nhất quyết không chịu chấp 
nhận đứa con rể người Mỹ, mặc dù Vy là đứa con gái ông yêu thương nhất 
Trong Kẻ dự phần, Phong Điệp mổ xẻ căn bệnh trầm uất của người vợ khi mỗi ngày 
phải đối mặt với cuộc hành hình lũ lợn ở lò mổ sát bên nhà. Bao giờ cũng vậy, trạng 
thái tâm lý đều đặn mỗi ngày của cô là hoảng loạn, tim nghẹt lại tưởng chừng không thở 
được, mồ hôi đổ lạnh cứng sống lưng và thấy mình giống như kẻ vừa thoát ra khỏi một 
cuộc hành hình. Cô đã từng mơ đến một cuộc đào tẩu cùng với chồng trong chuyến đi 
chơi của hai vợ chồng, nhưng đó là cuộc đào tẩu bất thành bởi rốt cục, cô vẫn bị ném trả 
lại với những giấc mơ giết chóc kinh tởm hoặc những cuộc thai nghén ảo chín tháng 
mười ngày rỗng rễnh vô duyên. Với người vợ, giấc mơ không mang ý nghĩa giải thoát 
mà ngược lại, như mũi dao ngoáy sâu hơn vào nỗi khiếp hãi đang hở miệng: “Khi lũ lợn 
bị lùa trở lại thì chuồng lợn đã chật kín trâu bò lợn gà. Lũ lợn phân vân dừng lại. Không 
còn chỗ cho chúng. Những con gà phải đứng vắt vẻo trên mình lũ trâu bò mới đủ chỗ. 
Tất cả chúng đều đã bị lột sạch da. Con nào con nấy tím tái. Những gỉ xương sườn chồi 
hẳn ra ngoài, trắng hếu. Mắt chúng nhưng nhức nước, bất lực” [3, tr.53]. Nỗi kinh 
hoàng tượng hình thành những giấc mơ quái gở, ám ảnh người vợ đến độ từ thể xác đến 
tâm hồn cô đều nhàu nát, sứt sẹo, thậm chí không có cơ hội nuôi dưỡng dù chỉ một giọt 
máu nhỏ trong cái tử cung trống rỗng của mình. 
Trong Cúc quỳ (Hồ Thị Hải Âu), cuộc đời của nhân vật nữ chính là sự nối dài, có lúc 
đứt quãng những giấc mơ hoa vàng: “Giấc ngủ của con bé 5 tuổi nối lại với nhau bằng 
những cơn mê không đầu không cuối. Chập chờn những hoang phế, điêu linh. Đôi khi, 
tôi ngủ vùi trong những giấc mộng hoa vàng. Lộng lẫy và chứa chan cảm xúc. Tôi thấy 
mình được bay lên với đôi cánh vàng rực. Lồng ngực căng đầy niềm hạnh phúc. Và trái 
tim hát vang những nốt nhạc màu hoa”. Loài hoa chữa lành căn bệnh ghẻ triền miên, 
loài hoa chứng nhân cho ngày cô bé vụt trở thành thiếu nữ, loài hoa nhức nhối đến quay 
quắt trong nỗi nhớ, trong sự vọng về quê cũ. 
Với Nhẻo trong truyện ngắn Như một con chim nhỏ (Đỗ Bích Thúy), hai gương mặt đàn 
ông xuất hiện trong giấc mơ chính là hai vết cứa sâu trong tâm hồn Nhẻo: một là Cạ, 
người chồng đã chết, một là Dỉ, người mà Nhẻo thầm thương từ trước khi lấy Cạ. Là 
đứa con dâu ngoan nên sau khi Cạ chết, Nhẻo không một lần tơ tưởng đến ai, kể cả Dỉ, 
mặc cho Dỉ vẫn theo Nhẻo trên mọi nẻo đường. Với Cạ, Nhẻo luôn cảm thấy có lỗi dù 
KHÔNG GIAN GIẤC MƠ TRONG MỘT SỐ TRUYỆN NGẮN NỮ VIỆT NAM HIỆN ĐẠI 59 
cái chết của Cạ không hề là do Nhẻo hại chết như lời thầy cúng phán. Còn với Dỉ, lần 
đầu tiên Nhẻo gặp Dỉ là khi Dỉ đi bán vịt cùng người bà con. Hiện thực này được 
chuyển hóa theo một dạng thức kỳ quặc để biến thành trận hỗn chiến đầy máu trong 
giấc mơ của Nhẻo: “Nhẻo thiếp đi lúc nào không rõ. Có hai gương mặt chập chờn trước 
mắt Nhẻo. Một là Cạ, máu từ hai hốc mắt trào ra đầm đìa trên mặt. Người kia là Dỉ, 
cười cười xòe ra cho Nhẻo một vốc vịt con, con nào cũng như cục bông, vàng bóng êm 
mịn. Và rồi hai cái mặt đàn ông bắt đầu hướng vào nhau quát tháo. Máu từ mắt Cạ nhỏ 
ròng ròng xuống đám vịt con trong tay Dỉ, lông vịt vàng óng bắt đầu nhuộm dần sang 
màu đỏ, chúng sợ hãi co rúm lại với nhau. Nhẻo nhìn bầy vịt chăm chăm, cứng miệng 
không nói được” [8, tr.113]. 
Và cũng có khi, giấc mơ không đơn thuần chỉ là sự thỏa mãn, là nỗi ám ảnh mà còn 
thực sự là phần đời không thể thiếu. Điều này đã được Nguyễn Thị Thu Huệ nhắc đến 
trong truyện ngắn Một đời sống khác. Đối với nhân vật chính trong truyện ngắn này, 
“ngày là cuộc đời thực. Đêm tưởng mình ngủ nhưng thực ra cô bước vào một đời sống 
khác vừa đẹp đẽ, vừa căng thẳng, lôi kéo cảm xúc rất mạnh. Đi ngủ với cô là chuyển 
trạng thái. Cô nhắm mắt, thể xác thả lỏng nhưng tinh thần vẫn hoạt động. Thế giới trong 
đêm của cô mới là thật” [6, tr.29]. Mệt nhoài vì phải sống trong cả hai chiều thời gian, 
cô tìm đến bác sĩ và được kê một hộp thuốc an thần. Loại biệt dược đó giúp cô quên 
nhanh chóng những giấc mơ và vì thế, thoát ra khỏi tình trạng mệt mỏi thường nhật. 
Nhưng cuối cùng, khi mới chỉ uống được vài viên thuốc, cô lại tự nguyện từ bỏ nó vì 
không thể xa những giấc mơ: ”Những giọt nước mắt tiếc nuối vì bất lực, biết mình tự 
ném đi những điều gì quý giá. Đấy là quên những giấc mơ” [6, tr.30]. 
3. KẾT LUẬN 
Nếu như người đàn ông thường mơ những giấc mơ chinh phục thì người phụ nữ, với 
thiên tính nữ hiền dịu và có phần cam chịu trong đời thực lại thường mơ những giấc mơ 
có tính phản kháng hoặc chí ít, mơ để sống với những nhu cầu và khát vọng có thực của 
mình. Cơ chế nghịch đảo/gợi nhắc của giấc mơ cho phép nhà văn thực hiện ý đồ nghệ 
thuật của mình một cách tự nhiên nhất có thể mà hầu như không va chạm với bất cứ một 
rào cản luân lý hay đạo đức nào trong thực tế. Đây hẳn cũng là lý do để các nhà văn nữ 
xem giấc mơ như một thủ pháp quan trọng nhằm lột tả đời sống nội tâm thâm u, sâu kín 
và đầy ẩn ức của giới mình. Cũng vì lẽ đó, không gian giấc mơ trong truyện ngắn nữ 
không xem trọng yếu tố li kì, ảo dị mà ngược lại, gần như là sự sao chụp một cách trung 
thực không gian và thời gian sinh hoạt đời thường. 
Sự viện cầu đến không gian giấc mơ, trong một chừng mực nào đó, là sự thương thỏa 
với hiện thực nhưng cũng đồng thời là sự phản kháng ngầm đối với thực tế đầy va chạm 
và tổn thương mà người phụ nữ hàng ngày hàng giờ phải đối mặt. 
60 TRẦN NHẬT THU 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Y Ban (2005). Bức thư gửi mẹ Âu Cơ, NXb Thanh niên. 
[2] Nhiều tác giả (2005). Truyện ngắn chung khảo báo Văn nghệ 2003-2004, NXB Thanh 
niên. 
[3] Nhiều tác giả (2010). Truyện ngắn nữ 10 năm đầu thế kỷ XXI, tập 1, NXB Văn học. 
[4] Nhiều tác giả (2003). Truyện ngắn nữ chào thiên niên kỷ, NXB Phụ nữ. 
[5] Nguyễn Thị Thu Huệ (2010). 37 truyện ngắn Nguyễn Thị Thu Huệ, NXB Văn học. 
[6] Nguyễn Thị Thu Huệ (2012). Thành phố đi vắng, NXB Trẻ. 
[7] Ngụy Hữu Tâm (2005). Các bài viết về giấc mơ và giải thích giấc mơ, NXB Thế giới. 
[8] Đỗ Bích Thúy (2011). Mèo đen, NXB Thời đại. 
Title: DREAMY SPACE IN SOME VIETNAMESE CONTEMPORARY SHORT STORIES 
BY FEMALE WRITERS 
Abstract: The artistic space is one of the important category belonging to work’s structure, that 
is chosen to express different artistic idea. In this research, through the survey of dreamy space 
in some Vietnamese short stories of female writers, we affirm it is the popular type of space 
related to modern people’s spiritual life. Thanks to the two main mechanism of satisfying 
people’s desire and reminding the obsession, dreamy space is a choice that especially match 
with the female writers in their effort of reflecting about gender and gender instinct. 
Keywords: Dreamy space, short story, Vietnamese contemporary short stories.