Về một cách dạy truyện cổ tích "Tấm Cám" theo hướng tích hợp

quần áo của 
Tấm mặc vào cho Cám.." 
Quả là cái ác đã hiện hình qua mẹ con Cám. 
Mâu thuẫn này thể hiện sự xung đột trong gia 
đình thời cổ. Song chủ yếu là mâu thuẫn giữa 
cái thiện và cái ác trong xã hội. 
Mỗi khi Tấm khóc là Bụt lại xuất hiện để an 
ủi và giúp đỡ cô: Tấm mất yếm đào Bụt cho 
cá bống, Tấm mất cá bống Bụt cho hy vọng 
đổi đời, Tấm không được đi xem hội, Bụt 
cho chim sẻ đến giúp và đưa Tấm đến đỉnh 
cao hạnh phúc: Tấm trở thành hoàng hậu. 
Bụt là nhân vật tôn giáo, nhưng đã được dân 
gian hóa để trở thành ông lão hiền lành ,tốt 
bụng để giúp đỡ những người bất hạnh. Đây 
là yếu tố thần kì thường có trong truyện cổ 
tích (Thần, Tiên, Bụt..) Nhân vật Bụt thường 
đóng vai trò thúc đẩy sự phát triển của cốt 
truyện và thể hiện thái độ, tình cảm của nhân 
dân đối với những người bất hạnh; thể hiện 
ước mơ về hạnh phúc và công bằng xã hội 
(HS so sánh các truyện cổ tích đã học như: Sọ 
Dừa, Thạch Sanh..) 
Sau khi chết, Tấm hóa thân trở về đấu 
tranh giành lại hạnh phúc: 
Gợi dẫn 2: Từ một cô gái mồ côi, Tấm trở 
thành hoàng hậu. Mẹ con Cám còn thực hiện 
những dã tâm nào nữa? Lần này, Tấm có bị 
động và yếu ớt như trước nữa không? 
Yêu cầu: 
Theo quy luật sáng tạo của truyện cổ tích thần 
kì, tiến trình mới lại diễn ra theo kết cấu đặc 
trưng của truyện cổ tích: Tấm trở thành hoàng 
hậu với cuộc sống hạnh phúc. Mẹ con Cám đã 
giết Tấm và Tấm đã hóa thân trở về để đấu 
tranh giành lại hạnh phúc. 
Hóa thân lần 1: Hóa thành chim vàng anh: 
- Tấm chết, hóa thành chim vàng anh quấn 
quýt bên vua, hót mắng Cám: 
"Giặt áo chồng tao 
Thì giặt cho sạch..." 
- Cám "vừa lo sợ, vừa tức giận" 
Hóa thân lần 2: Hóa thành cây xoan đào: 
- Vàng anh bị giết, "Chỗ chôn lông chim mọc 
lên cây xoan đào thật đẹp" tỏa bóng mát cho 
vua nằm. 
- Cám "không nói ra nhưng trong lòng ghen 
lồng ghen lộn". 
Nguyễn Thị Kim Dung Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 98(10): 147 - 152 
 150
Hóa thân lần 3: Hóa thành khung cửi: 
-Xoan đào bị chặt, hóa thành khung cửi, mỗi 
khi Cám dệt vải khung cửi kêu: 
"Cót ca cót két, 
Lấy tranh chồng chị 
Chị khoét mắt ra" 
-Cám "sởn cả tóc gáy không dám dệt nữa". 
Hóa thân lần 4: Hóa thành quả thị: 
- Khung cửi bị đốt, đống tro bên đường mọc 
lên cây thị, có một quả duy nhất chín vàng. 
Từ quả thị Tấm bước ra "trở thành cô Tấm 
xinh đẹp." 
- "Cám thấy Tấm xinh đẹp hơn xưa, sinh lòng 
ghen ghét.." 
Như vậy ở chặng thứ hai này, mâu thuẫn giữa 
Tấm và mẹ con Cám không hề giảm mà ngày 
càng gay gắt quyết liệt. Đây không còn là 
mâu thuẫn gia đình mà đã phát triển thành 
xung đột mất còn mang tính xã hội. Mẹ con 
Cám tìm đủ mọi cách truy đuổi hòng tiêu diệt 
bằng được Tấm để độc chiếm ngôi vị hoàng 
hậu, trọn đời hưởng vinh hoa phú quý. 
Sự phản ứng mạnh mẽ và quyết liệt của Tấm: 
Ở chặng thứ 2 này khác hẳn với trước. Một cô 
Tấm hiền lành, yếu ớt vừa ngã xuống thì một 
cô Tấm mạnh mẽ, quyết liệt đã sống dậy, trở 
về với cuộc đời để đòi hạnh phúc. Sau mỗi 
lần bị giết, bị chết, bị chặt, bị đốt Tấm đều 
không chết, đều tìm cách hóa thân sang kiếp 
khác, vật khác, đều tìm cách mắng rủa tố cáo 
tội ác cướp chồng, giết chị của Cám. 
Gợi dẫn 3: Những lần hóa thân trở về đấu 
tranh giành lại hạnh phúc của Tấm trong "thế 
giới cổ tích" có ý nghĩa như thế nào?? 
Yêu cầu: 
 - Những vật hóa thân cũng đều là những yếu 
tố kì ảo. Song nó khác hẳn yếu tố kì ảo như 
ông Bụt ở phần đầu truyện. Ở phần đầu, Bụt 
hiện lên mỗi lẫn Tấm khóc. Ở đây Tấm không 
hề khóc, không thấy có sự xuất hiện của Bụt. 
Tấm phải tự mình giành và giữ hạnh phúc. 
- Tác giả dân gian gửi gắm quan niệm: Mỗi 
người phải tự mình đấu tranh chống lại cái ác 
để giành và giữ lấy hạnh phúc của mình, có 
như vậy hạnh phúc mới bền chặt. 
Chi tiết kết thúc truyện Tấm Cám 
Gợi dẫn 4: Em có suy nghĩ gì về chi tiết Tấm 
trả thù, kết truyện? 
- Đây là ý kiến còn gây nhiều băn khoăn, 
chưa thống nhất. Nhiều người cho rằng làm 
như vậy là thỏa đáng, trừng phạt như vậy 
hoặc nặng hơn vẫn phù hợp nhưng cũng 
không ít người cho rằng làm như thế là độc ác 
không phù hợp với bản chất và tính cách của 
Tấm. Có người còn cho rằng cách xử trí của 
Thạch Sanh hay hơn, đẹp hơn, phù hợp với 
truyền thống khoan hồng, độ lượng của nhân 
dân ta hơn cách làm của Tấm. 
- Ý kiến của em như thế nào? (HS tiếp tục 
suy nghĩ) 
Hoạt động 3: Thực hiện dạy học tích hợp: 
Gợi dẫn 5: Từ văn bản truyện cổ tích Tấm 
Cám, em có được những hiểu biết gì về văn 
hóa, về Làm văn, về Tiếng Việt, về Lí luận 
văn học? 
Yêu cầu: 
Tích hợp văn hóa: Những nét văn hóa truyền 
thống của dân tộc Việt Nam: 
- Tục thờ cúng tổ tiên (Tấm về cúng giỗ cha). 
- Tục mời trầu (bà cụ hàng nước mời trầu nhà 
vua). Nhờ miếng trầu têm cánh phượng mà 
nhà vua nhận ra người vợ đảm đang khéo léo 
của mình. Miếng trầu là hình ảnh quen thuộc 
trong đời sống văn hóa gắn với phong tục hôn 
nhân. Nhận trầu và ăn trầu là nhận lời giao 
ước, kết đôi: 
+ Miếng trầu nên dâu nhà người. 
+ Miếng trầu ăn ngọt như đường 
Đã ăn lấy của phải thương lấy người. 
Vì vậy miếng trầu mang ý nghĩa giao duyên 
không thể không có mặt trong sự hội ngộ giữa 
nhà vua và Tấm. 
- Trang phục của người phụ nữ Việt Nam xưa 
trong ngày thường và đi lễ hội (cái yếm đỏ và 
bộ đồ đi trẩy hội của Tấm). 
- Hội hè đình đám đông vui (nhà vua mở hội 
tuyển người vào cung) 
- Triết lí dân gian về sự công bằng xã hội: ở 
hiền gặp lành, ác giả ác báo, trời có mắt... Sự 
hóa thân trở về với cuộc đời của Tấm phản 
Nguyễn Thị Kim Dung Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 98(10): 147 - 152 
 151
ánh ước mơ "ở hiền gặp lành"của nhân dân 
điều đó cũng thể hiện quan niệm và ước mơ 
hết sức thực tế về hạnh phúc của người lao 
động. Họ không tìm hạnh phúc ở cõi thần tiên 
cực lạc nào khác mà tìm giữ hạnh phúc ở 
ngay chính cõi trần này.Phần lớn các truyện 
cổ tích thần kì thường có kết cấu phổ biến 
nhân vật chính thường trải qua những hoạn 
nạn, thử thách, cuối cùng sẽ được hưởng 
hạnh phúc. 
Tích hợp với Làm văn và Tiếng Việt (tích 
hợp ngang): 
- Từ văn bản truyện Tấm Cám giúp học sinh 
học tập về xây dựng cốt truyện gồm 5 thành 
phần (trình bày-thắt nút-phát triển-đỉnh điểm- 
mở nút) và học tập về lời kể ngắn gọn, giản 
dị, giàu chất dân dã , cách tóm tắt văn bản tự sự, 
cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu (Làm văn). 
- Từ văn bản Tấm Cám có thể giúp học sinh 
luyện tập về nghĩa của từ, về phong cách 
ngôn ngữ sinh hoạt...(Tiếng Việt). 
Tích hợp với Lí luận văn học (tích hợp dọc): 
Nhắc lại những truyện cổ tích ở lớp 6, hệ 
thống hóa những tri thức về thể loại truyện cổ 
tích (khái niệm, phân loại, đặc điểm về cốt 
truyện, nhân vật, lời kể). 
- Chương trình Ngữ văn 6 với 3 truyện cổ 
tích Việt Nam: Sọ Dừa, Thạch Sanh, Em bé 
thông minh. 
- Truyện cổ tích gồm 3 loại: Truyện cổ tích 
loài vật, truyện cổ tích thần kì, truyện cổ tích 
sinh hoạt. 
- Truyện cổ tích thần kì thường có yếu tố 
hoang đường, thể hiện ước mơ cháy bỏng của 
nhân dân lao động về hạnh phúc gia đình, về 
lẽ công bằng xã hội, về sự chiến thắng của cái 
thiện đối với cái ác, cái tốt đối với cái xấu... 
Cốt truyện thường gồm 5 thành phần: Phần 
trình bày giới thiệu tình huống có mâu thuẫn 
dẫn đến sự kiện.Thắt nút là sự kiện xảy ra báo 
hiệu một thay đổi chứa đựng những nguy cơ, 
dẫn đến sự kiện khác. Phát triển là chuỗi sự 
kiện xảy ra tiếp theo sau thắt nút cho đến đỉnh 
điểm. Đỉnh điểm (cao trào) là sự kiện đánh 
dấu mâu thuẫn gay gắt đến mức bùng nổ. Mở 
nút là sự giải quyết mâu thuẫn. Sau mở nút 
thường là hết truyện. 
Trong truyện Tấm Cám, đoạn giới thiệu hoàn 
cảnh của Tấm là phần trình bày. Sự kiện Tấm 
lừa lấy giỏ tép của Tấm là thắt nút. Các sự 
kiện Tấm nuôi cá bống, bống bị giết,chôn 
xương cá... đều là sự phát triển. Tấm trở về 
với Vua là đỉnh điểm. Cám và mẹ chết là mở 
nút. Đây là mô hình truyện khép kín. Còn cốt 
truyện trong tác phẩm hiện đại không nhất 
thiết có đủ các thành phần và tuân theo trật tự 
cố định. 
Nhân vật không mang tính cá thể mà mang 
tính đại diện cho một loại người nào đó trong 
xã hội. 
Lời kể gồm kể, tả, đối thoại. 
KẾT LUẬN 
Với định hướng dạy học và thiết kế trên đây, 
sau khi tiến hành dạy thực nghiệm đối chứng, 
tôi thấy có hiệu quả rõ rệt. Đặc biệt thể hiện 
được tinh thần của sự đổi mới. Từ văn bản 
truyện cổ tích Tấm Cám, học sinh đã biết phối 
hợp những tri thức gần gũi, có quan hệ với 
nhau, phối hợp với nhau để tạo nên kết quả 
học tập cao nhất. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Hoàng Hữu Bội (2005), Thiết kế dạy học Ngữ 
văn theo hướng tích hợp, (4 cuốn: lớp 6, lớp 7, lớp 
8, lớp 9), Nxb Giáo dục, Hà Nội. 
[2]. Trương Dĩnh (2006), Thiết kế dạy học Ngữ văn 
10 theo hướng tích hợp, Nxb Giáo dục, Hà Nội). 
[3]. Nguyễn Thanh Hùng (2009), “Tích hợp trong 
dạy học Ngữ văn”, Tạp chí Giáo dục, số 6, 2009. 
[4]. Xavier Roegiers (1996), Khoa sư phạm tích 
hợp hay làm thế nào để phát triển các năng lực ở 
nhà trường (Tài liệu dịch), Nxb Giáo dục, Hà Nội. 
Nguyễn Thị Kim Dung Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 98(10): 147 - 152 
 152
SUMMARY 
THE WAY TO TEACH “TAM CAM” FAIRY TALE 
IN THE INTERGRATED ORIENTATION 
Nguyen Thi Kim Dung* 
Ngo Quyen High School – Thai Nguyen 
Teaching oriented integration is one of the tends to be applied in teaching Literature in high 
school. In secondary education, integrated use in teaching writing made easy and much more 
convenient than in secondary schools (high schools). Because the program and textbook 
arrangement in the direction of integration for all three parts of language arts (reading text, 
Vietnamese and Make text). In order to express the spirit of innovation based learning integrated 
approach; we provide a way to teach “Tam Cam” fairy tales. With a teaching orientation and 
design, after conducting teaching trials, we have created remarkably effective. 
Key words: intergrated orientation, Tam Cam, teaching Literature 
Ngày nhận bài: 05/9/2012, ngày phản biện: 20/9/2012, ngày duyệt đăng:12/11/2012 
*