Dấu ấn tự sự trong hình thái học truyện cổ tích của V.I.A Propp

số lượng thực tế của 
những chức năng truyện cổ tích là hết sức hạn 
chế, chỉ có 31 chức năng. Trong phạm vi 
những chức năng này, hành động của tất cả 
các nhân vật trong truyện cổ tích đã được biểu 
hiện. Không những thế, nếu chúng ta xem tất 
cả các chức năng của những tiểu loại thì sẽ 
thấy chức năng này của truyện được nảy sinh 
từ những chức năng khác với sự tất yếu về 
mặt nghệ thuật, về mặt logic. Không có sự 
loại trừ giữa các chức năng. Tất cả đều thuộc 
vào một cái trục duy nhất. 
Đáng chú ý hơn là tác giả có những nhận xét 
cá biệt, quan trọng trong thể loại truyện cổ 
tích. Một số lớn các chức năng được phân bổ 
thành từng cặp (Sự ngăn cấm- sự vi phạm, 
cuộc đấu tranh -sự chiến thắng, Sự truy nã - 
sự trốn thoát), những chức năng khác có thể 
bố trí thành từng nhóm, chẳng hạn sự phá 
hoại, sự tìm tòi, sự giải quyết là đối lập với 
nhau, việc rời khỏi nhà làm thành cái nút của 
sự thử thách. Bên cạnh đó có những chức 
năng như nhau như sự vắng mặt, sự trừng trị 
hôn nhân. Tác giả coi sơ đồ đó như một đơn 
vị đo lường đối với từng truyện cổ tích, và 
các truyện cổ tích được quy định bằng các sơ 
đồ. Qua việc áp dụng sơ đồ đối với các 
truyện cổ tích khác nhau ta có thể quy định 
được quan hệ của các truyện cổ tích đối với 
nhau. Cũng xuất phát từ hình thái truyện cổ 
tích mà chúng ta có thể thấy được vấn đề về 
mối quan hệ họ hàng giữa các truyện cổ 
tích.Các nước khác nhau nhưng lại có những 
truyện cổ tích giống nhau. 
Với những trường hợp mang ý nghĩa hình 
thái học kép của một chức năng, trong quá 
trình phân tích, tác giả thấy cần phải quy 
định các chức năng độc lập đối với việc 
chúng đang làm gì. Qua sự liệt kê chức năng 
ta có thể nhận thấy rằng các chức năng cần 
được quy định độc lập đối với chỗ chúng 
được thể hiện bằng phương thức gì? Điều 
này đôi khi làm cho việc quy định những 
trường hợp cá biệt trở thành khó khăn, bởi 
vì những chức năng khác nhau có thể thực 
hiện một nhiệm vụ hoàn toàn như nhau. Ở 
đây có ảnh hưởng của những hình thức này 
đối với những hình thức khác. Có thể gọi 
những hiện tượng này là sự đồng hóa những 
phương thức thực hiện các chức năng. 
Các chức năng làm thành những yếu tố chính 
của truyện cổ tích, tức là những yếu tố mà căn 
cứ vào đó người ta xây dựng những diễn biến 
của hành động. Bên cạnh điều đó còn có 
những bộ phận tạo thành, mặc dầu không quy 
định sự phát triển nhưng vẫn rất quan trọng. 
Sự phân bố chức năng theo những nhân vật 
hành động, nhiều chức năng về mặt logic 
được hợp nhất lại theo những nhóm nhất 
định, những nhóm này nói chung tương ứng 
với những kẻ thực hiện. Đó là những nhóm 
của hành động. Theo Propp, truyện cổ tích có 
các nhóm hành động sau: 
Nhóm hành động của kẻ đối thủ. 
Phạm vi hành động của người cho. 
Nhóm những hành động của kẻ hứng đỡ, nó 
bao gồm sự thay đổi về không gian của 
nhân vật chính 
Nhóm những hành động của cô công chúa 
Nhóm hành động của kẻ phái đi 
Nhóm hành động của nhân vật chính 
Nhóm hành động của nhân vật chính giả hiệu. 
Quan niệm của Propp trong truyện cổ tích có 
7 nhóm nhân vật hoạt động. Các chức năng 
của bộ phận được phân bố theo những nhân 
vật này. Nhưng sự phân bố ở đây không đều 
đặn và không thể nào quy định các nhân vật 
căn cứ vào các chức năng. Ngoài ra còn có 
những nhân vật riêng cho các truyện cổ tích 
(Những than phiền, những người báo tin, 
những người chửi bới cũng như những nhân 
vật phản bội đối với các chức năng). 
Các phương thức đưa nhân vật mới vào quá 
trình hành động. Mỗi loại nhân vật đều có 
hình thức xuất hiện riêng và đối với mỗi loại 
nhân vật đều có những phương thức riêng. 
Những hình thức này được tác giả Propp khái 
quát thành công thức: Kẻ đối thủ kẻ gây thiệt 
Ngô Thanh Quý Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 73 - 77 
76 
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên  
hại xuất hiện trong quá trình hành động hai 
lần. Lần một, nó xuất hiện đột ngột (Bay đến, 
nấp mình). Lần hai, nó nhập vào câu 
chuyện với tư cách nhân vật mà người tìm 
kiếm thường cho kết quả của hành động dẫn 
đường. Kẻ cho quà tặng bắt gặp ngẫu nhiên 
phần lớn là ở trong rừng (ở trong lều ) hay 
trên cánh đồng, trên đường đi trên đường cái. 
Kẻ giúp đỡ thần kỳ được đưa vào với tư cách 
một quà tặng. Kẻ phái đi, nhân vật chính, 
nhân vật giả hiệu cũng như cô công chúa 
được gặp vào ngay đầu tình thế, về nhân vật 
chính giả hiệu, khi liệt kê những nhân vật ở 
trong tình thế ban đầu, người ta thấy hắn đôi 
khi không nói lời nào hết, sau này người ta 
mới biết hắn sống trong cung đình hoặc trong 
nhà. Cô công chúa cũng giống như kẻ gây 
thiệt hại xuất hiện hai lần ở trong câu chuyện. 
Nhưng lần thứ hai cô ta được đưa vào với tính 
cách nhân vật chính. Tác giả khẳng định có 
thể xem sự phân bố này là một chuẩn của 
truyện cổ tích. Nhưng cũng có trường hợp 
ngoại lệ, nếu như trong truyện cổ tích không 
có nhân vật cho quà tặng thì hình thức xuất 
hiện của nhân vật này sẽ chuyển sang nhân 
vật tiếp theo kẻ giúp đỡ. 
Với việc phân tích truyện cổ tích “Về những 
con ngỗng trời”, tác giả Propp đã rút ra kết 
luận: Tất cả các truyện cổ tích đều có thể 
được phân tích và kết quả cho thấy mỗi sự 
phân tích đều có một sơ đồ. Điều đó chứng tỏ 
sự phân tích những bộ phận tạo thành là hết 
sức quan trọng đối với bất kỳ khoa học nào. 
Nhưng không chỉ có thế mà người nghiên cứu 
có thể so sánh sơ đồ và lúc đó sẽ giải quyết 
được một loạt các câu hỏi. Khi nói về điều đó 
Propp cho rằng: Trong lĩnh vực này, ta được 
phép nói về những sơ đồ điển hình... Những 
sơ đồ được truyền lại qua nhiều thế hệ với 
tính cách là những công thức có sẵn, có thể 
trở thành sinh động nhờ một tình cảm mới. 
Qua công trình “Hình thái học truyện cổ tích” 
ta nhận thấy tác giả đã đi sâu nghiên cứu đến 
tận cội nguồn của truyện cổ tích. Lần đầu tiên 
thể loại truyện cổ tích thần kỳ được tách ra rõ 
ràng trên cơ sở thống nhất về cấu trúc. Propp 
cho rằng Truyện cổ tích thần kỳ đối với chúng 
ta là một thể trọn vẹn, tất cả các cốt truyện đều 
có mối quan hệ qua lại và chế định lẫn nhau. 
Việc không thể tách biệt một cách chính xác 
một cốt truyện này với một cốt truyện khác, 
quan niệm về tính đồng nhất và nhiều tầng của 
truyện cổ tích đã dẫn Propp đến sự cần thiết 
nghiên cứu không chỉ cốt truyện cổ thần thoại 
mà tất cả những motif phù hợp với chỉnh thể 
chung trong các cốt truyện đó. 
Đã bao năm trôi qua kể từ khi cuốn sách 
“Hình thái học truyện cổ tích” được xuất bản 
lần thứ nhất (1928) trong suốt thời gian này, 
khoa học về folklore đã trải qua một chặng 
đường phát triển dài và cho nhiều kết quả, 
nhưng cuốn “ Hình thái học truyện cổ tích của 
Propp vẫn là một công trình cơ bản nhất mà 
không hề bị lu mờ bởi thời gian”.[3] “ Với suy 
nghĩ sáng tạo sống động của nhà bác học, cách 
hiểu folklore của các nhà khoa học và các 
nguyên tắc nghiên cứu do ông đề ra sẽ giữ lại 
kết quả tốt đẹp và ảnh hưởng của chúng sẽ 
được củng cố theo thời gian, bởi vì những nhà 
khoa học như Propp không chỉ thuộc về hiện 
tại mà còn của tương lai” [3].Lời khẳng định 
đó phần nào đã được minh chứng, ví dụ 
Greimas đã kết hợp phương pháp của Levi- 
Strauss, kết hợp trục cú đoạn và trục lựa chọn 
để tạo nên mô hình giải thích truyện kể. Khi 
phân tích truyện kể thì Greimas lấy sơ đồ của 
Propp làm cơ sở và điều chỉnh bằng lý thuyết 
của Levi- Strauss. “Dựa trên sự đối chiếu sơ đồ 
7 nhân vật của Propp và công trình Les 200000 
situations dramatique của Etienne Souriau, 
Greimas xây dựng mô hình cấu trúc tương hỗ 
các vai hành động thần thoại” [2]. Về chức 
năng cú đoạn, Greimas rút gọn rất nhiều về số 
lượng chức năng của Propp vì một số chức 
năng có thể nhóm thành cặp Như vậy từ 
những lý thuyết của Propp, tác giả Greimas đã 
xây dựng nền móng cho trường phái ký hiệu 
học Pháp, một ngành khoa học được áp dụng 
rất nhiều trong nghiên cứu văn học, đặc biệt là 
nghiên cứu truyện dân gian, truyện thần tiên 
vào những năm 60, 70 của thế kỷ XX. 
Đó cũng là sự tiếp nối của tác giả Susana 
Onega và J.A. García Landa giáo sư trường 
ĐH Zaragoza, Tây Ban Nha giới thiệu trong 
cuốn Narratology: An Introduction [1]. Họ đã 
vận dụng lý thuyết hình thái học của Propp để 
làm sâu sắc hơn những nghiên cứu về tự sự. 
Đó thực sự là những cống hiến quý báu của 
Ngô Thanh Quý Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 73 - 77 
77 
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên  
giáo sư người Nga V. Propp cho nền nghiên 
cứu văn học dân gian nói riêng và văn học 
của nhân loại nói chung. Hy vọng qua việc 
hiểu hình thái học truyện cổ tích của Propp, 
chúng ta sẽ có những cách đọc văn học dân 
gian nói riêng và văn học nói chung theo 
kiểu Propp. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Susana Onega and Jose Angel Garcia Landa 
Narratology An Introduction, Long man London 
and NewYork. 
[2] Trần Đình Sử (Chủ biên)(2007), Tự sự học một 
số vấn đề lý luận và lịch sử, Nxb Đại học Sư 
phạm, 
[3]. Tuyển tập V.I.A Propp (2003), Nxb Văn hóa 
Dân tộc, Hà Nội, tập 1. 
NARRATIVE HALLMARK IN LEGEND MORPHOLOGY OF V.I.A PROPP 
 Ngo Thanh Quy

College of Education - Thai Nguyen University 
SUMMARY 
Valadimir I.A. Propp (1895-1970) is the literature professor of Petersburg University. He is a 
folklore specialist and has profound influence to later generations. He bequeathed many valuable 
works but the most remarkable is the research on legend morphology printed in 1928. 
In the research, Propp used the narrative elements as sources to consider functions of act 
characters. He has generalized 31 recipes, 7 groups of act characters. Later authors such as 
Greimas, Susana have inherited the research works of Propp and built new research theories. 
The legend morphology of Propp is really valuable contribution to science and folk literature 
research of human. 
Keywords: V.I.A propp, narrative, hallmark, morphology, lengend. 
 Tel: 0989793169,Email: ngothanhquy2007@gmail.com