Thực trạng dạy học truyện ngắn theo đặc trưng thể loại ở trường Trung học phổ thông

dạy các đặc trưng của thể loại truyện ngắn 
 A. 
Luôn 
luôn 
B. 
Thường 
xuyên 
C. 
Thỉnh 
thoảng 
D. 
Ít khi 
E. 
Chưa 
bao giờ 
Điểm nhìn trần thuật 21 50 25 4 
Cốt truyện 70 30 
Nhân vật 77 20 3 
Chi tiết 67 31 2 
Kết cấu 30 50 20 
Tình huống 53 40 7 
Bảng 6 cho thấy hầu hết các đặc điểm quan trọng của truyện ngắn đều được các GV 
quan tâm và chú ý giảng dạy ở mức độ luôn luôn và thường xuyên. Trong đó, cốt truyện 
được chú ý giảng dạy thường xuyên nhất (100%) và điểm nhìn trần thuật ở mức độ ít hơn 
(71%). 
2.2.3. Đánh giá về hiệu quả dạy 
Biểu đồ 2. Đánh giá khả năng HS tự đọc được những tác phẩm khác cùng thể loại 
sau khi học truyện ngắn trên lớp cho thấy: 10% GV tự tin trả lời HS của mình chắc chắn 
sẽ đọc được những tác phẩm khác cùng thể loại, 37% GV không chắc chắn lắm và 27% tỏ 
ra lưỡng lự (xem Biểu đồ 2). 
Biểu đồ 2. Đánh giá khả năng HS tự đọc được những tác phẩm khác cùng thể loại 
sau khi học truyện ngắn trên lớp 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 16, Số 4 (2019): 125-138 
134 
Khi được hỏi Thầy, Cô có hài lòng với cách mình dạy truyện ngắn hiện nay hay 
không thì có đến 80% GV tự nhận xét mình chỉ hài lòng 1 phần (xem biểu đồ 3). 
Biểu đồ 3. Tỉ lệ GV hài lòng với cách dạy truyện ngắn hiện nay 
Các lí do các GV đưa ra về việc tại sao họ không hài lòng với cách họ dạy hiện nay 
khá đa dạng (xem biểu đồ 4). Lí do có nhiều GV nêu ra nhất (50 GV) là do thời lượng 
không đủ để họ có thể triển khai dạy truyện ngắn một cách tốt nhất, 20 GV cho rằng HS 
không hứng thú, 17 GV cho rằng tác phẩm chưa thu hút. Đặc biệt, chỉ có 18 GV cho rằng 
phương pháp dạy chưa hiệu quả. Như vậy, có vẻ các lí do khiến GV không hài lòng trong 
việc dạy truyện ngắn hiện nay chủ yếu là lí do khách quan ngoài bản thân GV. Điều đó có 
thể cho thấy nếu không có tác động đến nhận thức của GV thì họ khó có thể tự thay đổi 
cách dạy học để giúp việc dạy truyện ngắn trở nên hiệu quả hơn. 
Biểu đồ 4. Lí do GV chưa hài lòng với cách dạy truyện ngắn hiện nay 
20
15
18 17
50
0
10
20
30
40
50
60
Học sinh không 
hứng thú
Khác Phương pháp 
dạy chưa hiệu 
quả
Tác phẩm 
chưa thu hút
Thời lượng 
không đủ
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Dương Thị Hồng Hiếu 
135 
2.2.4. Những khó khăn, thuận lợi và đề xuất 
Biểu đồ 5. Những thuận lợi trong việc dạy truyện ngắn hiện nay 
Khảo sát Biểu đồ 5. Những thuận lợi trong việc dạy truyện ngắn hiện nay, chúng 
tôi nhận thấy thuận lợi trong việc dạy truyện ngắn hiện nay tập trung vào một số vấn đề: 
nội dung tác phẩm hấp dẫn, phù hợp (24), HS có hứng thú học (20) và có nhiều phương 
tiện, hoạt động kĩ thuật hỗ trợ (18). 
Biểu đồ 6. Những khó khăn trong việc dạy truyện ngắn hiện nay 
28
8 8
16
37
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Học sinh lười 
đọc tác phẩm, 
không hứng 
thú với tác 
phẩm
Học sinh yếu 
về kiến thức, 
kỹ năng học
Khác Nội dung các 
tác phẩm 
không phong 
phú, không còn 
phù hợp với 
thời đại hiện 
nay
Thời lượng ít 
so với khối 
lượng tác 
phẩm
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 16, Số 4 (2019): 125-138 
136 
Khảo sát Biểu đồ 6. Những khó khăn trong việc dạy truyện ngắn hiện nay, chúng tôi 
nhận thấy khó khăn lớn nhất là về thời lượng giờ dạy với 37 GV đề cập; 28 GV cho rằng 
HS lười đọc, không có hứng thú với tác phẩm, 16 GV đồng ý với nội dung tác phẩm không 
phong phú, không phù hợp và chỉ có 8 GV cho rằng việc HS yếu về kiến thức, kĩ năng gây 
khó khăn cho việc dạy truyện ngắn. 
So sánh số liệu ở hai biểu đồ 5 và 6 có thể thấy rằng các GV có khi có ý kiến trái 
nhau. Ví dụ, dù cùng sử dụng một SGK để dạy nhưng trong khi 24 GV cho rằng nội dung 
tác phẩm hấp dẫn, phù hợp là điểm thuận lợi thì cũng có 16 GV nói ngược lại. Như vậy, 
việc đánh giá về tính hấp dẫn, phù hợp của tác phẩm phụ thuộc khá nhiều vào chủ quan và 
kinh nghiệm dạy của GV. Tương tự, trong khi 20 GV cho rằng HS hứng thú học truyện 
ngắn là thuận lợi khi dạy mảng tác phẩm này thì cũng có 28 GV than phiền rằng việc HS 
không có hứng thú, lười đọc là khó khăn cho quá trình dạy truyện ngắn. Điều này có thể do 
đánh giá chủ quan của các GV nhưng cũng có thể do tình hình HS ở các lớp khác nhau. 
Các GV cũng đã đề xuất nhiều giải pháp, cách thức để giúp việc dạy truyện ngắn 
hiệu quả hơn. Thứ nhất, đa số các GV cho rằng văn bản truyện ngắn và dung lượng thời 
gian dành cho việc giảng dạy các tác phẩm này trong chương trình THPT cần thiết phải 
thay đổi theo hướng dạy ít tác phẩm để có đủ thời gian dạy sâu, kĩ. Thứ hai, văn bản được 
chọn dạy là những tác phẩm hay, gần gũi với HS. 
Về quan điểm dạy học, hầu hết các GV có ý kiến đều thống nhất nên giao quyền tự 
chủ cho GV nhiều hơn, HS nên được tự do trình bày suy nghĩ của bản thân. Một số GV 
cũng đã nhận thức được vai trò của đặc trưng thể loại và muốn có những phần dạy kiến 
thức lí luận liên quan trước khi dạy truyện ngắn để giúp HS hình thành kĩ năng đọc. Cách 
thức, phương pháp dạy học cũng cần đa dạng hóa để tạo hứng thú cho HS và tạo điều kiện 
cho HS tham gia nhiều hơn. 
3. Kết luận 
Qua việc phân tích các kết quả khảo sát ở trên, có thể kết luận về thực trạng dạy 
truyện ngắn ở trường THPT hiện nay như sau: 
- Trong quá trình tổ chức cho HS chuẩn bị bài cũng như khi triển khai dạy học trên 
lớp, phần lớn các GV chưa thực sự quan tâm đến việc xây dựng mục đích đọc văn bản 
cho HS. Việc kích hoạt các kiến thức nền liên quan đến tác phẩm cũng chưa được chú ý 
đúng mức. GV chỉ chú trọng đến kiến thức nền về tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh sáng 
tác... mà ít quan tâm đến các kiến thức nền về đặc trưng thể loại. Trong quá trình dạy, 
dù có khai thác truyện ngắn dựa trên các đặc trưng thể loại nhưng việc khai thác còn rời 
rạc, chưa xâu chuỗi, chưa trở thành chiến lược dạy cho cả cụm bài nên hiệu quả trong 
việc xây dựng kĩ năng đọc tác phẩm theo thể loại chưa cao. Sau khi dạy, hầu hết GV chỉ 
chốt lại những điểm đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm mà ít quan tâm đến 
việc làm sao để HS có thể sử dụng những kinh nghiệm đọc tác phẩm hiện tại cho những 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Dương Thị Hồng Hiếu 
137 
tác phẩm cùng thể loại khác. GV cũng chưa chú ý đến việc khơi gợi cho HS suy nghĩ 
tiếp về tác phẩm sau khi học. 
- Về cách thức, phương pháp dạy học, một số GV đã có những tìm tòi, thể nghiệm 
những cách thức, phương pháp dạy học mới, tuy nhiên vẫn chưa có sự đột phá, những cách 
thức được sử dụng thường xuyên nhất vẫn là phát vấn, giảng giải, thảo luận nhóm. 
- Về quan điểm dạy truyện ngắn thì hầu hết GV còn mơ hồ, chưa xác định rõ nên làm 
gì mới có thể giúp HS của mình biết đọc những tác phẩm cùng thể loại sau khi học. Vì vậy, 
có thể kết luận rằng nhiều GV còn chưa quan tâm đúng mức đến việc xây dựng kĩ năng 
đọc cho HS. Đa số GV chưa hoàn toàn hài lòng về việc dạy truyện ngắn của mình và tỏ ra 
không tự tin rằng sau khi học truyện ngắn trên lớp, HS của mình có thể tự đọc được những 
tác phẩm khác cùng thể loại. Và các lí do được đưa ra để giải thích chủ yếu thuộc về yếu tố 
khách quan. Vì vậy, cần phải thay đổi nhận thức của GV thì mới có thể giúp họ thay đổi 
cách dạy học nhằm làm cho việc dạy truyện ngắn trở nên hiệu quả hơn. 
Như vậy, có thể thấy rằng, một số GV đã bắt đầu quan tâm tới việc làm sao để sau 
khi học truyện ngắn, HS có thể có kĩ năng đọc những truyện ngắn khác. Tuy nhiên, đa số 
GV vẫn chủ yếu chú ý khai thác nội dung, nghệ thuật tác phẩm. Các vấn đề về đặc trưng 
thể loại tuy đã được đề cập nhưng chưa bài bản, chưa hệ thống nên chưa đủ để hình tghành 
kĩ năng đọc theo thể loại cho HS. GV cũng còn nhận thức khá mơ hồ về các cách thức cần 
thực hiện để giúp HS hình thành kĩ năng đọc truyện ngắn. Kết quả nghiên cứu trên cho 
thấy, để nâng cao chất lượng dạy học truyện ngắn thì cần phải giúp GV hiểu rõ và biết cách 
tổ chức dạy học nhằm hình thành kĩ năng đọc theo thể loại cũng như phát triển tư duy sáng 
tạo, phản biện cho HS. 
 Tuyên bố về quyền lợi: Tác giả xác nhận hoàn toàn không có xung đột về quyền lợi. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Bộ Giáo dục và Đào tạo. (2010). Sách giáo viên Ngữ văn 10 (tập 1). Hà Nội: NXB Giáo dục 
Việt Nam. 
Bộ Giáo dục và Đào tạo. (2018). Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn. Hà Nội. 
Nguyễn Viết Chữ. (2008). Phương pháp giảng dạy tác phẩm văn chương (theo loại thể). Hà Nội: 
NXB Đại học Sư phạm Hà Nội. 
Phan Cự Đệ (Chủ biên). (2007). Truyện ngắn – Lịch sử, chân dung và thi pháp. Hà Nội: NXB 
Giáo dục. 
Nguyễn Thanh Hùng. (2008). Đọc – Hiểu tác phẩm văn chương trong nhà trường. Hà Nội: NXB 
Giáo dục. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 16, Số 4 (2019): 125-138 
138 
Nguyễn Thanh Hùng. (2011). Kĩ năng đọc hiểu Văn. Hà Nội: NXB Đại học Sư phạm Hà Nội. 
Nguyễn Thành Lâm. (2016). Dạy học đọc hiểu kịch bản văn học ở trường trung học theo đặc trưng 
loại thể. Luận án Tiến sĩ, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. 
Phan Trọng Luận. (2011). Văn học nhà trường – Những điểm nhìn. Hà Nội: NXB Đại học Sư phạm 
Hà Nội. 
Nguyễn Thị Yến Trinh. (2008). Tổ chức hoạt động dạy đọc –hiểu tác phẩm tự sự Việt Nam theo 
đặc trưng loại thể trong chương trình Ngữ văn lớp 11. Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học 
Sư phạm TPHCM. 
THE REALITY OF TEACHING SHORT STORIES BASED ON GENRE 
CHARACTERISTICS IN HIGH SCHOOLS 
Duong Thi Hong Hieu 
Ho Chi Minh City University of Education 
Corresponding author: Duong Thi Hong Hieu – Email: hieudth@hcmue.edu.vn 
Received: 27/02/2019; Revised: 11/3/2019; Accepted: 24/4/2019 
ABSTRACT 
Through analyzing data of the survey of high school Vietnamese language and literature 
teachers in Ho Chi Minh City about the process of organizing teaching, views on teaching short 
stories, teaching effectiveness, difficulties and advantages, and suggestions for teaching short 
stories, the article draws conclusions about the status of teaching short stories and teaching short 
stories according to genre characteristics in today's high school. 
 Keywords: reality, teaching, short story, high school.