Hư cấu lịch sử và huyền thoại trong tiểu Thuyết G.M.Márquez

giới này. 
Ý nghĩa lịch sử của cuộc hành trình của Bolivar, của ñại tá Aureliano khi kí hiệp 
ước Neerlandia, của vụ thảm sát công ty Chuối, của các con tin bị P.Escobar bắt cóc 
không nhằm tái diễn giải hay mô tả lịch sử, ñiều ấy phải chăng các nhà sử học ñã thực 
hiện một cách chính danh, mà nhằm cắt nghĩa tình huống hiện sinh của con người hậu 
hiện ñại. Sự bất lực trước lịch sử, số phận nhỏ nhoi của mỗi cá nhân trước họng súng 
hành hình, mê cung quyền lực, thân phận con tin dùng ñể xác minh những giá trị 
chính là trạng huống hiện sinh của con người hậu hiện ñại. Cũng tương tự, các huyền 
thoại do Márquez sáng tạo nên không phải ñể tạo ra những dấu ấn giật gân nhằm bán 
chạy sách, nó cũng không ñơn thuần xuất phát từ những cổ mẫu trong nền tảng văn hóa 
Kyto hoặc văn hóa bản ñịa, mà cái chính là nhằm phác họa trạng huống hiện sinh của 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, TRƯỜNG ðH KHOA HỌC HUẾ TẬP 1, SỐ 2 (2014) 
14 
con người hậu hiện ñại. Khi nàng Remedios bay lên trời cùng những chiếc chăn thô vào 
một buổi chiều tháng ba, thì huyền thoại ñó nhằm ám chỉ một tình huống hiện sinh, khi 
cái ñẹp ñang từ bỏ loài người, hoặc thế giới này ñã không còn chỗ cho cái ñẹp trú ngụ. 
Khi Amaranta Úrsula ñẻ ra ñứa con có cái ñuôi lợn huyền thoại, thì thân phận hiện sinh 
của loài người ñã ñến lúc cáo chung, bởi một tình yêu mù quáng, loạn luân sẽ là sự 
tuyệt diệt của con người. Khi huyền thoại về dòng máu của José Arcadio chảy dài trên 
phố về báo tin cho mẹ về cái chết, thì nó ñã chỉ ra tình trạng hiện sinh ñẫm máu của thời 
hậu hiện ñại. Thời ñại mà con người trước khi chết không hề bị tuyên án như tinh thần 
“vụ án” của Kafka, không biết lý do, và sẽ vĩnh viễn chẳng ai trong dòng thời gian miên 
viễn có thể biết ñược lý do mà mình bị giết, một ám dụ về thời ñại khủng bố ngày nay. 
Do ñó, mọi yếu tố lịch sử, hay mọi sự sáng tạo nên huyền thoại mới trong tiểu thuyết 
Márquez cũng chỉ nhằm phục vụ mục ñích cốt lõi của tiểu thuyết: khám phá hiện sinh 
về con người. “Không chỉ là hoàn cảnh lịch sử phải tạo ra một tình thế hiện sinh mới mẻ 
ñối với nhân vật tiểu thuyết, mà ngay chính lịch sử từ trong chính nó phải ñược hiểu và 
phân tích như là một tình huống hiện sinh” [8,45]. 
 4. Nghệ thuật sáng tạo và tái sáng tạo lịch sử - huyền thoại 
Márquez ñã không ñơn thuần ñưa vào trong tiểu thuyết những sự kiện lịch sử, 
huyền thoại “có thật” trong thực tại, và cũng không ñơn giản dùng những thủ pháp giễu 
nhại nhằm hư cấu lịch sử và huyền thoại như chúng tôi ñã phân tích ở phần trước. Thật 
ra, nhà văn ñã sử dụng rất nhiều thủ pháp nghệ thuật tinh tế khác nhau, nhằm biến lịch 
sử biên niên thành lịch sử tiểu thuyết, huyền thoại bên ngoài trở thành huyền thoại bên 
trong văn bản. Phần này cũng là lời giải ñáp, khi có người thắc mắc tại sao chúng tôi lại 
xem một số hình tượng trong hệ thống hình tượng huyền ảo ñầy rẫy trong tiểu thuyết 
Márquez là huyền thoại (Remedios bay về trời), trong khi huyền thoại ñích thực phải 
là sáng tạo dân gian, tồn tại trong nền tảng văn hóa của cả một cộng ñồng và có lịch sử 
tồn tại lâu dài, mang ý nghĩa tộc loại. Chúng ta có thể nhận ra một số thủ pháp chính 
như sau: 
+ Dùng những sự kiện lịch sử có thật như những mã nghệ thuật, ñan cài với 
những sự kiện hư cấu, nhằm tạo ra sử tính cho tiểu thuyết. Chúng ta thường xuyên 
thấy trong tiểu thuyết của Márquez những sự kiện lịch sử có thật ñược ñưa vào, nhưng 
không ñược trực tiếp khảo sát, mà chỉ nhằm xác ñịnh tính lịch sử của câu chuyện. Ví dụ 
như sự kiện hiệp ước Neerlandia ñược nhắc ñến ñầu cuốn tiểu thuyết Hồi ức về những 
cô gái ñiếm buồn của tôi [7,18] chỉ nhằm xác ñịnh thời ñiểm người bố của Nhà báo già 
chết, chứ hiệp ước ấy không phải là trọng tâm khảo sát của tiểu thuyết. Lịch sử biên 
niên và lịch sử của xã hội chỉ là cái nền, giúp nhà văn khảo sát lịch sử cá nhân và lịch sử 
thân phận hiện sinh của nhân vật như tinh thần tân lịch sử. Hàng loạt các sự kiện “giả 
lịch sử” khác ñược tạo ra, bằng cách gắn những nhân vật hư cấu với các sự kiện, nhân 
vật có thật trong lịch sử. Trong Tình yêu thời thổ tả, nhân vật Leon XII chủ tịch hãng 
tàu thủy Caribean, chú của F.Ariza hoàn toàn là một nhân vật “bịa”. Nhưng khi người 
kể chuyện dẫn lại lời của cụ Leon rằng ông ñã từng ñược Nhà giải phóng Bolivar bế 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, TRƯỜNG ðH KHOA HỌC HUẾ TẬP 1, SỐ 2 (2014) 
15 
trên tay tại làng Tubaco trên hành trình lưu vong của người [4,417], thì thân phận nhân 
vật này trở nên “xác thực”. Nhiều sự kiện, nhân vật khác thường ñược Márquez gắn với 
các di chỉ lịch sử (hài cốt, dinh thự, nơi chôn) của Christopher Columbus – người tìm 
ra châu Mỹ, cũng là nhằm biến các hư cấu trở nên xác thực. Ngoài việc thuyết phục 
người ñọc tin nó là lịch sử, thì thủ pháp này ñã giúp các tiểu thuyết có sử tính cụ thể, tức 
giữ những tác phẩm ñầy rẫy cái huyền ảo vẫn còn là tác phẩm hiện thực, chứ không ñơn 
thuần chỉ là những câu chuyện ma. 
+ Gắn những hình tượng huyền ảo với các huyền thoại, nhằm sáng tạo nên 
các huyền thoại mới. Chúng ta có thể thấy, trong hệ thống hình tượng huyền ảo phong 
phú của Márquez, có một số hình tượng ñã ñược xây dựng dựa trên nền của các huyền 
thoại trong Kinh Thánh, trong tín ngưỡng Indian, các vị thần digan, châu Phi Do ñó, 
những hình tượng này có vai trò và vị trí nghệ thuật như những huyền thoại mới trong 
thời hậu hiện ñại. Ví dụ, trong Trăm năm cô ñơn, bóng ma ẩn hiện của Prudencio 
Aguilar không có tính huyền thoại, mà chỉ là một hình tượng huyền ảo ñơn thuần, ñược 
xây dựng dựa trên một sự kiện bi thảm có thật của gia ñình ngoại. Tuy nhiên, quỷ dữ 
Giudio Erante lại ñược xây dựng dựa trên Kinh Thánh, và nó còn phản ánh quá trình 
ñàn áp Do thái giáo lẫn các tín ngưỡng ñịa phương của Kyto giáo. Tương tự như thế, 
hình tượng Remedios Người ñẹp bay về trời cũng ñược xây dựng dựa trên hình tượng 
ñức mẹ Maria, hình tượng con tàu bị bỏ quên ñược xây dựng dựa trên con tàu Noah, 
cơn mưa lụt khủng khiếp hay hạn hán kéo dài chính là ngày tận thế, ngày phán xử, cơn 
ñại hồng thủy trong Kinh Thánh. Hình tượng lão trượng José Arcadio Buendía vì quá 
ñam mê truy cầu tri thức, ñến nỗi phát ñiên và bị trói dưới gốc cây dẻ lại làm ta liên 
tưởng ñến huyền thoại Faust vì tri thức mà bán linh hồn cho quỷ. Sự kiện Amaranta 
trước khi chết ñã thông báo với dân làng sẽ mang giúp thư xuống âm phủ cho những 
người thân ñã chết của họ cũng xuất phát từ những ma thuật và tín ngưỡng của người 
Indian, người da ñen nô lệ 
Tóm lại, có một hệ thống huyền thoại mới ñã ñược tái sáng tạo dựa trên nền của 
những huyền thoại cũ. Nhưng ñó không ñơn thuần là sự “mông má”, sự “ñộ” lại các 
huyền thoại cũ theo các hình thức tân kỳ, gây sốc, mà mục ñích của nhà văn ñó là dựng 
nên một hệ thống huyền thoại mới có khả năng khai thác và miêu tả tương thích với 
trạng huống hiện sinh hậu hiện ñại của con người. Ví dụ, cơn bão tố khủng khiếp ñã 
nhấn chìm Macondo cuối cuốn tiểu thuyết Trăm năm cô ñơn không phải nhằm trừng 
phạt sự tha hóa, sự ñánh mất ñức tin của con người, do Chúa trời tiến hành, mà là hệ 
quả của sự tàn phá tai ác của công ty Hoa quả Mỹ, sau quá trình khai thác ñồn ñiền 
Chuối ñến cạn kiệt tự nhiên. Và “ngày tận thế” của Macondo cũng xảy ra do những mối 
tình loạn luân nhầm lẫn, những tình yêu tội lỗi, hoặc thói cô ñơn ám ảnh ngàn ñời các 
dòng họ tại Mỹ Latin, khiến họ không bao giờ ñoàn kết, không bao giờ yêu thương nhau 
trong sáng suốt. ðó chính là ý nghĩa của các huyền thoại hậu hiện ñại mới ñược nhà văn 
tái sáng tạo nên. Và từ ñó, chúng ta vẫn luôn tin như Heidegger rằng: “Và như vậy cuối 
cùng Thượng ñế ñã ra ñi. Khoảng trống ñể lại ñược lấp ñầy bằng sự thăm dò về mặt lịch 
sử và tâm lý các huyền thoại” [8,181]. 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, TRƯỜNG ðH KHOA HỌC HUẾ TẬP 1, SỐ 2 (2014) 
16 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Phan Tuấn Anh (2013). Lịch sử như là hư cấu - quan ñiểm sáng tạo mới về ñề tài 
lịch sử. In trong sách Sáng tạo văn học nghệ thuật về ñề tài lịch sử (viết chung). 
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
[2]. Carbó Eduardo Posada (1998). Fiction as History: The Bananeras and Gabriel 
Garcia Marquez's One Hundred Years of Solitude. Journal of Latin American 
Studies, Vol. 30, No. 2 (May, 1998), pp. 395-414 
[3]. Gullon Ricardo (1971). Gabriel García Márquez & The Lost Art of Storytelling. 
Diacritics, Vol. 1, No. 1 (Autumn, 1971), The John Hopkins University Press, 
pp. 27-32. 
[4]. Gabriel García Márquez (2000). Tướng quân giữa mê hồn trận. Nxb Văn học, 
Hà Nội. 
[5]. Gabriel García Márquez (2003). Trăm năm cô ñơn. Nxb Văn học, Hà Nội. 
[6]. Gabriel García Márquez (2007). Truyện ngắn tuyển chọn (tập truyện ngắn). Nxb 
Văn học, Hà Nội. 
[7]. Gabriel García Márquez (2007). Hồi ức về những cô gái ñiếm buồn của tôi. Nxb 
Tổng hợp TP Hồ Chí Minh, Tp Hồ Chí Minh. 
[8]. Milan Kundera (2001). Tiểu luận (Nghệ thuật tiểu thuyết, Những di chúc bị phản 
bội). Nxb Văn hóa – Thông tin, Hà Nội. 
[9]. Milan Kundera (2013). Một cuộc gặp gỡ. Nxb Văn học, Hà Nội. 
[10]. Peter H.Stone (2012). Tôi ñang viết cuốn sách vĩ ñại nhất (Phỏng vấn 
G.G.Márquez). Báo Nghệ thuật mới, số 1, 2/2012. 
HISTORICAL FICTION AND LEGEND IN G.G.MÁRQUEZ’S NOVELS 
Phan Tuan Anh 
Department of Literature and Linguistics, Hue University of Sciences 
Email: fantuananh@gmail.com 
ABSTRACT 
One of the innovations of the post-modern literature is to regard historical and legendary 
points of view as an art fiction. Through G.G.Marquez's novels, this article clarifies 
typical methods of historical fiction and legend of the post-modern literature (the rotation 
time in art, the parody of history, and method regarding history as an existential 
situation). Based on those methods, the article finds out the significance and aesthetics 
deciphers for historical fiction and legend in G.G.Marquez's novels in particular and in 
the postmodern literature in general. 
Key words: postmodern, magical realism, historical fiction, legend, G.G.Márquez