Cảm quan về con người trong thơ Nguyễn Bình Phương

điên họ xuất hiện không hề 
đơn độc, họ xuất hiện cùng trăng, cùng những đốm lửa chập chờn lạnh lẽo, rừng cây và 
cả trong bóng đêm. Và mỗi lần xuất hiện ấy là cả một không gian kì dị, ma quái đến ghê 
người: Đêm ấy gái làng nhìn trăng buồn rượi/Đêm ấy đám người điên/Khơi lên ngọn 
lửa hoang lạnh lẽo/Đêm ấy những hàng cây đại thụ/Long rễ và héo rũ (Giờ sinh - 
Nguyễn Bình Phương). Có lẽ xuất phát từ những ám ảnh của hiện thực cuộc sống, 
những điều không muốn xảy ra nhưng nó vẫn tồn tại như một điều tất yếu của cuộc 
sống. Những mảnh vỡ điêu tàn, những méo mó của xã hội đã tác động phần nào vào 
hồn thơ của người thi sĩ. Nguyễn Bình Phương viết thơ cũng như viết về chính con 
người của hiện thực, cái điên dại trong thơ như thấm vào từng trang giấy, thấm vào cả 
không gian, cỏ cây hoa lá. Tất cả như chìm vào mê man vọng về từ những ký ức sâu 
thẳm, những giấc mơ điên loạn của con người. Nhân vật Tính trong tiểu thuyết Thoạt kỳ 
thủy cũng là một nhân vật điên nổi bật, Tính không giống Don Quixote điên loạn muốn 
làm hiệp sĩ, cũng không điên như thằng Ngốc trong Nhật ký người điên của Lỗ Tấn bị 
CẢM QUAN VỀ CON NGƯỜI TRONG THƠ NGUYỄN BÌNH PHƯƠNG 35 
ám ảnh sắp bị ăn thịt. Tính là một con người khác, đi đập đá kiếm tiền, cũng lấy vợ như 
những người đàn ông bình thường, nhưng Tính mắc bệnh “điên” của một con người 
“tỉnh”, Tính thích chơi với những con người điên, mụ điên, lão già điên, cô gái Thổ, và 
thằng bé điên, Tính giết người và tự giết mình như một kẻ điên, tự hành hạ bản thân 
mình rồi cười một nụ cười khoái trá. Đau quá mà thành điên, tổn thương về mặt tinh 
thần nhiều quá khiến họ hóa điên từ lúc nào. Chỉ có điên mới đem lại cho con người 
một cảm giác không còn đau đớn nữa. 
Có thể thấy khám phá những mảnh hồn thơ của Nguyễn Bình Phương, ta thấy được sự 
dấn thân nghệ thuật đầy sáng tạo và mới mẻ. Con người hậu hiện đại được khắc khọa 
một cách rõ nét dưới nhiều trạng thái khác nhau, mang màu sắc riêng, phong cách riêng 
mới lạ, độc đáo. 
2.2. Con người cô đơn, lạc lõng, mất phương hướng 
 “Ngụ ngôn viết cho mình” là những trăn trở về cuộc đời, trăn trở tìm kiếm, khám phá 
bản thể, lý giải về mình: “Ta là ai?”; “Ta là gì trong ý nghĩ của ta”. Những mảnh vỡ 
ký ức bị bỏ quên, những câu hỏi không có câu trả lời, không có sự hồi đáp: Ta là gì 
trong ý nghĩ của ta/ Là gì nhỉ cái dãy phố con con treo đầy biển hiệu (Hóa hình - 
Nguyễn Bình Phương). Đây là kiểu con người lạc lõng ngay trong chính bản thể của 
mình, sự lạc lõng bên trong, là một cảm thức gắn liền với ý niệm triết học về sự hiện 
hữu của bản thể trong tư duy văn học hậu hiện đại. Nó là cảm thức khởi nguồn từ sự lạc 
lõng từ bên ngoài, lạc lõng từ không gian sống, gắn liền với cảm quan con người hiện 
đại. Sự ồn ào, chật chội, xô bồ của đô thị mới đã giam hãm những tâm hồn muốn bùng 
cháy sau những ô cửa nhỏ, con người ấy muốn được thoát khỏi những tù đọng ngột ngạt 
của đời sống. Con người trong xã hội toàn cầu hoá đã bị tha hoá bởi nhu cầu hưởng thụ 
vật chất, những cuộc chạy đua vội vã với những hào nhoáng bên ngoài, con người trở 
nên lạc lõng với chính mình. Để rồi có lúc nhà thơ chợt giật mình thoảng thốt: Ta 
ngượng ngùng nghĩ mình là cánh cửa. Nhà thơ đã phải tự hóa thân mình thành nhiều 
mảnh ghép, mỗi mảnh ghép như là một thế giới riêng, xóa nhòa dần khoảng cách giữa 
con người với sự vật, con người không còn chỉ là riêng mình nữa mà nhòa lẫn với thực 
tại: Và một ngày ta hốt hoảng nhận ra/Tự bao giờ mình chia thành trăm mảnh (Tạm 
thời chưa có - Nguyễn Bình Phương). Thế giới ngột ngạt, nhà thơ dường như bị vây kín 
giữa những lo toan của cuộc sống, ông luôn khao khát tự nhìn nhận lại chính bản thân 
mình, đối thoại với mình một cách thầm lặng: Tôi cắt tóc/Kín đáo nhếch môi cười/Đi 
lìm lịm vào gương như khói/Tôi cắt tóc/.../Sau bức tường kia những sự thật đã già/Tôi 
cắt tóc/Một người cực lạ/ Rũ khăn choàng váng vất bước ra. (Cắt tóc - Nguyễn Bình 
Phương). Cái nhếch môi cười một cách đầy ẩn ý, nhưng cũng chua chát “buông lơi” cho 
những sự thật đang tồn tại. Con người ta đeo lên một cái mặt nạ vô sắc với những dối 
trá lừa lọc của cuộc đời, không ngần ngại tồn tại dửng dưng giữa hiện thực và “tôi” 
muốn rũ bỏ nó đi để rồi bắt gặp ngay một hình hài xa lạ kia “rũ” người bước đi. Và một 
Nguyễn Bình Phương mãi miết đi tìm một hình hài quen thuộc, cái “mặt bên kia” của 
cái tôi, lặng lẽ nhìn vào mặt kia của cuộc đời rồi lại bị chìm đắm trong nhưng ảo ảnh, hư 
vô do chính mình tạo ra, để rồi ầm thầm nhận ra rằng khuôn mặt mình đã dần héo mòn 
36 NGUYỄN THỊ DIỄM MY 
đi vì những điều tưởng chừng thật đó mà lại ảo đó. Này tôi/Một khuôn mặt công 
chức/Đứng nhìn cuộc họp rạc roài/Tiêu ma bao ý tưởng/Xa xa trải một màu bệnh 
hoạn/Bệnh hoạn cũng cũ rồi (Bài thơ cũ - Nguyễn Bình Phương). Tự nhìn vào bản thân 
mình, nhìn vào cái nghề công chức sáng cắp ô, tối cắp ô về, “những cuộc họp” dài lê 
thê, rời rạc không có một ý tưởng mới mẻ cùng với những căn bệnh tồn tại bao lâu nay, 
biết đó nhưng để đó, chỉ biết nhìn mà không biết phải làm thế nào. Con người hiện lên 
với nỗi cô đơn đến cùng cực, bất lực trước các “căn bệnh” cũ những không thể ngăn 
chặn hay đề phòng được. Mượn lời thơ để giễu nhại bản thân mình, và giễu nhại chính 
cái “công chức” của mình, của xã hội. 
Con người cô đơn, lạc lõng, không có phương hướng trong thơ Nguyễn Bình Phương 
không chỉ dừng lại ở đó. Thơ ông còn đề cập đến tình yêu, tình yêu của ông cũng say 
mê, cũng cuồng nhiệt nhưng tình yêu đó lại là một tình yêu đầy những lo lắng, bất an, 
đầy sự cô đơn phiêu lãng. Những dự cảm chia ly, xa cách của anh và em luôn được trở 
đi trở lại nhiều lần: Sông đã chảy sang bên kia giấc ngủ/Em tỉnh dậy trời xanh thành 
người xa lạ. (Than thở) 
Trong sáng tạo, nhà thơ luôn luôn đặt mình trong tinh thần lao động nghiêm túc, dành 
hết tâm huyết và sống cùng những trang thơ của mình. Cái tôi nhà thơ luôn tâm niệm 
một lần sống là một lần viết, sống với con người thật của chính mình và viết là cả một 
quá trình lao động không mệt mỏi. Cái tôi luôn trăn trở trong từng câu chữ, từng câu 
thơ: Lăn qua chữ nghĩa/Tôi rền vang tôi (Chơi với con- Nguyễn Bình Phương). Hay: 
Đứng dậy, sũng ướt, đi rồi tự hỏi/Viết là tìm thấy hay là đánh mất (Chân dung khi trống 
trãi - Nguyễn Bình Phương). 
Trăn trở về cuộc sống, về con người, các dạng thức cái tôi trong thơ Nguyễn Bình 
Phương, từ con người Xa thân đến con người cô đơn, lạc lõng, đều là những ảnh phản 
của khát vọng khám phá, dựng xây con người và cuộc đời. Cảm quan về con người độc 
đáo, lạ, trong thơ ông, cũng là một phương diện đặc sắc trong thế giới nghệ thuật, làm 
nên phong cách Nguyễn Bình Phương. 
3. KẾT LUẬN 
Tìm hiểu cảm quan về con người trong thơ Nguyễn Bình Phương, ta càng thấy rõ hơn 
được những cách tân trong thơ ông. Phát triển cùng thời với những nhà thơ hậu hiện đại 
khác, Nguyễn Bình Phương khám phá mọi góc khuất của đời sống tâm hồn con người. 
Ông luôn tìm về với những miền kí ức mộng mị, siêu thực, mở rộng nhiều chiều kích 
khác nhau để có thể chiêm nghiệm và suy tư về cuộc sống. Tác giả Hoàng Thị Huế 
trong bài viết “Thơ Việt Nam đương đại nhìn từ hành trình cách tân thơ ca”, đã nhận 
xét: “Với các nghệ sĩ, tinh thần thời đại đã mang lại cho cái tôi thi nhân một ý nghĩa 
triết học, nhưng tài năng của nhà thơ đã đem lại một giá trị thẩm mỹ, một vẻ đẹp độc 
đáo trong thể thơ, cấu tứ, trong hệ thống hình ảnh mang tính chất giải thiêng, trong ngôn 
ngữ và giọng điệu triết lý, đầy tự tin, kiêu hãnh nhưng không giấu nổi chất giễu nhại, dí 
dỏm”[2]. Con người trong thơ Nguyễn Bình Phương lựa chọn cho mình một lối thoát 
“xa thân” trong cõi mơ hồ. Đó cũng là một cách để thoát khỏi những vướng bận tầm 
CẢM QUAN VỀ CON NGƯỜI TRONG THƠ NGUYỄN BÌNH PHƯƠNG 37 
thường của đời sống hàng ngày, một ứng xử đẹp để mình không bị tha hoá bởi chính 
mình, bởi những gì mình không thể làm khác được. Tìm hiểu cảm quan về con người 
trong thơ Nguyễn Bình Phương để thấy sự đa chiều kích của con người hiện đại, hậu 
hiện đại, góp phần khẳng định tài năng, những đóng góp, phong cách nghệ thuật, nét 
độc đáo trong sáng tạo nghệ thuật, cũng như dấu ấn của nhà thơ đối với tiến trình vận 
động thơ ca Việt Nam đương đại. Từ đó, cho thấy diện mạo sinh động, hướng phát triển 
hiện đại, hội nhập thế giới của thơ ca dân tộc. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Nguyễn Bình Phương (1997). Xa thân, NXB Hà Nội. 
[2] Hoàng Thị Huế (2014), Thơ Việt Nam đương đại nhìn từ hành trình cách tân thơ ca, 
Tạp chí Nghiên cứu văn học, số 9. 
[3] Hoàng Thị Huế (2015). Ánh xạ từ biểu tượng cái tôi trong thơ Việt đương đại, Tạp 
chí Khoa học Đại học Huế, số 5. 
[4] Lưu Khánh Thơ (2006). Thơ văn xuôi trong sự vận động của thể loại thơ sau 1975, in 
trong Những vấn đề nghiên cứu và giảng dạy, NXB Giáo dục, Hà Nội. 
[5] Phạm Ngọc Tiến (2015). Người đi vắng của văn chương, nguồn vietnamnet-vn,giá – 
trị/chân – dung – nhà- văn- nguyễn – bình – phương – 289207 – html, truy cập ngày 
1/2/2018. 
[6] Việt Quỳnh (2015). Nhà văn nhà thơ Nguyễn Bình Phương: Gây ám ảnh, chứ không 
chỉ là nhớ, Nguồn:  truy cập ngày 1/3/2018. 
[7] Trần Đình Sử (1995). Những thế giới nghệ thuật thơ, NXB Giáo dục, Hà Nội. 
Title: THE CONCEPTION OF HUMAN DIMENSION IN NGUYEN BINH PHUONG’S 
POETRY 
Abstract: Concerns about life, about human, many forms ego in Nguyen Binh Phuong poems, 
from humans divide themselves to lonely, lost people. These are the images of the desire to 
discover, build people and life. The conception of human dimension in his poetry is also an 
artistic characteristic in the art world, make up his poetry style. This science article study on 
human conception in Nguyen Binh Phuong poem, shows the contribution, as well as the imprint 
of the poet to the movement of contemporary Vietnamese poetry. From there, shows vivid 
appearance, modern development, global integration of ethnic poetry. 
Keywords: Vietnamese Contemporary literature, Nguyen Binh Phuong poetry, lonely humans.