Biểu hiện văn hóa qua kiến trúc Malaysia đương đại
Tóm tắt
Kiến trúc là một thành phần quan trọng của nền văn hóa. Người Malaysia đã l m rất tốt việc
biểu hiện văn hóa của họ qua các công trình kiến trúc. Việt Nam có khí hậu tương đồng và
khoảng cách địa lý gần với Malaysia. Việc tìm hiểu về những thủ pháp người Malaysia đã áp
dụng trong kiế trúc sẽ mang lại nhiều bài học bổ ích cho Việt Nam.
Bài viết dựa trên những trải nghiệm thực tế và những tổng hợp, phân tích, đánh giá từ nhiều
nguồn tư liệu khác nhau, nhằm nhận ra được những biểu hiện văn hóa Malaysia qua các công
trình kiến trúc đương đại ở thành phố Kuala Lumpur và thủ đô h nh chính mới Putrajaya.
Qua quá trình nghiên cứu, người viết đúc kết được những nhận định sau: Kiến trúc Malaysia có
sự đa dạng của các nền văn hóa khác nhau (Hoa, Ấn, Mã Lai bản địa, phương Tây). Văn hóa
Hồi giáo được khéo léo đưa v o các công trình xây mới – sự nhấn mạnh quốc giáo và là nền
tảng để liên kết dân tộc; Quốc kì Malaysia được sử dụng như một chi tiết kiến trúc – khơi gợi
lòng tự hào dân tộc v tăng sự đo n kết giữa các sắc dân khác nhau; Sự phối hợp giữa chính
quyền và giới thiết kế - nhân tố quyết định đến sự phát triển h i hòa v định hướng lâu dài của
thành phố.
Những chính sách đúng đắn kể trên của Chính phủ đã phát huy tối đa sức mạnh dân tộc. Bên cạnh
đó, hai ngôn ngữ phổ biến trên thế giới là tiếng Hoa và tiếng Anh được sử dụng rộng rãi ở
Malaysia, l điều kiện thuận lợi to lớn để họ liên kết các sắc tộc khác nhau và bắt nhịp với thế giới.
hấn tốt cho đô thị. Hình 6 Các công trình xây mới ở thủ đô h nh chính Putrajaya Một địa điểm nổi tiếng khác ở Kuala Lumpur là trung tâm hành chính mới Putrajya của liên bang Malaysia. Các công trình xây mới ở đây được qui hoạch cẩn thận về vị trí, khoảng lùi, khối tích v được thiết kế với các biểu hiện kiến trúc của văn hóa Hồi giáo. Những biểu hiện này có khi chỉ là lớp vỏ chắn nắng bằng các chi tiết hoa văn đặc trưng (Hình 6, trái) hay là công trình sử dụng vật liệu hiện đại nhưng được thiết kế hoàn toàn theo bố cục và chi tiết của kiến trúc Hồi giáo (Hình 6, phải). Chính vì thế, tuy sự gia giảm về tỉ lệ xuất hiện của các chi tiết Hồi giáo ở các công trình khác nhau, nhưng nhìn chung, khi đứng cạnh nhau chúng đều có sợi dây liên kết chặt chẽ và tạo nên một cảm giác hài hòa về tổng thể. Đại học Nguyễn Tất Thành Tạp chí Khoa học & Công nghệ Số 7 84 * Quốc kì Malaysia được sử dụng như một chi tiết kiến trúc – khơi gợi lòng tự hào dân tộc v tăng sự đo n kết giữa các sắc dân khác nhau Một điều gây ấn tượng và ngạc nhiên không nhỏ khác đối với người viết đó chính l quốc kì của Malaysia và cách họ sử dụng chúng. Ở Việt Nam, người dân chỉ treo cờ vào những ngày lễ, nhưng ở Malaysia, họ treo cờ ở khắp mọi nơi v mọi lúc với nhiều hình thức khác nhau. Trên những xa lộ của thành phố Kuala Lumpur, các lá cờ luôn treo đều tăm tắp. Trong các con phố nhỏ hơn, những khu phố cũ, chung cư hay trung tâm thương mại, cửa h ng đâu đâu cũng thấy những lá cờ phấp phới. Người Malaysia còn sử dụng chúng như một thành phần trang trí quan trọng cho mặt đứng kiến trúc. Hình 7 Các quốc kì trên mặt đứng công trình ở thủ đô h nh chính Putrajaya Quốc kì Malaysia có 14 sọc ngang xen kẽ trắng v đỏ. Góc trên bên trái lá cờ là một hình chữ nhật màu xanh dương với một hình trăng lưỡi liềm và ngôi sao 14 cánh m u v ng. Hình lưỡi liềm biểu tượng cho Hồi giáo. Ngôi sao 14 cánh và các sọc trắng đỏ tượng trưng cho tình đo n kết của 14 bang. Với những biến động lịch sử phức tạp đã trải qua cùng với nhiều cộng đồng văn hóa, dân tộc khác nhau cùng sinh sống, nên có thể nói lá cờ n y đã hội tụ họ thành một khối thống nhất[4]. ây cũng l một thủ pháp tạo nên đặc trưng kiến trúc v khơi gợi lòng yêu nước cùng lòng tự hào dân tộc của người dân. Ngoài ra, nó còn tạo nên ấn tượng đậm sâu trong lòng du khách quốc tế về sự thống nhất của quốc gia Malaysia. * Sự phối hợp giữa chính quyền và giới thiết kế - nhân tố quyết định sự phát triển h i hòa v định hướng lâu dài của thành phố Phát triển đồng nghĩa với việc có thêm nhiều công trình mới được xây dựng. Việc xây dựng các tòa nhà mới ở Kuala Lumpur được quản lí rất chặt chẽ. Những công trình xây mới, khi xuất hiện phải hài hòa với những công trình đã xây trước đó, đặc biệt đối với các công trình cao tầng. Một ví dụ là khi có công trình cao tầng xây mới, nó không được khóa tầm nhìn của các công trình cũ v phải hài hòa cảnh quan xung quanh. ể l m được điều này, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ và thỏa đáng giữa chính quyền, chủ đầu tư và giới thiết kế. Ở Kuala Lumpur, mọi dự án xây mới đều được minh bạch và triển lãm ở Phòng trưng b y của thành phố. Sự lắng nghe của chính quyền đối với ý kiến của người dân và các chuyên gia đã l m cho các công trình cao tầng xây dựng sau này ở Kuala Lumpur đều thống nhất về tư tưởng và không phá vỡ không gian đô thị cũ. Hình 8 Mô hình các công trình cao tầng đã v đang xây dựng được trưng b y ở Nh trưng b y th nh phố. 4 Bàn luận ến Kuala Lumpur m chưa đến tòa nhà chọc trời nổi tiếng này thì quả thật là một điều đáng tiếc. Có lẽ nhà chọc trời ở thời điểm hiện tại đã không còn lạ lẫm gì so với chúng ta nữa. Nhưng hãy nghĩ đến giai đoạn hơn hai mươi năm trước, khi m chưa có một tòa nhà chọc trời nào mọc lên trên nền trời của các nước phát triển thì việc khánh thành Đại học Nguyễn Tất Thành 85 Tạp chí Khoa học & Công nghệ Số 7 tòa tháp đôi (1999) tại một quốc gia bé nhỏ thuộc khối ASEAN là một sự kiện chấn động thế giới. Kiến trúc của tòa tháp được phối trộn giữa kiến trúc nhà thờ Hồi giáo cùng với những nét hiện đại, đã mang đến cho tòa tháp đôi n y một phong cách độc nhất vô nhị trên thế giới. Hình 9 Mặt bằng của tháp đôi Petronas được cách điệu từ mặt bằng của đền thờ Hồi Giáo. [Nguồn: 06] Công trình có tổng cộng 88 tầng; cao 451,9m; mang đậm dấu ấn của văn hóa Malaysia v l công trình cao nhất thế giới thời bấy giờ; tổng kinh phí 1.6 tỉ USD; thiết kế và xây dựng trong 6 năm ròng rã. ây rõ r ng l một cuộc chơi lớn của quyết tâm và tham vọng[5]. Khi người viết dạo quanh đường phố Kuala Lumpur, những áo thun in hình tòa tháp đôi n y với nhiều kiểu cách điệu được b y bán cho du khách. Tòa tháp đôi Petronas đã trở thành biểu tượng, một phần không thể tách rời của người Malaysia, như cách m người dân ampuchia đối xử với đền Angkor Wat, hay cách người Ai Cập đối xử với các Kim tự tháp. ó nhiều hơn l một công trình kiến trúc, đó là khát vọng vươn lên v sự tự hào dân tộc. Không nhiều công trình hiện đại trên thế giới l m được điều này, có lẽ vì tham vọng đặt vào các công trình đó chưa đủ mạnh như người Malaysia đối với tòa tháp đôi n y? Hiện người Malaysia vẫn tiến hành xây dựng những công trình khác cao tầng hơn, hiện đại hơn ở ngay thủ đô Kuala Lumpur. Tuy nhiên có lẽ là vị trí của tòa tháp đôi n y trong lòng người dân vẫn luôn chiếm vị trí trang trọng nhất. Nó đã xuất hiện đúng v o thời khắc lịch sử - ở thời điểm mà người Malaysia cần có một điểm tựa để chuyển mình. Nếu xuất hiện trễ hơn, chưa chắc nó đã có một sức sống và trở thành biểu tượng quốc gia như thế. Hình 10 Tháp đôi Petronas v th nh phố Kuala Lumpur về đêm. [Nguồn: 03] 5 Lời kết Câu chuyện về tháp đôi Petronas v những nhận định bên trên phần nào lí giải được “chất Malaysia” biểu hiện qua những công trình kiến trúc của họ. ó l lí do vì sao đi đến đâu, du khách cũng đều cảm nhận được và hiểu được người dân Malaysia đang nghĩ gì, họ trân trọng điều gì trong quá khứ v hướng đến những gì trong tương lai. Qua những ngày ở Kuala Lumpur, người viết nhận thấy những yếu tố chính dẫn đến sự phát triển thịnh vượng của thành phố n y nói riêng v người Malaysia nói chung, đó l : - Sự tôn trọng và cùng nhau phát triển giữa các văn hóa v các sắc tộc khác nhau. Chính sự đa dạng n y l đặc trưng văn hóa của Malaysia. iều n y được chính phủ gìn giữ cẩn thận và biến nó thành thế mạnh của mình. - Kiến trúc, quốc kì, Hồi giáo, lòng tự hào dân tộc chính là những sợi dây liên kết chặt chẽ những người Malaysia với nhau. - Hai ngôn ngữ phổ biến toàn cầu là tiếng Hoa và tiếng Anh được sử dụng rộng rãi và thành thạo cũng là một điều vô cùng thuận lợi để người Malaysia có thể kết nối giữa các sắc tộc với nhau và bắt nhịp nhanh chóng với sự tiến bộ của thế giới. - Hình 11 Hình chụp Kuala Lumpur từ tháp truyền thông Menara Đại học Nguyễn Tất Thành Tạp chí Khoa học & Công nghệ Số 7 86 Chính phủ v người dân Malaysia vẫn còn rất nhiều vấn đề cần phải giải quyết về sự phát triển đồng bộ của qui hoạch đô thị và kiến trúc, sao cho vẫn giữ được văn hóa truyền thống và bắt kịp với xu thế hiện đại. Tuy nhiên, người Malaysia đã cho cả thế giới thấy được sự vươn lên đầy khát vọng của mình một cách đáng nể. Ở điều kiện khí hậu gần tương đồng như Việt Nam và sự gần nhau về khoảng cách địa lí, bài học phát triển từ Malaysia sẽ có nhiều điều để chúng ta có thể ngẫm nghĩ và học tập. Tài liệu tham khảo 1. Wikipedia (2018), Malaysia, Https://vi.wikipedia.org/wiki/Malaysia, ngày 24/10/2018 2. Wikipedia (2018), Lịch sử Malaysia, Https://vi.wikipedia.org/wiki/Lịch_sử_Malaysia, ngày 24/10/2018 3. Wikipedia (2018), Kuala Lumpur, Https://vi.wikipedia.org/wiki/Kuala_Lumpur, ngày 24/10/2018 4. Công an Nhân dân online (2017), “Negaraku” v lá quốc kì Malaysia, va-la-quoc-ky-Malaysia-456310, ngày 24/10/2018 5. Malaysia24h.net (2018), ngày 24/10/2018 6. Structural Analysis (2013), Petronas towers, ngày 24/10/2018 Malaysian culture through the lens of contemporary architecture M.Arch. Nguyen Vuong Hong Faculty of Architecture – Civil Engineering and Applied Arts, Nguyen Tat Thanh University nvhong@ntt.edu.vn Abstract Architecture is an important part of human culture. Malaysians have done a great job of expressing their culture through architecture. Studying Malaysian practices with many similarities in climate with close geographical distance between the two countries will bring about many useful lessons for Vietnam. The article is based on practical experiences and syntheses, analyzes and assessments from various sources to identify Malaysian cultural expressions through contemporary architecture in Kuala Lumpur and Putrajaya, its new administrative capital. Through the research process, the writer summarized the following statements: Malaysian architecture has a diversity of different cultures (Chinese, Indian, Malay, Western)-the government has turned this disadvantage into advantage; Islamic culture is ingeniously incorporated into new buildings. This is the emphasis of the national religion and the foundation for national unity; The Malaysian flag is used as an architectural detail. It evokes national pride and increases the solidarity among the different ethnic groups; The coordination between the government and the design groups is the major factor that determines the harmonious development and long-term orientation of the city. The correct policy of the government has promoted the strength of the nation. In addition, the popular use of English and Chinese in Malaysia, the two most common languages in the world , is the favorable condition for Malaysian people to connect different ethnic groups and keep pace with the world. Key words Architecture, Culture, Malaysia Architecture, Malaysian Culture, Cultural expression through architecture.
File đính kèm:
- bieu_hien_van_hoa_qua_kien_truc_malaysia_duong_dai.pdf