Bài giảng Nguyên lý Mác - Lênin - Chương 6: Chủ nghĩa tư bản độc quyền & chủ nghĩa tư bản độc quyền Nhà nước

 nghiệp vừa và nhỏCác tổ chức này phải sáp nhập1. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc quyềnTư bản tài chínhĐầu sỏ tài chính(chi phối toàn bộ đời sống kinh tế và xã hội của xã hội tư bản) Cử đại diện tham gia để theo dõi việc sử dung tiền vay NGÂN HÀNG TỔ CHỨC ĐỘC QUYỀN CÔNG NGHIỆP Mua cổ phần của các ngân hàng, hoặc lậpNgân hàng phục vụ riêng cho mình Trước đây Giờ đây chỉ thực hiện chức năng thanh toán và tín dụngNắm hầu hết tư bản tiền tệ của xã hội Khống chế mọi hoạt động của nền kinh tế TBCN 1. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc quyềnĐầu sỏtài chínhTư bản tài chínhNền kinh tế trong nướcNền kinh tế thế giớichế độ tham dự Các tổ chức độc quyềnLênin: "Tư bản tài chính là kết quả của sự hợp nhất giữa tư bản ngân hàng của một số ít ngân hàng độc quyền lớn nhất, với tư bản của những liên minhđộc quyền các nhà công nghiệp"cấu trúc của nền kinh tếtrong giai đoạn độc quyền1. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc quyềnXuất khẩu tư bảnCho vay để lấy lãiĐầu tư trực tiếp thông qua xây dựng nhà xưởng tại nước được đầu tưFDIODACHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc quyềnXuất khẩu tư bảnCHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc quyềnXuất khẩu tư bảnCHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc quyềnsự phân chia thế giới về kinh tế giữa các tổ chức độc quyềnTrong giai đoạn CNTB độc quyềnThị trường ngoài nước có ý nghĩa đặc biệtMặt khác: cần có thị trường ổn định để kiếm lợi nhuận siêu ngạchLịch sử phát triển của CNTB đã chứng tỏ thị trường trong nước luôn gắn với thị trường ngoài nướcMột mặt: Cần chi phí đầu vào thấp, và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN1.2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc quyềnsự phân chia thế giới về lãnh thổ giữa các cường quốc đế quốcChiến tranh tìm kiếm thuộc địa ngày càng quyết liệtCNTB phát triển ngày càng caoThiếu nguyên liệuCHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN1.3 Sự hoạt động của qui luật giá trị và giá trị thặng dư trong giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyềnTự do cạnh tranhĐộc quyềnKhông thủ tiêu cạnh tranhLàm cho cạnh tranh đa dạng và gay gắt hơn quan hệ giữađộc quyền vàcạnh tranhCHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN1.3 Sự hoạt động của qui luật giá trị và giá trị thặng dư trong giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyềnLợi nhuận độc quyềnvà giá cả độc quyềnTổ chức độc quyềnGiá mua vào thấpGiá bán ra caoCHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN3 Sự hoạt động của qui luật giá trị và giá trị thặng dư trong giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyềnVề thực chất, giá cả độc quyền vẫn không thoát ly và không phủ định cơ sở của nó là giá trị, các tổ chức độc quyền thi hành chính sách giá cả độc quyền chẳng qua là chiếm đoạt một phần giá trị và giá trị thặng dư của người khácCHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀNLợi nhuận độc quyềnvà giá cả độc quyền3 Sự hoạt động của qui luật giá trị và giá trị thặng dư trong giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyềnLợi nhuận độc quyềnlợi nhuậnbình quâncác nguồn lợi nhuận khác.=+CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀNLợi nhuận độc quyềnvà giá cả độc quyền2. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC1 Bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcBản chất :1 Bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcnguyên nhân ra đời :Tích tụ và tập trung tư bản càng lớn thì tích tụ và tập trung sản xuất càng cao, do đó đẻ ra những cơ cấu kinh tế to lớn, đòi hỏi một sự điều tiết toàn xã hội đối với sản xuất và phân phối, một sự kế hoạch hoá tập trung từ trung tâmThứ nhất:2. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC1 Bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcNhà tư bản không muốn đầu tư vì đầu tư lớn, thu hồi chậm, lợi nhuận ít ... Cần thiết cho phát triển kinh tế Thứ hai:2. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚCnguyên nhân ra đời :1 Bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcNhà nước tư bản phải có những chính sách để xoa dịu những mâu thuẫn đó như trợ cấp thất nghiệp, điều tiết thu nhập quốc dân, phát triển phúc lợi xã hội ...Thứ ba:Thứ tư:Cùng với xu hướng quốc tế hoá đời sống kinh tế sự bành trướng của các liên minh độc quyền vấp phải những hàng rào quốc gia, dân tộc và xung đột lợi ích với các đối thủ trên thị trường thế giới. 2. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚCnguyên nhân ra đời :2 Những biểu hiện của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcSự kết hợp giữa các tổ chức độc quyền tư nhân và nhà nước Liên minh ngành điện MỹHiệp hội hàng không MỹĐảng cộng hòaà Đảng dân chủChính phủ đằng sau chính phủ 2. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC2 Những biểu hiện của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcĐảng cộng hoà Đảng dân chủĐể điều tiết nền kinh tế HÀNH PHÁP LẬP PHÁP TƯ PHÁPSỰ KẾT HỢP VỀ NHÂN SỰ GIỮA CÁC TỔ CHỨC ĐỘC QUYỀN VÀ NHÀ NƯỚC 2. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC2 Những biểu hiện của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcSự hình thành và phát triển của sở hữu tư bản độc quyền nhà nướcSở hữu độc quyền nhà nước là sở hữu tập thể của những nhà tư bản độc quyền có nhiệm vụ ủng hộ và phục vụ lợi ích củ tư bản độc quyền nhằm duy trì sự tồn tại của CNTBMua lại các xí nghiệp tư nhân thực hiện quốc hữu hoáMua cổ phần của các doanh nghiệp tư nhân Mở rộng doanh nghiệp nhà nước bằng vốn tích luỹ của các doanh nghiệp tư nhânXây dựng doanh nghiệp nhà nước bằng vốn của ngân sách2. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC2 Những biểu hiện của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcChức năng của doanh nghiệp nhà nước:Một là: mở rộng sản xuất tư bản chủ nghĩa, bảo đảm địa rộng lớn cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bảnHai là: giải phóng tư bản của tổ chức độc quyền từ những ngành ít lãi để đưa vào những ngành kinh doanh có hiệu quả hơnBa là: làm chỗ dựa cho sự điều tiết kinh tế tư bản chủ nghĩa theo những chương trình nhất định2. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚCSự hình thành và phát triển của sở hữu tư bản độc quyền nhà nước2 Những biểu hiện của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcSự can thiệp của nhà nước tư bản vào các qúa trình kinh tếSự điều tiết kinh tế của nhà nước tư bản được thực hiện dưới nhiều hình thức: thông qua các công cụ kinh tế và hành chính - pháp lý Công cụ chủ yếu để điều tiết kinh tế: -Thuế- Hệ thống tín dụng - tiền tệ- Kế hoạch hoá...- Các công cụ hành chính pháp lý- Hướng dẫn- Kiểm soát- Uốn nắn2. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚCIV. NHÖÕNG NEÙT MÔÙI TRONG SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA CNTB HIEÄN ÑAÏI.1. Söï phaùt trieån nhaûy voït veà LLSX.- Caùch maïng coâng ngheä thoâng tin vaø coâng ngheä cao phaùt trieån.- Ñaàu tö cho giaùo duïc ñöôïc taêng cöôøng.- kinh teá taêng tröôûng nhanh, LLSX phaùt trieån maïnh meõ.2. Neàn kinh teá ñang coù xu höôùng chuyeån töø KT coâng nghieäp sang kinh teá tri thöùc.- Kinh teá tri thöùc trôû thaønh yeáu toá quan troïng nhaát.- Cô caáu kinh teá coù söï ñieàu chænh, thay ñoåi.IV. NHÖÕNG NEÙT MÔÙI TRONG SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA CNTB HIEÄN ÑAÏI.3. Söï ñieàu chænh veà quan heä saûn xuaát vaø quan heä giai caáp.- Quan heä sôû höõu coù nhöõng thay ñoåi, bieåu hieän noåi baät söï phaân taùn quyeàn naém coã phieáu taêng leân. - Keát caáu giai caáp coù nhieàu bieán ñoåi, cuøng toàn taïi vaø taùc ñoäng qua laïi vôùi nhau. - Thu nhaäp tieàn löông cuûa ngöôøi lao ñoâng coù söï taêng leân.IV. NHÖÕNG NEÙT MÔÙI TRONG SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA CNTB HIEÄN ÑAÏI .4. Theå cheá quaûn lyù kinh doanh trong noäi boä doanh nghieäp coù nhöõng bieán ñoåi lôùn. - Caûi caùch theå cheá quaûn lyù: xoaù taäp trung quyeàn löïc truyeàn thoáng; giaûm khaâu trung gian; phaùt huy tính chuû ñoäng, traùch nhieäm, hieäu quaû cuûa toaøn theå coâng nhaân.- Söû dụng coâng ngheä cao trong quaûn lyù.- Coi troïng con ngöôøi.- Thay ñoåi hình thöùc toå chöùc doanh nghieäp.IV. NHÖÕNG NEÙT MÔÙI TRONG SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA CNTB HIEÄN ÑAÏI.5. Ñieàu tieát vó moâ cuûa nhaø nöôùc ngaøy caøng ñöôïc taêng cöôøng.- Ñieàu chænh chieán löôïc toång theå phaùt trieån kinh teá.- Aùp duïng chính saùch thöïc duïng xoaù boû maâu thuaãn.- Vaän dung linh hoaït caùc chính saùch: taøi chính, tieàn teä.IV. NHÖÕNG NEÙT MÔÙI TRONG SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA CNTB HIEÄN ÑAÏI.6. Caùc coâng ty xuyeân quoác gia coù vai troø ngaøy caøng quan troïng trong heä thoáng kinh teá TBCN, laø löïc löôïng chuû yeáu thuùc ñaåy toaøn caàu hoaù kinh teá. - Thuùc ñaåy toaøn caàu hoaù thöông maïi.- Phaùt trieån LLSX, dieàu chænh QHSX tö baûn chuû nghóa quoác teá. - Khoáng cheá vaø kieåm soaùt thò tröôøng toaøn caàu.- Taïo cô hoäi vaø thaùch thöùc to lôùn cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån caû kinh teá, chính trò.- Aûnh höôûng lôùn tôùi lónh vöïc taøi chính, tieàn teä.IV. NHÖÕNG NEÙT MÔÙI TRONG SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA CNTB HIEÄN ÑAÏI.7. Ñieàu tieát vaø phoái hôïp quoác teá ñöôïc taêng cöôøng- Giaûi quyeát nhöõng xung ñoät baøng chính saùch vó moâ. - Giaûi quyeát maâu thuaãn baèng thöông löôïng, thoaû hieäp.III. VAI TRÒ VÀ GIỚI HẠN CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN1 Vai trò của CNTB đối với sự phát triển của nền sản xuất xã hội Phát triển lực lượng sản xuất, tăng năng suất lao động: dưới tác động của qui luật giá trị thăng dư đã thúc đẩy sự phát triển của khoa học công nghệ và vai trò của nó đối với sản xuất.  Thực hiện xã hội hoá sản xuất, biểu hiện ở sự phát triển của phân công lao động, nền sản xuất có tính phân tán trở nên có hệ thống, tập trung mang tính xã hội. Hệ quả là nền kinh tế xã hội được phát triển mạnh mẽ về qui mô, đưa sản xuất nhỏ lạc hậu thành sản xuất lớn hiện đại.2 Giới hạn lịch sử của chủ nghĩa tư bản Mâu thuẫn giữa tư bản và lao động Mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc với chủ nghĩa đế quốc Mâu thuẫn giữa các nước tư bản với nhau Mâu thuẫn giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hộiCÂU HỎI ÔN TẬPTrình bày sự biểu hiện của quy luật giá trị thặng dư ở 2 giai đoạn của CNTB: chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh và chủ nghĩa tư bản độc quyền?Trình bày sự biểu hiện của quy luật giá trị ở 2 giai đoạn của CNTB: chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh và chủ nghĩa tư bản độc quyền?Phân tích bản chất và những biểu hiện của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước?Phân tích nhận xét của Lê nin về chủ nghĩa tư bản độc quyền : “sự phát triển nhanh chóng và sự trì trệ thối nát là hai xu thế cùng song song tồn tại trong nền kinh tế của chủ nghĩa tư bản độc quyền”