Thơ Miên Di - Nhìn từ cái biểu đạt

ều không thể nói ra, có rất nhiều điều 
không thể nói hết bằng chữ. Ngay cả khi nói 
ra, nói hết nhưng “anh” không đọc thấy thì 
bao nhiêu chữ cũng trở nên vô nghĩa, bao 
nhiêu lời cũng bằng thừa. Còn nếu đã thấu 
hiểu thì đâu cần phải nhiều lời... Hóa ra cái 
thế giới vô ngôn bấy lâu nay ta còn ngờ ngợ 
là có thật Nếu không “thấu hiểu mây trôi”, 
thì mọi ngôn từ sẽ trở nên vô nghĩa: 
“những suy đồi 
vọc suy nghĩ 
bóp nặn hình nhân 
huyện hinh sống lại 
vẫn béo phì 
bủng mỡ lênh láng lịch sử 
chị dậu đội mồ 
dắt con, 
dắt chó, 
ngơ ngác nhìn hiện thực gầy nhom 
tắt đèn 
từng ngòi bút chỏng chơ 
chầu rìa dưới mái hiên ngôn ngữ 
qua kẽ hở cuộc đời 
giọt tham 
giọt nhũng 
buốt lương tri 
lổn nhổn những cái đầu trọc thầy tu đội cả 
nỗi niềm nhân thế 
công lý thực thi trên khấn nguyện 
lãng đãng trầm hương” 
 (Dột) 
“dưới mái hiên ngôn ngữ”, miên di đã trải 
lòng cùng những dòng chữ, gửi gắm “trạng 
cảm hậu hiện đại” của người thơ hôm nay. 
2.2. Sóng sánh sau ngôn từ 
Trước hết là những nhận xét mang tính chủ 
quan. Chúng tôi đã thực hiện một thao tác cơ 
học: khảo sát thơ miên di. Kết quả, trong 269 
bài thơ, thì có tới 266 bài “mắc lỗi” chính 
tả. Từ tên tập thơ cho đến nhan đề các bài thơ, 
từ tên riêng cho đến các câu thơ đầu dòng đa 
phần không viết hoa. Sự phá cách - phá luật, 
những câu thơ dài - ngắn đứt đoạn không có 
dấu chấm câu, sắp xếp không theo một trình 
tự, khuôn thước có sẵn... dường như là sự vô 
tình, ngẫu hứng nhưng lại có chủ đích của tác 
giả. Điều này, như chính miên di tâm niệm: 
“Vì suy cho cùng, một tiếng thở dài cũng ắp 
đầy ngữ nghĩa, một “lời nói nhảm” cũng ẩn 
chứa trong nó trùng điệp những nội hàm cảm 
xúc” [1]. Còn theo đánh giá của Yến 
Thanh:“Việc không viết hoa như một sự xóa 
nhòa, hủy tạo bản ngã, nhưng lại luôn kiếm 
tìm tự ngã” [7]. 
Chính cái dụng ý ngẫu nhiên ấy, đã khiến cho 
“nghệ thuật sáng tạo và nghệ thuật cảm thụ” 
được “xích lại gần nhau” hơn. miên di mở ra 
cho người đọc một cách nhìn, cách cảm về con 
người và xã hội bằng sự nếm trải nỗi đau của 
cuộc đời. Sở dĩ như vậy, bởi sức tạo hình của 
ngôn từ trong mỗi bài thơ trước hết được bắt 
nguồn từ mối quan hệ mật thiết với cuộc sống: 
“đêm như a xít gặm mòn 
thân đau sau một trận đòn nhớ nhung” 
 (Đòn êm) 
Trong bảng từ vựng thơ miên di, nhiều từ ngữ 
mới tạo sinh: “xõa lộng” (Lục bát ly thân); 
“lung lao” (tình khùng); “tao tác” (mỗi thức 
dậy gặp mình như câu hỏi); “buồn thổ cẩm”, 
“ồn thổ cẩm”, “tình thổ cẩm” (mảnh buồn thổ 
cẩm).v.v. 
Nói đến ngôn từ trong thơ miên di không thể 
không nhắc tới giá trị biểu cảm sâu sắc ẩn 
hiện sau mỗi câu chữ, nó mang sứ mệnh quan 
trọng, truyền cảm hứng trong lòng người đọc. 
miên di cũng rất khéo léo trong việc lựa chọn 
từ ngữ, một loạt các tính từ gây ấn tượng 
mạnh như: “ngồn ngộn” (bờ quên); “nhồn 
nhột” (vô cảm); “leo lét” (tín điều buồn); 
“hoen rỉ”(câu lá khô);”hoen ố” (trắng ngày); 
“ram ráp” (nếu em biết); “quặn thắt” 
(quên); “lấp loáng” (buồn thóc); “vêu vao; ủ 
ê” (thượng đế ủ ê);”váng vất” (Dưới vòm 
sữa mẹ); “lắc lẻo; eo óc” (Dặn mẹ);.v.v. 
La Nguyệt Anh và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 201(08): 129 - 133 
 Email: jst@tnu.edu.vn 132 
Sự đổi mới sáng tạo trong thơ miên di toàn 
diện trên cả hệ thống từ vựng và ngữ pháp, cả 
phương tiện và biện pháp nghệ thuật, phù hợp 
với xu hướng hiện đại. Khuynh hướng tự do 
hóa hình thức xuất hiện nhiều trong thơ miên 
di đã làm cho thể thơ phóng túng này ngày 
càng được hiện đại hóa. Trong bài thơ 
“Tháng 9 chạm vào bàn phím”, miên di viết: 
“tôi rời tháng 8 
phím ngày cuối cùng gõ nhầm vào đầu tháng 
ngổn ngang, Ngâu muộn cãi nhau với mái tôn 
già tiếng khóc khô rang, đồng thanh lời lòng 
gọi về nỗi buồn ham vui đi vắng 
chạm vào tháng 9 
chị hàng rong ế nụ cười chẳng có ai để giận 
hờn đành cau mày với vài con ruồi cứ vo ve 
giỡn nỗi buồn thiếu phụ, những tiếng đồng hồ 
quần quật vào nếp áo phu hồ đẫm mướt mồ 
hôi. Tháng 9 của tôi, nhặt thời gian đếm kỹ 
không còn đủ 24 giờ mỗi ngày, ai lấy mất hay 
tôi vô tình quên đâu đó ở trăm năm 
tháng 9 thất thểu, đi loanh quanh lượm được 
tình người” 
“cà phê bờ hồ” 
mặt nước xanh xao cũng xao xuyến khi mùa 
thu rơi xuống, tôi và em ngồi xếp lại thời 
gian, ngón tay vẽ lên mặt bàn tháng 9, vết 
nhớ sau một vòng dừng lại ở trái ngang” 
Bài thơ là sự khắc họa những dòng cảm xúc 
của miên di. Mở đầu là một thông báo về sự 
dịch chuyển thời gian, chủ thể dường như khá 
bình thản, an nhiên: “tôi rời tháng 8”. Nhưng 
hình như không phải vậy, bởi vừa rời tháng 
tám đã chạm vào tháng chín với ngổn ngang 
nỗi niềm: “ngâu muộn cãi nhau với mái tôn”, 
“nỗi buồn ham vui đi vắng” Người thơ vô 
tình hay hữu ý “chạm vào tháng 9”?! Nhưng 
có một điều chắc chắn rằng, dù vô tình hay 
hữu ý, anh không thể thờ ơ với cuộc sống, với 
những nhọc nhằn mưu sinh của kiếp con 
người. Mỗi ngày qua đi, mỗi tháng qua đi, 
anh đang góp nhặt nâng niu từng mảnh ghép 
của cuộc sống, trải lòng cùng những bận rộn, 
lo toan. Những câu thơ dài, ngắn đan xen như 
mang theo những nỗi niềm vơi nặng khác 
nhau, để rồi kết đọng “vết nhớ sau một vòng 
dừng lại ở trái ngang” Cái “vết nhớ” ấy 
khiến người đọc cũng thổn thức, day dứt... 
Trong quá trình sáng tác, bên cạnh việc sử 
dụng những thể thơ tự do, miên di là cây bút 
rất ưa thích thể thơ lục bát truyền thống. Do 
vậy trong thơ anh, luôn có sự kết hợp đan xen 
hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, từ đó 
tạo nên mạch thơ trữ tình dạt dào cảm xúc: 
“nếu em thừa ít tâm tư 
tôi xin nhận lấy làm hư ảo mùa 
nhìn nhau cứ tưởng là xưa 
cái lạnh năm cũ cũng mưa thế này 
bây giờ có phải hôm nay 
mà cành hoa rụng còn quay quắt vàng” 
 (Xê dịch ngày) 
Việc sử dụng thể thơ lục bát đã làm cho bài 
thơ mang âm điệu du dương, nhẹ nhàng, đậm 
đà tính dân tộc. Mặc dù miên di là cây bút thơ 
đương đại, thuộc thế hệ các nhà thơ trẻ, song 
cái hồn dân tộc vẫn rất nhuần và thấm đẫm 
trong sáng tác của anh. Chính sự uyển 
chuyển, dễ đọc và dễ thuộc của thể thơ truyền 
thống cứ thấm dần, thấm dần như một lời thủ 
thỉ tâm tình khiến ai đã từng tiếp xúc cũng 
cảm nhận được tính nhạc buông lơi trong 
từng con chữ: 
“ đêm nay buồn về 
lục lại trong gối chăn 
em bỏ lại tơ tóc 
em bỏ lại lăn lóc 
em bỏ lại thơm tho” 
 (Bờ vai hoang) 
Hay 
“vàng rơi 
vàng rơi 
vàng rơi 
chỉ là những chiếc lá rụng khơi khơi” 
 (Vàng lá) 
Những trạng cảm trong thơ miên di, vì thế 
hiện hữu khá cụ thể. Có những nỗi niềm miên 
di đã gọi thành tên: lạc, tiếc[1]. Điều cực kỳ 
[1].
 Tên các bài thơ của Miên Di, in trong Thơ miên 
di, Nxb Hội Nhà văn, 2013. 
La Nguyệt Anh và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 201(08): 129 - 133 
 Email: jst@tnu.edu.vn 133 
thú vị là nhà thơ đã khám phá ra những điều 
bình dị, quen thuộc nhưng lại khái quát lên 
được quan niệm về nhân sinh, cuộc sống: 
“đêm mục 
tiếng mọt cắn khuya 
khều con diều bên kia nửa đời còn vướng 
hoài niệm rám bánh mật 
những trái mít bụ bẫm xanh 
gọi người vỗ bụng 
có quả chưa kịp non đã héo 
con sâu nào cắn sau lớp vỏ xanh 
rồi chợt tiếc những gì trong sách 
bỗng một hôm rơi xuống gầm cầu 
có đứa bé ôm đôi hài cổ tích 
tả tơi sau bảy dặm đời qua” 
 (Tiếc) 
miên di đang rung lên hồi chuông cảnh tỉnh 
trước căn bệnh thời đại: tự trầm, vô cảm: 
“chiều ì ạch 
cong cớn môi mây đỏ oạch 
điêu khắc lên chớm đêm vài le lói 
bầy xã hội ngửa tri giác vào ngày đêm 
bỏ quên gã hành khất mù ngửa tay vào trắc ẩn 
. 
dưới đáy thân phận 
một đôi mắt mù nhìn thấy dòng người lái 
bánh xe hạnh phúc lăn 
theo vết đổ sáo mòn 
có lẽ họ sợ những ổ gà bất trắc sâu hoắm khổ đau 
thì ra hạnh phúc cũng mù 
vô cảm” 
 (Vô cảm) 
Sáng tạo của miên di không chỉ là câu chuyện 
hình thức, chữ nghĩa mà sau mỗi con chữ 
luôn trĩu nặng suy tư của tác giả. Ngay lời đề 
từ của tập thơ, miên di đã tâm niệm: “sẽ phải 
mang về nơi đang đến, những gì để lại lúc đi 
qua” [2, 4]. “Nơi đang đến” – nơi mảnh đất 
trần gian, nơi ta đang sống với thực tại hôm 
nay rồi cũng sẽ “đi qua”, trở thành quá khứ. 
Ta đến rồi ta sẽ đi. Trong hành trình cuộc 
sống, ta đem đến cho nó điều gì, khi đi qua, ta 
sẽ để lại gì? Cái tôi trữ tình trong thơ miên di 
một mặt tự khẳng định, một mặt lại tìm 
kiếm Sau câu chữ, miên di đã tự bạch: 
“giọt mực 
đời giấy còn trinh 
cạnh tôi nhỏ xuống một hình hài tôi” 
 (Hết) 
Câu chuyện chữ và nghĩa, cái biểu đạt và cái 
được biểu đạt đã được bàn nhiều, từ những 
góc độ khác nhau. Bài viết chỉ đề cập vấn đề 
này trong phạm vi tập thơ miên di... Xin 
mượn nhận xét này của PGS.TS Nguyễn 
Đăng Điệp như một lời kết và khẳng định 
những thành tựu mà Lê Xuân Hòa đóng góp 
cho thơ ca đương đại: “Trong thơ, chữ cũng 
chính là tư duy, là cách nói và thái độ nghệ 
thuật của chủ thể sáng tạo. Như vậy, sự đổi 
mới trong thơ bao giờ cũng là sự đổi mới 
đồng bộ giữa cái nhìn nghệ thuật sâu sắc của 
nhà thơ và ngôn ngữ của anh ta” [3, 56]. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Miên Di, “Thơ ý niệm – con đường tiệm cận 
thực tại vô thể”, https://www.vanchuongviet. 
org/index.php?comp=tacpham&action=detail
&id=14537, ngày 16/12/2010, 2010. 
[2]. Miên Di, thơ miên di, Nxb Hội Nhà văn, 2013. 
[3]. Nguyễn Đăng Điệp, Thơ Việt Nam sau 1975 – 
một cái nhìn toàn cảnh in trong Thơ Việt Nam 
hiện đại, tiến trình & hiện tượng, Nxb Văn 
học, Hà Nội, 2014. 
[4]. Du Tử Lê, “Từ lục bát Miên Di tới thơ siêu 
thực Bùi Minh Vũ”, https://vanchuongviet. 
org/index.php?comp=tacpham&action=detail
&id=24528, ngày 10 / 8 / 2018, 2018. 
[5]. Chu Văn Sơn giới thiệu, “Một gương mặt đương 
đại: miên di”, Thơ hiện thời Plus, 
https://www.facebook.com/182183488961786/po
sts/228379527675515/, ngày 13/ 6/ 2017, 2017. 
[6]. Trịnh Sơn, “Một cõi miên di”, https://kontum 
quetoi.com/2016/06/09/mot-coi-mien-di-trinh 
-son/, ngày 9/ 6/2016, 2016. 
[7]. Yến Thanh, “Miên Di - người đi hoang u sầu”, 
Tạp chí Văn nghệ quân đội, số (912), tháng 
3/2019, 2019. 
  Email: jst@tnu.edu.vn 134