Nghiên cứu các thành phần của hệ thống kiểm soát chất lượng kiểm toán của doanh nghiệp kiểm toán Việt Nam

oán phải 
xây dựng các chính sách và thủ tục để có sự đảm 
bảo hợp lý rằng doanh nghiệp kiểm toán có đủ 
nhân sự với trình độ chuyên môn, năng lực và cam 
kết tuân thủ các nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp 
cần thiết để thực hiện hợp đồng dịch vụ theo các 
chuẩn mực nghề nghiệp, pháp luật và các quy định 
có liên quan; phát hành báo cáo phù hợp.
Thực hiện hợp đồng dịch vụ: Doanh nghiệp 
kiểm toán phải xây dựng các chính sách và thủ tục 
để có sự đảm bảo hợp lý rằng các hợp đồng dịch vụ 
được thực hiện theo các chuẩn mực nghề nghiệp, 
pháp luật và các quy định có liên quan và doanh 
nghiệp kiểm toán phát hành báo cáo phù hợp với 
hoàn cảnh cụ thể. 
Giám sát: Thực hiện giám sát việc tuân thủ các 
chính sách và thủ tục kiểm soát chất lượng của 
doanh nghiệp kiểm toán; đồng thời đánh giá, trao 
đổi và khắc phục các khiếm khuyết phát hiện được.
3. Đánh giá các yếu tố của hệ thống kiểm soát 
chất lượng kiểm toán trong công ty kiểm toán 
độc lập Việt Nam 
3.1. Đánh giá chung
Nhắc đến KSCL doanh nghiệp kiểm toán không 
thể không nhắc đến vụ scandal đã đặt dấu chấm hết 
cho trong trang sử 89 năm oai hùng của Andersen 
- đơn vị kiểm toán Enron - mà còn ít nhiều làm xấu 
đi danh tiếng và uy tín mà Big Five gây dựng hàng 
trăm năm. Các phân tích đã chỉ ra những nguyên 
nhân ảnh hưởng đến chất lượng là: Chất lượng 
nhân sự kiểm toán, vấn đề đạo đức nghề nghiệp 
(đặc biệt những cam kết về tính độc lập, tính thận 
trọng), giám sát yếu kém.
Tại Việt Nam, một số vụ việc liên quan đến 
Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn A&C (năm 
2009), Công ty TNHH Kiểm toán và Dịch vụ Tin 
học AISC (năm 2009), Công ty TNHH Kiểm toán 
và Kế toán tại Hà Nội (năm 2017) là những ví dụ về 
không đảm bảo KSCLKSCL. Các vụ việc tiêu biểu 
trên đều sai phạm do việc đánh giá và ký phát hành 
báo cáo từ phía Ban giám đốc. Và trách nhiệm này 
thuộc về Ban giám đốc. Hệ thống kiểm soát chất 
lượng công ty kiểm toán còn lỏng lẻo và hoạt động 
không hiệu quả.
Từ thực trạng trên, ta nhận thấy hệ thống KSCL 
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN 23Số 135 - tháng 1/2019
trong doanh nghiệp kiểm toán là vô cùng quan 
trọng. Muốn nâng cao hệ thống KSCL cần xác định 
sự ảnh hưởng của các yếu tố trong hệ thống và 
từ đó tìm ra các giải pháp tối ưu giúp cho doanh 
nghiệp kiểm toán tồn tại và phát triển trong thời 
buổi cạnh tranh hiện nay.
3.2. Phương pháp thực hiện
Để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu 
tố trong hệ thống KSCL doanh nghiệp kiểm toán, 
các yếu tố được chi tiết thành nhỏ, dựa vào KPMG 
2015, (ISQC1 2009).
Trách nhiệm của Ban Giám đốc về chất lượng 
trong doanh nghiệp Kiểm toán, được chi tiết:
(i) Trách nhiệm của Ban Giám đốc đối với hệ 
thống KSCL.
(ii) Văn hóa doanh nghiệp đối với KSCL.
(iii) Đào tạo truyền đạt thông điệp về KSCL cho 
nhân viên trong công ty.
(iv) Chiến lược kinh doanh của công ty.
Các quy định về đạo đức nghề nghiệp có liên 
quan, được tập trung chi tiết:
(i) Đảm bảo các nguyên tắc về đạo đức nghề 
nghiệp.
(ii) Quan điểm của thành viên Ban Giám đốc 
phụ trách về đạo đức nghề nghiệp.
(iii) Việc duy trì, quảng bá và giám sát các vấn 
đề liên quan đến đạo đức trong tất cả các nhân viên.
Chấp nhận và duy trì quan hệ khách hàng, các 
hợp đồng dịch vụ cụ thể và thủ tục cho việc chấp 
nhận và tiếp nối các mối quan hệ với khách hàng, 
được chi tiết:
(i) Tính độc lập trong quá trình thực hiện 
dịch vụ.
(ii) Yêu cầu bảo mật thông tin trong doanh 
nghiệp kiểm toán.
(iii) Việc thiết lập các chính sách và thủ tục cho 
việc chấp nhận và tiếp nối các mối quan hệ với 
khách hàng.
(iv) Ảnh hưởng của Ban Giám đốc đến việc 
chấp nhận khách hàng. (Mối quan hệ của giám đốc 
với khách hàng).
(v) Tuân thủ các yêu cầu đạo đức liên quan khi 
chấp nhận và duy trì khách hàng.
(vi) Tính chính trực của khách hàng.
Nguồn nhân lực, được chi tiết:
(i) Đảm bảo số lượng nhân sự cuộc kiểm toán.
(ii) Đảm bảo chất lượng nhân sự cuộc kiểm toán.
(iii) Quy trình đánh giá kết quả hoạt động của 
nhân viên hàng năm.
(iv) Sử dụng chuyên gia (bên ngoài doanh 
nghiệp) thực hiện các cuộc kiểm toán.
(v) Số giờ cập nhật kiến thức của nhân viên.
Thực hiện hợp đồng dịch vụ, được chi tiết:
(i) Quy định về tài liệu, hồ sơ về thực hiện hợp 
đồng dịch vụ.
(ii) Việc giám sát, soát xét hợp đồng dịch vụ.
Giám sát, được chi tiết:
(i) Việc giám sát thường xuyên các chính sách 
về thủ tục KSCL bên ngoài.
(ii) Việc xem xét và đánh giá liên tục về hệ thống 
KSCL của doanh nghiệp kiểm toán.
(iii) Ảnh hưởng của việc công ty có nhiều chi 
nhánh.
Bảng hỏi được xây dựng trên những khoản mục 
nhỏ và được chi tiết thành 23 câu hỏi. Số phiếu 
khảo sát được gửi đi là 120 phiếu, số phiếu nhận 
được là 52 phiếu (tỷ lệ 43,3%). Trên cơ sở đó, nhóm 
nghiên cứu đã thực hiện. Với 23 biến quan sát cho 
sáu yếu tố của KSCL doanh nghiệp kiểm toán, 
đánh giá ảnh hưởng với biểu điểm từ 1 - 5 với điểm 
rất ảnh hưởng là 5 và điểm không ảnh hưởng là 1.
3.3. Xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố 
của hệ thống kiểm soát chất lượng doanh nghiệp 
kiểm toán
Kết quả thống kê về các yếu tố của hệ thống 
KSCL doanh nghiệp kiểm toán được chi tiết theo 
bảng sau:
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN24 Số 135 - tháng 1/2019
Bảng 1. kết quả thống kê các yếu tố của hệ thống kSCL doanh nghiệp kiểm toán
Mã hóa Nhân tố ảnh hưởng Điểm số
TNBGĐ Trách nhiệm Ban Giám đốc 4,07
1 Trách nhiệm của BGĐ đối với hệ thống KSCL 4,23
2 Văn hóa doanh nghiệp đối với KSCL 4,13
3 Đào tạo truyền đạt thông điệp về KSCL trong công ty 4,09
4 Chiến lược kinh doanh 3,83
YCĐĐNN Yêu cầu đạo đức nghề nghiệp 4,20
1 Đảm bảo các nguyên tắc về đạo đức nghề nghiệp 4,36
2 Quan điểm của thành viên Ban Giám đốc phụ trách về đạo đức nghề 4,29
3
Việc duy trì, quảng bá và giám sát các vấn đề liên quan đến đạo đức 
trong tất cả các nhân viên
4,11
4 Tính độc lập trong suốt quá trình làm dịch vụ 4,13
5 Yêu cầu bảo mật thông tin trong doanh nghiệp kiểm toán 4,09
CNDTQHkH Chấp nhận và duy trì quan hệ khách hàng và các hợp đồng cụ thể 3,89
1
Việc thiết lập các chính sách và thủ tục cho việc chấp nhận và tiếp nối 
các mối quan hệ với khách hàng
3,9
2
Ảnh hưởng của Ban Giám đốc đến việc chấp nhận khách hàng (mối 
quan hệ của Ban Giám đốc với khách hàng)
3,78
3
Tuân thủ các yêu cầu đạo đức liên quan khi chấp nhận và duy trì khách 
hàng
3,9
4 Tính chính trực của khách hàng 3,96
NNL Nguồn nhân lực 3,60
1 Đảm bảo số lượng nhân sự cuộc kiểm toán 3,77
2 Đảm bảo chất lượng nhân sự cuộc kiểm toán 4,04
3 Quy trình đánh giá kết quả hoạt động của nhân viên hàng năm 3,59
4 Sử dụng chuyên gia (bên ngoài doanh nghiệp) thực hiện cuộc kiểm toán 3,19
5 Số giờ cập nhật kiến thức của nhân viên 3,35
THHĐDV Thực hiện hợp đồng dịch vụ 3,67
1 Quy định về tài liệu, hồ sơ về thực hiện hợp đồng dịch vụ 3,67
2 Việc giám sát, soát xét hợp đồng dịch vụ 3,67
GS Giám sát 3,60
1
Giám sát thường xuyên các chính sách về thủ tục kiểm soát chất lượng 
của doanh nghiệp kiểm toán
3,67
2
Việc xem xét và đánh giá liên tục về hệ thống KSCL của doanh nghiệp 
kiểm toán
3,86
3
Ảnh hưởng của việc công ty có nhiều chi nhánh đến việc giám sát chất 
lượng kiểm toán
3,28
(Tổng hợp từ kết quả nghiên cứu)
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN 25Số 135 - tháng 1/2019
Tỷ trọng ảnh hưởng của các yếu tố trong hệ 
thống KSCL doanh nghiệp kiểm toán, được biểu 
đồ hoá:
Hình 1. Trọng số các nhân tố ảnh hưởng đến 
kSCLkT tại công ty kiểm toán
(Tổng hợp từ kết quả nghiên cứu).
Đánh giá chung, yêu cầu về đạo đức nghề 
nghiệp luôn là nhân tố ảnh hưởng cao nhất, xếp 
sau đó là trách nhiệm của Ban Giám đốc, các chính 
sách duy trì quan hệ khách hàng được xếp tiếp theo 
và cuối cùng có mức ảnh hưởng vừa phải là vấn 
đề thực hiện hợp đồng dịch vụ, nguồn nhân lực và 
giám sát.
4. kết luận
Với cách tiếp cận các kiểm toán viên hành nghề, 
những người trực tiếp thực hiện các cuộc kiểm toán 
và quản lý ở các doanh nghiệp kiểm toán. Chúng 
ta nhận thấy rằng việc xây dựng hệ thống KSCL là 
vô cùng cần thiết và quan trọng trong các doanh 
nghiệp kiểm toán. KSCL với mục tiêu đảm bảo cho 
kiểm toán viên của mình tuân thủ đúng các chuẩn 
mực nghề nghiệp hiện hành và các chuẩn mực chất 
lượng theo quy định đặt ra, nhằm tạo ra những sản 
phẩm kiểm toán đạt tiêu chuẩn chất lượng, đáp ứng 
yêu cầu của các đối tượng sử dụng kết quả kiểm 
toán. Như vậy, việc KSCL giúp các doanh nghệp 
kiểm toán đánh giá tốt hơn và đảm bảo hơn về chất 
lượng của báo cáo kiểm toán, tăng độ tin cậy cho 
người sử dụng thông tin. 
Với phương pháp nghiên cứu các tài liệu liên 
quan, thực hiện khảo sát, nhóm nghiên cứu đã 
thực hiện đánh giá mức độ ảnh hưởng của sáu yếu 
tố của hệ thống KSCL doanh nghiệp kiểm toán. 
Việc tuân thủ các quy định về đạo đức nghề nghiệp 
cũng như trách nhiệm 
của Ban Giám đốc 
được đánh giá là có tác 
động mạnh nhất, tiếp 
đó là chấp nhận duy 
trì khách hàng, thực 
hiện hợp đồng dịch vụ, 
nguồn nhân lực, giám 
sát có mức ảnh hưởng 
thấp hơn. 
Tuy nhiên, kết luận 
trên mới dừng ở mức độ 
với số mẫu nhỏ. Nghiên 
cứu sẽ tiếp tục được mở 
rộng và có thể thêm các 
nội dung về kiểm định 
ảnh hưởng của các yếu tố KSCL đến hiệu quả hoạt 
động của doanh nghiệp kiểm toán.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. AICPA (2016). Establishing and maintaining 
a system of quality control for a CPA firm’s 
accounting and auditing practice - For small 
and medium sized, American Institute of 
Certifed Public Accountants, Inc. 
2. ISQC1 (2009). Quality Control for Firms that 
Perform Audits and Reviews of Financial 
Statements, and Other Assurance and 
Related Services Engagements, IAAASB.
3. KPMG (2015) Audit quality - Our 
hands-on process of maintaining integrity, 
independence, ethics, objectivity, skepticism 
and quality performance. 
4. VSQC1 (2013). Chuẩn mực kiểm soát chất 
lượng số 1: Kiểm soát chất lượng doanh 
nghiệp thực hiện kiểm toán, soát xét báo 
cáo tài chính, dịch vụ đảm bảo và các dịch 
vụ liên quan khác (VSQC1), Bộ Tài chính.