Mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa trong giảng dạy văn hóa cho học viên nước ngoài qua môn Tiếng Việt

 ngôn ngữ và sự phản 
ánh đặc trưng văn hóa Việt Nam trong ngôn ngữ 
được thể hiện ngay trong các chức năng của ngôn 
ngữ. Nói như cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng 
(1980): “Tiếng ta giàu bởi đời sống muôn màu, đời 
sống tư tưởng và tình cảm dồi dào của dân tộc ta; 
bởi kinh nghiệm đấu tranh lâu đời và phong phú, 
kinh nghiệm đấu tranh giai cấp, đấu tranh xã hội, 
đấu tranh với thiên nhiên và đấu tranh chống giặc 
ngoại xâm; bởi những kinh nghiệm sống của bốn 
nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Tiếng 
Việt chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng 
thành của xã hội Việt Nam và dân tộc Việt Nam, 
của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và 
của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia”. 
Để phát triển và hội nhập, chúng ta không chỉ 
quan tâm đến vấn đề giữ gìn và phát huy bản sắc 
văn hóa dân tộc mà còn phải giới thiệu, quảng bá 
những giá trị đó đến với nhân dân các nước trên 
thế giới. Trong lịch sử, dân tộc ta đã nhận được 
73KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 15 - 9/2018
TRAO ĐỔI v
sự quan tâm và giúp đỡ chí tình của nhân dân và 
chính phủ nhiều nước trên thế giới. Một trong 
những yếu tố làm nên mối quan hệ ngoại giao tốt 
đẹp đó là do chúng ta đã gây được thiện cảm về 
một đất nước nhỏ bé nhưng kiên cường, khát khao 
độc lập dân tộc, yêu chuộng hòa bình và cởi mở, 
thân thiện. Ngày nay, trong thế giới phẳng, chúng 
ta càng cần có những ảnh hưởng lớn về ngoại giao 
đối với các nước khắp năm châu. Điều đó đặt ra 
vấn đề phải làm như thế nào để giới thiệu và quảng 
bá những giá trị tốt đẹp của văn hóa Việt Nam trên 
toàn thế giới.
Tuy vậy, việc chuyển tải văn hóa Việt qua kênh 
giảng dạy ngoại ngữ lại chưa thực sự được các nhà 
nghiên cứu quan tâm, hoặc quan tâm thì chưa có 
hệ thống, chủ yếu theo xu hướng kết hợp, có liên 
quan chứ chưa có những công trình dài hơi vừa 
mang tính lý luận, vừa mang tính thực tiễn với 
mục tiêu quảng bá văn hóa cho người nước ngoài 
qua kênh giảng dạy tiếng Việt. 
Những kết quả nghiên cứu trên đây đều thuộc 
về những nhà nghiên cứu, những người thầy vô 
cùng có tâm huyết với công tác giảng dạy tiếng 
Việt cho người nước ngoài. Nhưng cũng không thể 
phủ nhận, những công trình như vậy là quá ít ỏi so 
với yêu cầu mới của Chuẩn đầu ra và nhu cầu học 
tập ngày càng cao của học viên. Mặt khác những 
nghiên cứu ứng dụng đó chủ yếu mang tính chất 
định hướng chung nhất, hoặc lại quá chuyên sâu 
vào lĩnh vực nghiên cứu của tác giả (chủ yếu thiên 
về ngôn ngữ và khai thác từ góc nhìn của ngôn 
ngữ học).
Có thể khẳng định, nghiên cứu mối quan hệ 
giữa văn hóa và ứng dụng trong lĩnh vực dạy tiếng 
Việt cho người nước ngoài là một cánh cửa mở 
nhưng thực sự chưa đủ hấp dẫn để các nhà nghiên 
cứu có một công trình nghiên cứu dài hơi về vấn 
đề này. Lý do chủ quan, khách quan chắc chắn 
là có nhưng có thể khẳng định đây là một hướng 
nghiên cứu liên ngành với nhiều đối tượng nghiên 
cứu như mối quan hệ giữa văn hóa và ngôn ngữ, 
vốn hiểu biết về văn hóa nguồn của người nước 
ngoài đến Việt Nam học tiếng Việt, đặc trưng văn 
hóa Việt Nam biểu hiện qua ngôn ngữ tiếng Việt 
và phương pháp giảng dạy tiếng Việt với mục đích 
nâng cao năng lực giao tiếp liên văn hóa cho người 
học. Tìm trên bộ máy tìm kiếm khổng lồ Google, 
kết quả hiển thị chỉ có một bài viết duy nhất của 
tác giả Trần Thủy Vịnh “Về truyền tải kiến thức 
văn hóa trong giảng dạy tiếng Việt cho học viên 
nước ngoài” in trên Tạp chí Phát triển Khoa học 
và Công nghệ (2013). Hoặc ngay trong Kỷ yếu Hội 
thảo Nghiên cứu và giảng dạy Việt Nam học được 
ra thường niên trong sự phối hợp giữa hai trung tâm 
ngôn ngữ học và giảng dạy thực hành tiếng, Việt 
Nam học lớn nhất cả nước, cũng rất hiếm những 
bài nghiên cứu về vấn đề này, hoặc có thì cũng 
chỉ đề cập tới vấn đề dạy văn học trung đại, văn 
hóa dân gian cho học viên Việt Nam học viên học 
chuyên ngành Việt Nam học, hoặc là cách nhìn của 
người nước ngoài trên những biểu hiện tích cực 
và những cách nhìn khác về văn hóa Việt Nam.
Vấn đề thường được các nhà giáo quan tâm 
trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Việt như một ngoại 
ngữ thứ hai là “sốc” văn hóa đối với người học 
đến từ những nền văn hóa gốc khác nhau khi tiếp 
xúc với một nền văn hóa mới qua ngôn ngữ. Tuy 
nhiên, xây dựng nội dung đặc trưng văn hóa 
nhằm mục đích chuyển tải đến cho người nước 
ngoài học tiếng Việt ở Việt Nam như một ngoại 
ngữ thì chưa thực sự được giới nghiên cứu quan 
tâm một cách thích đáng. 
5. KẾT LUẬN
Trong thời hội nhập, với mục đích ngoại giao 
văn hóa quân sự và hợp tác toàn diện trên các lĩnh 
vực quân sự và chính trị quân sự với các nước láng 
giềng thân cận như Lào, Cam-pu-chia, hợp tác 
quốc tế với tất cả các nước trong khu vực Đông 
Nam Á, một số nước Đông Bắc Á như Triều Tiên, 
Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ, các nước ở các 
châu lục khác như Bỉ, Mỹ, Pháp, Úc, An-giê-ri, 
Cuba, Mô-zăm-bích ... số lượng học viên quân sự 
nước ngoài đến học tập tại các nhà trường Quân 
đội ngày một tăng cao trong một năm học. Tiếng 
Việt chính là cầu nối người nước ngoài với Việt 
Nam và cũng từ đây văn hóa Việt lan tỏa khắp năm 
châu. Đó là chưa kể đến việc học viên đến Việt 
Nam học tiếng Việt trong các nhà trường Quân 
đội đều có mục đích nghiên cứu, học tập về Việt 
74 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 15 - 9/2018
v NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
Nam hoặc các chuyên ngành bằng tiếng Việt. Họ 
thực sự là những nhân tố tích cực trong chiến lược 
ngoại giao văn hóa của Đảng và Nhà nước, Quân 
đội trong thời kỳ mới. Điều đó thực sự đặt ra nhu 
cầu phải có những công trình dài hơi quan tâm đến 
vấn đề chuyển tải đặc trưng văn hóa Việt Nam qua 
giảng dạy tiếng Việt./. 
 Tài liệu tham khảo:
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2015), “Khung năng lực Tiếng 
Việt dùng cho người nước ngoài”. Ban hành kèm 
theo Thông tư số 17/2015/TT-BG&ĐT ngày 01 
tháng 9 năm 2015 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và 
Đào tạo.
Đỗ Hữu Châu (2000), “Tìm hiểu văn hóa qua ngôn 
ngữ”, Tạp chí Ngôn ngữ, số 10, tr.1-18.
Đỗ Hữu Châu (2005), Đỗ Hữu Châu tuyển tập, tập 1, 
Từ vựng - Ngữ nghĩa, NXB Giáo dục, Hà Nội.
Đỗ Hữu Châu (2005), Đỗ Hữu Châu tuyển tập, tập 2, 
Đại cương - Ngữ dụng học - Ngữ pháp văn bản, 
NXB Giáo dục, Hà Nội.
Nguyễn Văn Chiến (2002), Tiến tới xác lập vốn từ vựng 
văn hoá Việt: Nghiên cứu ngôn ngữ và văn hoá, 
NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
Phạm Đức Dương (2007), Bức tranh ngôn ngữ - văn 
hóa tộc người ở Việt Nam và Đông Nam Á, NXB 
Đại học Quốc gia, Hà Nội.
Phạm Đức Dương, Hà Văn Tấn (1978), “Về ngôn ngữ 
tiền Việt Mường”, Tạp chí Dân tộc học, số 1, tr.14-21.
Đại học Quốc gia Hà Nội & Đại học Quốc gia Hồ Chí 
Minh (2015), Kỷ yếu hội thảo quốc tế đào tạo và 
nghiên cứu ngôn ngữ học ở Việt Nam, Đại học Quốc 
gia TP Hồ Chí Minh, TP Hồ Chí Minh.
Hữu Đạt (2000), Ngôn ngữ và văn hóa giao tiếp của 
người Việt, NXB Văn hóa Thông tin, Hà Nội.
Phạm Văn Đồng (1980), Giữ gìn sự trong sáng của 
Tiếng Việt, NXB Giáo dục, Hà Nội.
Bùi Mạnh Hùng (2016), “Mấy vấn đề xây dựng chương 
trình tiếng Việt cho người nước ngoài theo mô hình 
phát triển năng lực”, Tạp chí Khoa học, Đại học Sư 
phạm TP Hồ Chí Minh. Số 4 (82), tr.22-34.
Khoa Ngôn ngữ trường Đại học Quốc gia Hà Nội 
(2011), Hội thảo quốc tế đào tạo và nghiên cứu 
ngôn ngữ học ở Việt Nam: Những vấn đề lý luận và 
thực tiễn, Đại học Quốc gia, Hà Nội.
Phan Ngọc (1994), Văn hóa Việt Nam, cách tiếp cận 
mới, NXB Văn hóa Thông tin, Hà Nội.
Nhiều tác giả (1993), Những vấn đề ngôn ngữ và văn 
hóa, Hội Ngôn ngữ học Việt Nam, Hà Nội.
Hoàng Phê (chủ biên) (2017), Từ điển tiếng Việt, NXB 
Đà Nẵng.
Lý Toàn Thắng (2001), “Bản sắc văn hóa: thử nhìn từ 
góc độ tâm lý – ngôn ngữ”, Tạp chí Ngôn ngữ, số 15.
Lý Toàn Thắng (2005), Ngôn ngữ học tri nhận từ lý 
thuyết đại cương đến thực tiễn tiếng Việt, NXB 
Khoa học xã hội, Hà Nội.
Lý Toàn Thắng (2012), Một số vấn đề lý luận ngôn ngữ 
học và tiếng Việt, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
Trần Ngọc Thêm (1998), Cơ sở văn hóa Việt Nam, 
NXB Giáo dục, Hà Nội.
Trần Ngọc Thêm (1999), “Ngữ dụng học và văn hóa 
– ngôn ngữ học”, Tạp chí Ngôn ngữ, số, tr.32-37.
Nguyễn Đức Tồn (2002), Tìm hiểu đặc trưng văn hóa 
dân tộc của ngôn ngữ và tư duy ở người Việt, NXB 
Đại học Quốc gia, Hà Nội.
Nguyễn Đức Tồn (2010), Đặc trưng văn hoá - dân tộc 
của ngôn ngữ và tư duy, NXB Đại học Quốc gia, 
Hà Nội.
Trường Đại học Sài Gòn & Hội Ngôn ngữ học Việt 
Nam (2015), Hội thảo quốc tế đào tạo và nghiên 
cứu ngôn ngữ học ở Việt Nam, Đại học Quốc gia 
Hà Nội.
Trần Thủy Vịnh (2013), “Về truyền tải kiến thức văn 
hóa trong giảng dạy tiếng Việt cho học viên nước 
ngoài”, Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ, 
tập 16, Số X3 – 2013, tr.96-106.
Humbotdt. W (1960), Về sự khác biệt trong tổ chức của 
các ngôn ngữ và tác động của nó đối với sự phát 
triển tâm hồn dân tộc, trong “Lịch sử ngôn ngữ học 
thế kỉ XIX - XX“ do Zveginxhe V.A. biên soạn, tập 
1, Uchpedgiz, Moskva.
75KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 15 - 9/2018
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI v
A STUDY ON THE RELATIONSHIP BETWEEN LANGUAGE AND CULTURE 
IN TEACHING CULTURE VIA VIETNAMESE TO FOREIGN LEARNERS
NGUYEN THI THUAN
Abstract: Language and culture have an inseparable dialectical relationship. Transmission of ethnic 
cultural characteristics through the language channel is the target of promoting culture, developing 
soft power in the period of globalization. The article provides an overview of the issues that have 
arisen in the course of history, the study of the relationship between culture and language; Applying the 
relationship between culture and language according tothe research tendencies formed in Vietnamese 
cultural and linguistic studies to clarify the value of contributions as well as gaps for study of cultural 
characteristics through Vietnamese language and culture in teaching Vietnamese to foreigners.
Keywords: cultural transmission, cultural characteristics, language,linguistics, culture, Vietnamese
Received: 18/6/2018; Revised: 8/8/2018; Accepted for publication: 30/8/2018