Góc nhìn kế toán thuế đối với phương pháp kế toán chuyển giá

gia đầu tư vốn vào Việt Nam 
thực hiện hành vi cung cấp 
các dịch vụ quản lý và hỗ trợ 
quản lý cho cả tập đoàn (dịch 
vụ kế toán, tài chính, tư vấn, 
quản lý tài sản,), tính giá 
dịch vụ ở mức cao để chuyển 
lợi nhuận từ công ty con tại 
Việt Nam sang công ty mẹ 
nhằm tối thiểu hoá nghĩa vụ 
thuế của công ty con tại Việt 
Nam.
* Chuyển giá thông qua hạ 
thấp giá bán sản phẩm 
- Chuyển giá thông qua cơ chế 
giá cung cấp hàng hóa, dịch 
vụ: Doanh nghiệp được toàn 
quyền định mua, bán, trao đổi 
hàng hoá, dịch vụ trong 
giao dịch liên kết theo mức 
giá họ mong muốn và được 
thể hiện trong các văn kiện, 
hợp đồng được luật pháp quốc 
tế bảo hộ.
Từ việc phân tích các hành 
vi trên, dấu hiệu cho thấy có 
hoạt động chuyển giá không 
hợp pháp của các tập đoàn, 
của công ty đa quốc gia, của 
các doanh nghiệp FDI thường 
sẽ là:
- Dù doanh thu tăng liên tục 
qua các năm nhưng kết quả 
kinh doanh của công ty lỗ 
thường xuyên.
- Mặc dù thua lỗ triền miên 
song các doanh nghiệp FDI tại 
Việt Nam vẫn đầu tư mở rộng 
sản xuất kinh doanh. Điều này 
cho thấy, tỷ lệ thua lỗ cao tại 
các doanh nghiệp FDI trong 
thời gian qua chính là biểu 
hiện của hoạt động chuyển giá 
đang diễn ra ngày càng phổ 
biến, tinh vi và đa dạng, trở 
thành thách thức lớn đối với 
cơ quan thuế Việt Nam. 
Như vậy đứng trên góc độ kế 
toán thuế, chuyển giá được 
hiểu là “việc xác định giá từ 
các giao dịch liên kết giữa các 
bên có mối quan hệ liên kết, 
mà theo đó sẽ xác định được 
thu nhập chia cho mỗi bên 
liên kết nhằm tối thiểu hóa 
tổng số thuế phải nộp của tập 
đoàn hoặc công ty đa quốc 
gia trên phạm vi toàn cầu” 
(Robert Feinschreiber, 2004). 
Và vì vậy, cơ quan quản lý 
thuế luôn quan tâm ngăn chặn 
và thu hồi số thuế nộp thiếu 
từ các gian lận dưới hình thức 
chuyển giá để giảm nộp thuế.
 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ 
6 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàngSố 205- Tháng 6. 2019
Giải pháp kế toán chống 
chuyển giá hiện nay của Việt 
Nam
Tại Luật Doanh nghiệp số 
68/2014/QH13 quy định tại 
khoản 2, Điều 190 về quyền 
và trách nhiệm của công ty 
mẹ đối với công ty con: “Hợp 
đồng, giao dịch và quan hệ 
khác giữa công ty mẹ và công 
ty con đều phải được thiết 
lập và thực hiện độc lập, bình 
đẳng theo điều kiện áp dụng 
đối với các chủ thể pháp lý 
độc lập”. Đây chính là cơ sở 
cho việc hoàn thiện các văn 
bản pháp lý xác định lại giá 
giao dịch liên kết. 
Có thể thấy dấu hiệu nhận 
biết chuyển giá dựa trên 2 nội 
dung: mối quan hệ của các 
công ty trong hợp đồng kinh 
tế- mua bán hàng hóa, dịch vụ 
và giá cả của hàng hóa dịch 
vụ. Vì vậy trong quy định của 
Nghị định 20/2017/NĐ-CP 
quy định về quản lý thuế đối 
với doanh nghiệp có giao dịch 
liên kết đã đưa ra giải pháp:
Thứ nhất, khi xem xét các chủ 
thể tham gia hợp đồng kinh 
tế có mối quan hệ liên kết 
hay không thì cần nhìn nhận 
sự ảnh hưởng một bên trong 
việc điều hành, kiểm soát, 
góp vốn hoặc đầu tư vào bên 
kia. Do vậy tại Điều 5 “Các 
bên có quan hệ liên kết” đã 
đưa ra các hướng dẫn kiểm tra 
giữa các bên trong hợp đồng 
có mối quan hệ liên kết hay 
không.
Thứ hai, về yếu tố giá cả 
hàng hóa, dịch vụ. Trong các 
giao dịch mua bán hàng hóa, 
dịch vụ của các công ty có 
mối quan hệ liên kết, có sự 
bất thường về giá thỏa thuận 
nên giá cả có thể cao hoặc 
thấp hơn nhiều so với giá thị 
trường của hàng hóa dịch vụ. 
Để chống chuyển giá nhằm 
trốn thuế TNDN thì tại Điều 
7 “Các phương pháp so sánh 
xác định giá của giao dịch liên 
kết” đã đưa ra 3 phương pháp 
so sánh xác định giá của giao 
dịch liên kết để đánh giá lại 
kết quả kinh doanh sau khi 
xác định lại giá giao dịch liên 
kết nhằm làm cơ sở truy thu 
khoản thuế TNDN còn thiếu. 
Bên cạnh đó, để chống chuyển 
giá nhằm trốn thuế TTĐB thì 
tại Khoản 1, Điều 2 Thông tư 
130/2016/TT-BTC sửa đổi, bổ 
sung Điểm b, Khoản 1, Điều 5 
Thông tư 195/2015/TT-BTC: 
“b) Trường hợp hàng hóa chịu 
thuế TTĐB được bán cho 
các cơ sở kinh doanh thương 
mại là cơ sở có quan hệ công 
ty mẹ, công ty con hoặc các 
công ty con trong cùng công 
ty mẹ với cơ sở sản xuất, cơ 
sở nhập khẩu hoặc cơ sở kinh 
doanh thương mại là cơ sở có 
mối quan hệ liên kết thì giá 
bán làm căn cứ xác định giá 
tính thuế TTĐB không được 
thấp hơn tỷ lệ 7% so với giá 
bình quân trong tháng của các 
cơ sở kinh doanh thương mại 
mua trực tiếp của cơ sở sản 
xuất, cơ sở nhập khẩu bán ra”.
Như vậy, các giải pháp chống 
chuyển giá đã tác động đến 
nguyên tắc Đo lường trong kế 
toán và đều đã có đầy đủ cơ 
sở pháp lý cho việc thực hiện. 
Tuy nhiên, khi thiết lập cơ chế 
thỏa thuận trước về phương 
pháp xác định giá theo nguyên 
tắc giá thị trường (Advance 
Pricing Agreement- APA) thì 
lại gặp 2 khó khăn: (i) Chưa 
xây dựng được bộ dữ liệu để 
xác định giá thị trường khi 
giao dịch với các bên độc lập 
để tạo ra giá APA; (ii) một số 
tài sản như bản quyền công 
thức, thương hiệu sản phẩm, 
tài sản sinh học được các công 
ty đa quốc gia ghi nhận theo 
giá thị trường, còn hệ thống 
Chuẩn mực kế toán Việt Nam 
(VAS) thì ghi nhận theo giá 
gốc nên khó xác định hành vi 
chuyển giá khi giao dịch các 
tài sản này.
4. Kết luận và khuyến nghị
Bài viết đã đưa ra các phương 
pháp kế toán đo lường lại các 
đối tượng kế toán trong giao 
dịch liên kết nhằm làm thay 
đổi số thuế phải nộp. Chính 
phủ cần xem xét nội dung nêu 
trên để chỉ đạo Bộ Tài chính 
có các giải pháp giải quyết 
vấn đề nêu trên để đưa ra giải 
pháp chống chuyển giá hiệu 
quả nhất. Một số khuyến nghị 
tác giả đưa ra là:
Một là để xây dựng được 
giá APA hiệu quả thì Bộ Tài 
chính cần có hướng dẫn cụ 
thể cách xác định giá APA và 
các điều chỉnh APA (nếu có) 
để doanh nghiệp yên tâm về 
quyền lợi, mạnh dạn đăng ký 
áp dụng. 
Hai là, phải xây dựng các 
chuẩn mực kế toán Việt Nam 
(VAS) phù hợp với chuẩn 
mực kế toán quốc tế (IAS) và 
chuẩn mực báo cáo tài chính 
quốc tế IFRS để có hướng dẫn 
phương pháp kế toán đo lường 
đúng các đối tượng kế toán 
như bản quyền công thức, 
thương hiệu sản phẩm, tài sản 
sinh học là phải theo giá trị 
 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ 
7Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 205- Tháng 6. 2019
hợp lý.
- Theo VAS 01, 03 thì các đối 
tượng kế toán trên được đo 
lường theo nguyên tắc giá gốc 
ghi nhận vào nguyên giá Tài 
sản cố định, điều này không 
phản ánh đúng bản chất giá trị 
của bản quyền công thức và 
thương hiệu sản phẩm có thể 
thay đổi rất lớn theo thời gian. 
Còn các tập đoàn có tài sản 
sinh học như TH True Milk, 
Vinpearl Land Phú Quốc, 
thì việc ghi nhận tài sản sinh 
học giống như tài sản cố định 
nên không đo lường hết được 
giá trị của tài sản sinh học là 
động vật hoang dã (IAS 41 là 
theo giá trị hợp lý), không giải 
quyết được vấn đề đo đường 
được giá trị của động vật con 
được sinh ra, không có chuẩn 
mực hướng dẫn công bố thông 
tin về tài sản sinh học trên báo 
cáo tài chính nên có thể làm 
thiếu sự tin cậy từ nhà đầu tư.
- Nếu có giao dịch liên kết về 
các đối tượng kế toán trên, 
bên doanh nghiệp liên kết ở 
nước ngoài thường sẽ bán cho 
doanh nghiệp Việt Nam theo 
giá thị trường là giá khá cao, 
và cơ quan thuế Việt Nam sẽ 
khó xác định được giá APA 
để so sánh. Sau đó doanh 
nghiệp tại Việt Nam ghi nhận 
theo giá gốc và phân bổ chi 
phí khấu hao hàng kỳ sẽ tăng 
thêm chi phí, giảm lợi nhuận, 
giảm thuế TNDN phải nộp. Vì 
vậy Bộ Tài chính cần xem xét 
việc ghi nhận tại Việt Nam giá 
trị tài sản này phải dựa vào 
tình trạng hiện tại của tài sản 
vì có thể động vật yếu đi, chết 
trong thời gian ngắn sau đó; 
đánh giá lại giá trị hợp lý rồi 
mới ghi nhận vào nguyên giá 
tài sản thì mới loại được các 
chi phí khấu hao ảo ■
Tài liệu tham khảo
1. Nghị định số 20/2017/NĐ-CP ngày 24/2/2017: Quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết.Nguyễn 
Hoàng Giang (2016), Chuyển giá thông qua thủ thuật tách lợi nhuận của các công ty đa quốc gia tại Việt Nam, tại
2. 
qua%20th%E1%BB%A7%20thu%E1%BA%ADt%20t%C3%A1ch%20l%E1%BB%A3i%20nh%E1%BA%ADn%20
c%E1%BB%A7a%20c%C3%A1c%20c%C3%B4ng%20ty%20%C4%91a%20qu%E1%BB%91c%20gia%20t%E1%BA%A1i%20
Vi%E1%BB%87t%20Nam.pdf truy cập ngày 12/12/2018.Quản lý thuế đối với hoạt động giao dịch liên kết và chống chuyển giá. 
Tạp chí thuế nhà nước. NXB Tài chính, 2017.
3. Robert Feinschreiber, 2004. Transfer pricing methods- An applications guide. John Wiley & Sons, Inc, chapter 1.
4. Thông tư số 41/2017/TT-BTC ngày 28/4/2017: Hướng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định số 20/2017/NĐ-CP ngày 
24/02/2017 của Chính phủ quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết.
Thông tin tác giả
Vũ Thị Khánh Minh, Thạc sĩ
Học viện Ngân hàng, Phân viện Phú Yên
Email: minhvtk.py@hvnh.edu.vn 
Summary
Vision of tax accounting for transfer accounting method
Transfer pricing is commonly stemmed from the measurement stage amongst accounting methods, including(i) 
Classification, (ii) Recognition and Derecognition, (iii) Measurement, (iv) Presentation and Disclosure. This 
activity is carried out by influencing trading price, thereby reducing the payable tax amounts as much as possible.
Currently, some enterprises take advantage of the differences between tax rates and tax allowances in two 
countries to establish their internal transaction price policies. Besides that, there also exist those firms that are on 
trial for fraud and tax evasion by manipulating the price in related/affiliated party transactions. 
This article summarizes commonly used accounting methods to manipulate transfer price taxation and provide 
some solutions for preventing transfer price tax evasion.
Keywords: Tranfer pricing, Approaches to transfer pricing, Internal transaction price, Dividing the total income, 
Foreign Direct Investment Enterprise evade taxs
Minh Thi Khanh Vu, MEc.
Banking Academy, Phu Yen Campus