Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa quân sự Việt Nam gắn với thời kỳ dựng nước và chống Bắc thuộc

ời Bắc thuộc còn để 
lại cho chúng ta những thông điệp và tư tưởng 
quân sự, chiến lược và chiến thuật quân sự, 
như: tư tưởng“đồng khởi” của Hai Bà Trưng, 
“nam nữ bình quyền” của Bà Triệu,“Nam đế cư” 
và kháng chiến trường kỳ của Lý Bí, lối đánh “du 
kích” của Triệu Quang Phục, kế vây hãm thành 
của Phùng Hưng, tinh thần độc lập tự chủ của 
họ Khúc, Dương Đình Nghệ... Di sản văn hóa 
quân sự phi vật thể còn được thấy qua một số 
lễ hội truyền thống, như hội đền Hùng - khơi dậy 
tinh thần yêu nước, tinh thần đoàn kết toàn dân 
tộc; hội đền Dóng, lễ hội đền Hai Bà Trưng... 
3. Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa quân 
sự Việt Nam thời Mở nước và chống Bắc 
thuộc 
Với đường lối đúng đắn và sáng tạo của 
Đảng ta, di sản văn hóa Việt Nam nói chung 
và di sản văn hóa quân sự Việt Nam nói riêng 
đã và đang được bảo tồn, phát huy, góp phần 
quan trọng vào những thắng lợi to lớn của 
nhân dân ta trong sự nghiệp đấu tranh giải 
phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. 
Bởi vậy, bảo tồn, phát huy giá trị của di sản văn 
hóa quân sự, trong đó có di sản văn hóa quân 
sự thời dựng nước và chống Bắc thuộc trong 
sự phát triển toàn diện đất nước, làm cho di 
sản văn hóa quân sự tiếp tục tỏa sáng trong 
giao lưu, hội nhập là nhiệm vụ quan trọng, có 
ý nghĩa khoa học và thực tiễn sâu sắc. 
Ngày nay, việc đẩy mạnh công nghiệp hóa, 
hiện đại hóa đất nước, thực hiện hai nhiệm vụ 
chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc vì “dân 
giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn 
minh” là sự nghiệp xây dựng và sáng tạo to lớn 
của nhân dân ta, đồng thời là một quá trình cải 
biến xã hội sâu sắc, đòi hỏi phải phát huy cao 
độ khả năng và trí tuệ của mỗi con người Việt 
Nam. Bên cạnh đó, những thành tựu của cách 
 mạng khoa học - công nghệ thế giới, cùng với 
việc mở rộng giao lưu quốc tế là cơ hội để 
chúng ta tiếp thu những thành quả trí tuệ của 
nhân loại, đồng thời, cũng đặt ra những thách 
thức mới trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa 
dân tộc. Cơ chế thị trường và sự hội nhập quốc 
tế, bên cạnh những tác động tích cực, cũng đã 
bộc lộ mặt trái của nó, ảnh hưởng tiêu cực đến 
việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa 
quân sự dân tộc. Mặt khác, các thế lực thù địch 
cũng luôn ráo riết chống phá ta trên mặt trận 
tư tưởng văn hóa, nhằm chia rẽ khối đại đoàn 
kết dân tộc... Trong khi đất nước ta còn nghèo, 
nhu cầu văn hóa của nhân dân rất lớn nhưng 
khả năng đáp ứng còn hạn chế do thiếu những 
điều kiện và phương tiện vật chất cần thiết. 
Một điều đáng quan tâm là những di sản 
văn hóa quân sự gắn với thời kỳ dựng nước và 
chống Bắc thuộc cách đây hàng ngàn năm, ở 
một đất nước đã trải qua biết bao biến cố, nhất 
là chiến tranh, lại thường xuyên phải chống 
lại chính sách thôn tính, đồng hóa thâm độc 
của các thế lực phong kiến phương Bắc, rất 
dễ bị mai một và luôn tiềm ẩn nguy cơ biến 
mất nhanh chóng. Vì thế, việc bảo vệ và phát 
huy giá trị hệ thống di sản văn hoá quân sự 
Việt Nam gắn với thời kỳ dựng nước và chống 
Bắc thuộc có ý nghĩa rất quan trọng. Đó cũng 
chính là việc bảo vệ và phát huy một tài sản 
văn hóa quý giá của cộng đồng các dân tộc 
Việt Nam, một bộ phận của di sản văn hoá dân 
tộc và di sản văn hóa quân sự của nhân loại - 
cội nguồn, nền tảng tạo nên hệ giá trị của văn 
hóa quân sự Việt Nam hôm nay và mai sau. 
Để bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn 
hóa quân sự Việt Nam gắn với thời kỳ dựng 
nước và chống Bắc thuộc trong giai đoạn hiện 
nay, trước hết chúng ta cần quán triệt sâu sắc 
những quan điểm cơ bản của Đảng về xây 
dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc 
dân tộc, văn hóa là nền tảng tinh thần của xã 
hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững 
đất nước, văn hóa phải được đặt ngang hàng 
với kinh tế, chính trị, xã hội. Tăng cường vai 
trò quản lý của nhà nước trong việc xây dựng 
và thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, 
chính sách bảo tồn và phát huy di sản văn hóa. 
Công tác bảo tồn và trùng tu các di sản văn 
hóa quân sự thời dựng nước và chống Bắc 
thuộc cần đảm bảo tính nguyên gốc và tính 
chân thực lịch sử của di sản, đó là cần làm rõ 
lịch sử hình thành, ý nghĩa của di sản, phải bảo 
đảm sự an toàn, phát triển lâu dài cho di sản 
văn hóa và khi cần đến phải đảm bảo việc giới 
thiệu, trưng bày, phục dựng và tôn tạo. Tăng 
cường việc ứng dụng những thành tựu khoa 
học kỹ thuật hiện đại trong việc bảo tồn di sản 
góp phần chống xuống cấp và bảo vệ lâu dài 
cho di sản văn hóa quân sự thời dựng nước và 
chống Bắc thuộc là rất cần thiết, bởi những di 
sản đó đã có cách đây hàng nghìn năm rất dễ 
bị hư hại trong điều kiện khí hậu nóng ẩm, 
đồng thời cũng cần áp dụng các biện pháp 
khoa học, các phương tiện hiện đại trong 
trưng bày phát huy giá trị các di sản. 
Phát huy di sản văn hóa quân sự Việt Nam 
thời mở nước và chống Bắc thuộc có hiệu quả, 
thu hút được sự quan tâm của công chúng với 
di sản đó là cần khai thác những tinh hoa của 
cộng đồng các dân tộc Việt Nam được vun đắp 
nên qua lịch sử ngàn năm đấu tranh giữ nước 
gắn liền với dựng nước. Những giá trị tiêu biểu 
như lòng yêu nước nồng nàn, ý chí tự cường 
dân tộc, tinh thần đoàn kết, cả nước một lòng, 
toàn dân đánh giặc, nghệ thuật quân sự “lấy 
ít địch nhiều, lấy yếu chống mạnh”, “lấy đoản 
binh thắng trường trận”, là tinh thần nhân đạo, 
nhân văn, hòa hiếu, là phương lược giữ nước 
từ lúc nước chưa nguy, là nghệ thuật dựng 
binh và dụng binh độc đáo 
Quần chúng nhân dân là người làm nên lịch 
sử và cũng là người sáng tạo ra văn hóa, bảo tồn 
và phát huy giá trị di sản văn hoá quân sự thời 
mở nước và chống Bắc thuộc là sự nghiệp của 
toàn dân do Đảng lãnh đạo, trong đó đội ngũ trí 
thức giữ vai trò quan trọng. Do đó, vấn đề then 
chốt trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn 
hoá quân sự là phải đổi mới và nâng cao nhận 
thức, xem cơ sở là địa bàn chiến lư¬ợc gắn với 
cộng đồng dân cư, là môi trường sống, nơi sinh 
ra và đồng thời là nơi lưu giữ, trao truyền và 
phát huy những giá trị văn hóa quân sự. Vì vậy, 
phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục ý 
thức tự giác của người dân trong việc bảo tồn 
và phát huy di sản văn hóa 
 quân sự thời kỳ mở nước và chống Bắc thuộc, 
khơi dậy lòng tự hào đối với di sản văn hóa 
quân sự là công việc có ý nghĩa quan trọng để 
hướng người dân chủ động tìm tòi, sưu tầm và 
bảo tồn các loại hình di sản văn hóa quân sự 
này. Cùng với việc phổ biến các quy định, cần 
thiết phải giải thích và cụ thể hóa, thể chế hóa 
các quy định chung, các văn bản hướng dẫn 
phải rõ ràng, ngắn gọn, dễ hiểu để mọi người 
dân dễ dàng tiếp thu và tự giác chấp hành. 
Ngoài ra, cần phải làm rõ và gắn lợi ích của 
người dân khi tham gia các hoạt động bảo tồn. 
Đây cũng là cách thức thu hút đông đảo người 
dân tham gia lưu giữ di sản văn hóa quân sự. 
Phát huy vai trò của quần chúng nhân dân 
phải thực hiện tốt chính sách xã hội hóa hoạt 
động bảo tồn và phát huy di sản văn hóa quân 
sự thời kỳ mở nước và chống Bắc thuộc, nhằm 
động viên sức người, sức của của các tầng lớp 
nhân dân, các tổ chức xã hội. Chính sách này 
được tiến hành đồng thời với việc nâng cao vai 
trò và trách nhiệm của nhà nước. Các cơ quan 
chủ quản về văn hóa của Nhà nước phải làm 
tốt chức năng quản lý và hướng dẫn nghiệp 
vụ đối với các hoạt động xã hội về văn hóa. 
Cần ban hành và thực hiện nghiêm cơ chế và 
chính sách phát huy nội lực của nhân dân; tạo 
được phong trào quần chúng mạnh mẽ tham 
gia bảo tồn di sản văn hóa quân sự, coi trọng 
bồi dưỡng, giáo dục và phát huy khả năng của 
tuổi trẻ là lực lượng chính, là đối tượng chủ yếu 
của hoạt động này. 
Củng cố, hoàn thiện thể chế văn hóa ở cơ sở, 
bảo đảm tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, 
sự quản lý có hiệu quả của Nhà nước, vai trò làm 
chủ của nhân dân và lực lượng những người làm 
công tác bảo tồn các di sản văn hóa quân sự. 
Nâng cao chất lượng hoạt động của các thiết 
chế văn hóa hiện có, thực hiện phương 
trâm“Nhà nước và nhân dân cùng làm văn hóa”, 
hình thành các hình thức sáng tạo và 
lợi. Xây dựng các quy chế, quy định về lễ hội, 
việc cúng bái ở các đền chùa, việc đốt vàng mã, 
việc giữ gìn trật tự vệ sinh nơi công cộng, v.v... 
Khuyến khích nhân dân các xã, phường, thôn 
ấp, cụm dân cư xây dựng các quy ước về nếp 
sống văn hóa, giữ gìn trật tự vệ sinh công cộng, 
bảo vệ các di sản văn hóa. 
Di sản văn hóa quân sự Việt Nam thời dựng 
nước và chống Bắc thuộc là một bộ phận quan 
trọng của Di sản văn hóa Việt Nam và của di 
sản văn hóa quân sự nhân loại. Do đó, bảo vệ 
và phát huy giá trị di sản văn hóa quân sự Việt 
Nam thời dựng nước và chống Bắc thuộc 
không chỉ có giá trị về lĩnh vực văn hóa, khoa 
học, kinh tế mà còn có giá trị thực tiễn trong 
công tác bảo vệ Tổ quốc hiện nay. 
N.T.D 
(ThS, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam) 
Tài liệu tham khảo 
1. Đào Duy Anh (1956), Lịch sử Việt Nam, 
quyển thượng, Hà Nội. 
2. Đào Duy Anh (1998), Việt Nam văn hoá sử 
cương, Nxb. Văn hoá - Thông tin, Hà Nội, . 
3. Lê Văn Quang, Văn Đức Thanh (2002), Văn 
hoá quân sự Việt Nam, Nxb. Quân đội nhân dân, 
Hà Nội. 
4. Nguyễn Văn Tài (tổng chủ biên) (2010), Sự 
nghiệp bảo vệ, giải phóng Thăng Long - Hà Nội, 
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
5. Nguyễn Văn Tài - Văn Đức Thanh (2010), 
Lược khảo danh nhân quân sự trong sự nghiệp bảo 
vệ, giải phóng Thăng Long - Hà Nội, Nxb. Chính trị 
Quốc gia, Hà Nội. 
6. Văn Đức Thanh (2001), Quán triệt và vận 
dụng quan điểm của Đảng về “bảo tồn và phát huy 
các di sản văn hoá dân tộc”, Tạp chí Khoa học xã 
hội, số 6. 
tham gia hoạt động văn hóa của các tập thể, 
cá nhân trong khuôn khổ luật pháp và chính 
sách. Khuyến khích các hình thức bảo trợ văn 
hóa. Nghiêm trị những hành động xâm phạm 
các di sản văn hóa, ngăn chặn và đẩy lùi các 
hoạt động phản văn hóa, làm biến dạng các 
di sản văn hóa, lợi dụng di sản văn hóa để trục 
Ngày nhận bài: 2 - 3 - 2017 
Ngày phản biện, đánh giá: 15 - 3 - 2017 
Ngày chấp nhận đăng: 25 - 3 - 2017