Bài giảng Bệnh lý thú y - Chương: Phương pháp mổ khám xác chết - Nguyễn Hữu Nam

ương ức và xoang ngực:
• Dùng cưa hoặc dao sắc cắt dọc xương ức kiểm tra 
độ rắn của xương, trạng thái tủy xương, xem phần 
sụn xương sườn có sự lắng đọng canxi hay cốt hóa 
hay không, xem trạng thái của sụn và các đầu dưới 
xương sườn có gì thay đổi?
• Kiểm tra các chất chứa trong xoang ngực và màng 
ngực (giống như kiểm tra ở xoang bụng).
• Kiểm tra các vị trí và mặt ngoài các khí quan xoang 
ngực. 
• Chú ý kích thước của tim, trạng thái của bao tim, trạng 
thái của phổi và liên quan giữa màng tim, màng phổi 
và các cơ quan trên với lồng ngực.
• Kiểm tra các khí quan xoang ngực:
• - Phổi: Chú ý kiểm tra trọng lượng phổi, hình thái, thể
tích, màu sắc, độ xốp của phổi, sự liên quan giữa các 
thùy phổi và giữa phổi với các cơ quan xung quanh.
• Dùng dao cắt phổi ra và chú ý xem mặt cắt, màu sắc, 
lượng máu hoặc nước chảy ra, xem có dị vật hay kết 
cấu khác thường. 
• Dùng kéo rạch các phế quản, chú ý các chất chứa 
bên trong và trạng thái niêm mạc khí quản và phế
quản. 
• Cần kiểm tra các hạch lympho phổi.
• - Tim: xem xoang bao tim, ngo¹i t©m m¹c, mì
vµnh tim vµ c¸c huyÕt qu¶n vµnh tim. Quan s¸t 
kÝch th­íc cña toµn bé tim vµ tõng phÇn cña 
tim, mµu s¾c, ®é r¾n Sau ®ã r¹ch tim kiÓm 
tra bªn trong vµ chó ý xem xÐt c¬ tim, néi t©m 
m¹c vµ c¸c d©y ch»ng van tim.
• KiÓm tra c¸c khÝ quan vïng cæ:
• KiÓm tra tuyÕn gi¸p tr¹ng, tuyÕn n­íc bät vµ
tuyÕn øc ë gia sóc non.
• LÊy l­ìi ra kiÓm tra. KiÓm tra thùc qu¶n. KiÓm 
tra vïng hÇu, chó ý h¹ch h¹nh nh©n, sù biÕn 
®æi cña lç thùc qu¶n, lç khÝ qu¶n, sôn hÇu, sù
biÕn ®æi niªm m¹c vïng nµy
• KiÓm tra c¸c khÝ quan vïng xoang chËu
• - KhÝ quan sinh dôc ®ùc: CÇn kiÓm tra bao dÞch hoµn, 
©m nang, qui ®Çu, niÖu ®¹o KiÓm tra dÞch hoµn, so 
s¸nh kÝch th­íc hai bªn, c¾t ra xem tr¹ng th¸i mÆt c¾t 
xem cã m¸u, mñ, chÊt b· ®Ëu x¬, sÑo chó ý kiÓm 
tra tr¹ng th¸i cña phã dÞch hoµn.
• KhÝ quan sinh dôc c¸i: KiÓm tra t­¬ng m¹c tö cung, 
mµng treo vµ tæ chøc liªn kÕt xung quanh chó ý niÖu 
qu¶n, l©m ba qu¶n vµ h¹ch lympho. Mæ tö cung vµ ©m 
®¹o cÇn chó ý ®é dµy vµ tr¹ng th¸i thµnh tö cung, c¸c 
chÊt chøa bªn trong vµ tr¹ng th¸i niªm m¹c (mµu s¾c, 
®é r¾n, lë loÐt, sÑo).
• Khi tö cung cã thai cÇn chó ý tr¹ng th¸i cña thai, nhau 
thai, rèn thai nÕu cÇn cã thÓ mæ thai ®Ó kh¸m 
nghiÖm.
• Ống dẫn trứng: Cần chú ý độ dài, kích thước to 
nhỏ, hình dạng. Khi mổ cần chú ý xem độ dày 
của thành ống, trạng thái niêm mạc và chất 
chứa bên trong
• Noãn sào cần chú ý hình dáng, kích thước, 
màu sắc bên ngoài. Cắt ra cần xem mặt cắt, độ
rắn, những dị dạng và dị vật
• - Bàng quang (bóng đái): Chú ý dung tích, trạng 
thái tương mạc. Số lượng và tính chất của chất 
chứa bên trong, trạng thái niêm mạc bàng 
quang.
• - Trực tràng: Kiểm tra tương mạc, niêm mạc và
trạng thái phân bên trong.
• KiÓm tra n·o tñy
• - Đ¹i n·o: CÇn chó ý c¸c ®Æc ®iÓm sau ®©y:
• + Mµng n·o, r·nh n·o
• + Träng l­îng, thÓ tÝch n·o
• + Dung tÝch, tr¹ng th¸i n·o thÊt: cã d·n réng 
kh«ng, sù biÕn ®æi cña v¸ch n·o thÊt, kiÓm 
tra n·o thÊt.
• + C¾t n·o ra nhiÒu miÕng ®Ó kiÓm tra nhu m«
n·o.
• - Tñy sèng: KiÓm tra mµng cøng, mµng 
nhÖn, dÞch tñy sèng. C¾t tñy sèng ra tõng 
®o¹n 2 – 3 cm ®Ó kiÓm tra nhu m« tñy sèng.
• B – Phương pháp lấy các khí quan ra
• 1. Lấy các khí quan ở cổ và xoang ngực ra:
• Khi kiểm tra bệnh lý cần giữ nguyên sự liên hệ về mặt 
giải phẫu các khí quan vùng cổ và xoang ngực ( nhất 
là khí quan hô hấp) là rất cần thiết. 
• Dùng dao hoặc kéo cắt xương, cắt đứt cơ và xương 
hàm dưới cùng với cùng với những cơ xung quanh, 
tách lưỡi, vùng hầu cùng với khí quản, thực quản tới 
trước lồng ngực. 
• Tay trái nắm chặt các khí quan vùng cổ kéo mạnh về
phía sau, lên trên lôi các khí quan lồng ngực lên tới cơ 
hoành, dùng kéo cắt đứt thực quản, động mạch, tĩnh 
mạch sau xoang và nhấc toàn bộ các khí quan trên ra 
ngoài.
• 2. Lấy các khí quan xoang bụng
• Lấy ruột: Lần theo hạ vị kéo tá tràng ra và lấy dây 
buộc hai nút ở tá tràng cách hạ vị 8 – 10 cm, cắt đứt 
tá tràng ở giữa hai nút đó, sau đó lần theo màng treo 
tràng tìm lần lượt ruột non, rồi đến ruột già, tới xoang 
chậu tìm trực tràng. 
• Lúc này một tay cầm trực tràng kéo về trước, tay kia 
bóp phân ở trực tràng ra, buộc nút và cắt đứt trực 
tràng ở phía dưới nút buộc. 
• Như vậy có thể lấy ruột non và ruột già cùng một lúc.
• Lấy gan, lách, dạ dày và tá tràng ra: Khi lấy những 
khí quan trên cần phải giữ sự liên hệ về mặt giải phẫu 
của chúng, nên phải lấy cùng một lúc. 
• Thường phải giữ cho tụy dính liền với tá tràng rồi cắt 
đứt các tổ chức giữa xung quanh dạ dày, sau đó cắt 
gan ra khỏi cơ hoành và lấy toàn bộ các khí quan ra.
• Lấy thận và tuyến thượng thận: Bắt đầu từ thận trái, 
bóc mỡ bao quanh thận ra (chú ý giữ cho tuyến 
thượng thận liền với thận) và cắt đứt các mạch quản 
rồi lấy thận liền với ống dẫn niệu và bàng quang. Phía 
bên phải cũng lấy theo tuần tự như vậy.
• Muốn giữ sự liên hệ các cơ quan, có thể lấy thận ra 
cùng với các cơ quan vùng xoang chậu.
• 3. Lấy các khí quan vùng xoang chậu:
• Gồm các khí quan thuộc hệ niệu sinh dục. Bóng đái 
nếu chứa đầy nước tiểu thì phải cho chảy ra bát, lấy 
một ít nước tiểu để xét nghiệm. 
• Nếu là con đực thì tách dương vật ra khỏi thành bụng, 
kéo ống dẫn tinh về phía trước, cắt đứt ống dịch hoàn 
và đưa dịch hoàn vào xoang chậu, sau đó kéo mạnh 
bóng đái cùng phần cuối trực tràng về phía trước (nếu 
con cái thì kéo cả tử cung), luồn dao hoặc kéo vào hố
chậu cắt đứt các tổ chức xung quanh thì có thể lấy 
toàn bộ khí quan niệu sinh dục ra.
• 4. Lấy não tủy ra:
• Cắt riêng đầu con vật ra, cố định chặt rồi lột da và cơ 
vùng trán rồi cưa một đường ngang sau lồi xương 
đỉnh, sau đó từ hai bên xương đỉnh men theo xương 
thái dương cưa đứt xương thái dương hai bên tới 
giáp phần dưới mũi. 
• Lấy dao nạy xương sọ theo các đường cắt lên trên sẽ
bộc lộ được não ra.
• Muốn lấy não thì lấy ngón tay luồn dưới não khẽ nâng 
não lên, dùng chuôi dao luồn xuống dưới bẩy nhẹ não 
lên để lấy cho dễ. Sau đó luồn kéo cắt đứt khứu não, 
rồi cắt đứt chỗ bắt chéo thị giác, sau bắt chéo thị giác 
là cắt đứt phễu đáy não và các dây thần kinh khác.
• Lấy tủy sống: Chỉ lấy trong trường hợp đặc biệt. 
• Đầu tiên phải bóc hết các cơ bám ngoài tủy sống, lấy 
cưa cắt hai bên cột sống ở giữa hai mỏm ngang 
nhánh trên và nhánh dưới. 
• Lấy dao nậy phần trên ra thì xương sống lộ ra ngoài.
• Mæ kh¸m gia cÇm
• I – Kiểm tra bề ngoài:
• Chú ý những đặc điểm về chủng loại tính biệt, 
thể trọng, lông, tuổi.
• Kiểm tra trạng thái dinh dưỡng: Xem cơ lườn.
• Kiểm tra thành bụng, diều, mào, tích và các lỗ
tự nhiên.
• Sau khi kiểm tra xong, lấy nước hay axit Phênic 
1% tẩm ướt lông rồi hãy mổ
• Bắt con vật nằm ngửa trên khay men hay 
miếng gỗ, dùng dây buộc chân lại.
• Dùng dao rạch đứt da ở hai bên háng, ép gãy 
đốt đùi hai bên, khớp cánh cũng làm như vậy.
• Không cần nhổ lông, khi lột da thì bắt đầu rạch một 
đường từ dưới mỏ (chú ý không làm rách diều) tới 
dưới diều rồi rạch ra hai bên, mổ theo hình chữ nhật ở
da ngực, bụng.
• II/ Kiểm tra bên trong:
• 1. Bộc lộ các khí quan: Mổ một đường dọc bắt đầu 
từ mỏ dưới xương lưới hái theo đường trắng xuống 
tới lỗ bài tiết rồi cắt hai đường nữa men theo vòng 
cung xương ngực xuống tới gần xương sống. 
• Lật phần cơ bụng vừa mổ ra hai phía thì các khí quan 
xoang bụng được bộc lộ ra hết.
• Về vùng ngực thì dùng kéo cắt xương cắt gẫy hai bên 
xương đòn rồi từ đó cắt đứt xương lồng ngực men 
theo hai bên xương sống. Chú ý gan và tim có màng 
treo và bao tim dính liền với xương ngực nên khi lấy 
không được làm rách.
• Khi béc lé c¸c khÝ quan néi t¹ng cÇn quan s¸t 
c¸c chÊt chøa trong c¸c xoang, vÞ trÝ vµ tr¹ng 
th¸i bªn ngoµi c¸c khÝ quan. 
• Trõ thËn vµ dÞch hoµn ra c¸c phñ t¹ng ®Òu lÊy 
ra mét lóc.
• Khi lÊy c¸c khÝ qu¶n, b¾t ®Çu tõ miÖng. 
• Dïng kÐo nhän luån vµo miÖng c¾t hai bªn mÐp 
vµ bãc vßm khÈu c¸i ®Ó t¸ch cïng mét lóc giữ
liÒn víi nhau l­ìi hÇu, thùc qu¶n, khÝ qu¶n vµ
diÒu. Dïng kÑp cÆp c¸c khÝ qu¶n trªn l«i m¹nh 
lªn trªn vÒ phÝa sau, tay kia dïng dao t¸ch lÇn 
l­ît c¸c khÝ quan lång ngùc, xoang bông ra – vµ
lÊy toµn bé phñ t¹ng ra cïng mét lóc. Khi kiÓm 
tra sÏ t¸ch riªng tõng bé phËn ®Ó quan s¸t.
• 2. Kiểm tra các khí quan:
• Tim: Bình thường xoang bao tim có 3 - 4 giọt nước. 
Tim gia cầm hình chóp dài, phía trước lồi, phía sau 
phẳng. Giữa tâm nhĩ và tâm thất có một rãnh.
• Tâm nhĩ phải lớn hơn tâm nhĩ trái, không có lỗ Botal. 
Mặt ngoài tâm thất rãnh dọc không rõ, chỉ có một tĩnh 
mạch ở phía trước, mặt sau là ranh giới phân chia 
tâm thất trái và phải.
• Thứ tự kiểm tra giống như phương pháp chung.
• Gan có hai thuỳ phải, trái, thuỳ phải lớn hơn. 
• Lách tròn màu đỏ thẫm. 
• -Tuỵ có ba thuỳ, có hai, ba ống tiết đổ ra tá tràng và
gần miệng ống dẫn mật.
• - ThËn cã ba thuú, ranh giíi kh«ng râ rÖt, líp 
tuû vá kh«ng ph©n biÖt râ:
• Phæi: Phæi kh«ng cã mµng phæi, mçi thuú
phæi cã mét tr¹c khÝ phÕ chÝnh.
• - D¹ dµy, ruét: C¾t d¹ dµy tuyÕn, d¹ dµy c¬
theo mÆt ph¼ng. Chó ý vËt chøa bªn trong. 
Bãc mµng kitin ë d¹ dµy c¬ ra xem mÆt 
trong.
• - Ruét: Dµi gÊp 5 lÇn c¬ thÓ (Ngçng, vÞt ®é
gÊp 4 lÇn). Manh trµng, håi trµng vµ miÖng ra 
cña manh trµng ®Òu cã nang l©m ba. 
• Manh trµng cã hai nh¸nh mµu xanh ®en.
• - Dịch hoàn và ống dẫn tinh: Dịch hoàn trái tương đối 
lớn. Phó dịch hoàn ở phía lưng dịch hoàn – Cẩn thận 
cắt ống dẫn tinh kiểm tra.
• - Noãn sào và ống dẫn trứng: Noãn sào bên trái phát 
triển hơn, bên phải thường teo đi. 
• Kẹp giữa noãn hoàng có một màng nhiều nếp nhăn 
hình đầu gà để tích noãn nang sau khi thải noãn 
hoàng.
• Gà già ngoài noãn hoàng vàng ra còn có những 
trứng teo màu xám hay nâu. 
• - Nơi tiếp giáp noãn sào với ống dẫn trứng có loa kèn 
(hình phễu) thân ống dẫn trứng uốn khúc, niêm mạc 
trắng bệch, phủ niêm dịch trong dính, quan sát kỹ thấy 
có những hạt canxi là nơi tạo vỏ trứng. 
• Nơi đẻ trứng có cơ rất phát triển.
Thank you very much for the attention!