Yếu tố môi trường và việc tác động đến nghệ thuật tạo hình trong điêu khắc gỗ hiện đại

 Phát triển, số 2 (136) . 2017
nghệ thuật qua nhiều thế kỷ trước, điển hình là 
những tác phẩm ghép các mảng gỗ như tượng 
Những vị La Hán chùa Tây Phương, tượng 
Quan Âm nghìn mắt nghìn tay chùa Bút Tháp 
thế kỷ thứ XVI. Ngày nay, dưới sự tác động 
cấp thiết của môi trường đối với con người 
thì những tác phẩm thuộc thể loại này thật sự 
đáng để suy ngẫm và trân trọng với cái nhìn 
theo “chiều thời gian”. Nhằm hạn chế đến mức 
thấp nhất việc sử dụng vật liệu để bảo vệ môi 
trường sống của con người, chúng ta nên phát 
huy và nhân rộng việc chọn lựa phương thức 
sáng tác này đối với chất liệu gỗ. Từ những suy 
nghĩ tích cực ấy, giúp cho người sáng tác có 
được những mặt thuận lợi, thế giới hình thức 
trong tác phẩm phong phú và đa dạng hơn nhờ 
vào những yêu cầu đặt ra đó, thúc đẩy sự phát 
triển về tạo hình đối với chất liệu gỗ, mà vấn 
đề được giải quyết đầu tiên đó là bố cục. 
Bố cục trong chất liệu gỗ thông thường là bố 
cục đứng hoặc nằm ngang. Do tính chất cơ bản 
của chất liệu tạo thành bố cục, người nghệ sĩ chỉ lấy đi những phần thừa để trở 
thành một tác phẩm như mong muốn. Tiếp đến là vấn đề kích thước của tác phẩm 
cũng được cải thiện do việc ghép thêm những vị trí cần thiết làm thay đổi hình 
dáng của tác phẩm và ngôn ngữ chất liệu gỗ được đa dạng hóa do có tính chủ động 
về hình thức, có thể vươn rộng ra với không gian bằng cách ghép, dán từ đó, mở 
ra một cái nhìn rất mới trong việc sáng tác đối với chất liệu gỗ. Màu sắc cũng đa 
dạng hơn, phù hợp với những chủ đề gần gũi với cuộc sống đương đại. Tác phẩm 
được di chuyển một cách dễ dàng nhờ vào vấn đề tháo ráp, lắp đặt, cải thiện được 
tiến độ khi thi công tác phẩm. Điều quan trọng nhất là bảo vệ được môi trường 
trong việc khai thác nguồn vật liệu để thực hiện tác phẩm, do tận dụng nguồn vật 
liệu không nhiều mà chỉ cần nhỏ lẻ cũng đủ để lắp ghép, chế tác tác phẩm. Việc 
kiếm tìm vật liệu trong các cuộc trao đổi học thuật, hội thảo về nghệ thuật đương 
đại cũng trở nên thuận lợi hơn. Hạn chế đến mức thấp nhất về kinh phí đầu tư, 
công sức đối với tác phẩm vật liệu gỗ. 
Nghệ thuật tạo hình, trong đó có điêu khắc gỗ cần phải giải quyết triệt để vấn 
đề bảo vệ môi trường, sự cộng sinh giữa nghệ thuật và con người nhằm tạo ra môi 
trường thẩm mỹ để phục vụ đời sống con người tốt hơn. Đi kèm với chất liệu gỗ 
Hình 3. Tác phẩm: “Những kỷ niệm 
ấp ủ”. Chất liệu: gỗ + sắt. Tác giả: 
Lê Trọng Nghĩa. (Nguồn: Tác phẩm 
nghiên cứu nghệ thuật thị giác Đại học 
Mahasarakham - Thái Lan, Khóa 3).
93Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (136) . 2017
có các môn học như Contemporary Arts (Nghệ thuật đương đại), Composition (Bố 
cục chất liệu), Installation (Nghệ thuật sắp đặt), Mixed media (Nghệ thuật tổng 
hợp) dùng những chất liệu từ gỗ và chất liệu khác đã qua sử dụng trong đời sống 
hàng ngày, góp phần cải tạo môi trường sống nhờ vào tạo hình, thiết kế không gian 
cho tác phẩm nghệ thuật. Chúng khơi dậy đời sống, bản chất, tinh thần của chất 
liệu một lần nữa, đưa trở lại đời sống “mới” - chất liệu trong tác phẩm, góp phần 
làm sạch, phát triển môi trường sống của chúng ta. 
Đối với việc kết hợp chất liệu gỗ, về hình thức, người nghệ sĩ luôn băn khoăn 
cách thiết kế không gian chung quanh tác phẩm. Khi đã kết hợp chất liệu người 
sáng tạo phải quản lý mọi vấn đề từ hình thức nhân vật, tổng thể bố cục, nhân vật 
kết hợp và sự chi phối của không gian - trong đó có cả mặt kỹ thuật nhằm mang lại 
hiệu quả thẩm mỹ đích thực.
Hình thức trong bố cục tác phẩm cần chú ý đến sự nhất quán về ngôn ngữ 
chất liệu và tính tổng quát, tránh cộng từng bộ phận hay cộng lại những thực thể 
đã hoàn chỉnh. Như vậy sẽ mở ra cho người nghệ sĩ nhiều suy nghĩ mang tính đa 
dạng và phức tạp khi kết hợp gỗ và chất liệu khác, thực hiện được điều này sẽ làm 
giảm đi một số lượng gỗ nhất định do “cộng hưởng” một lượng vật liệu của vật 
chất khác trong tác phẩm, góp phần làm đa dạng thêm về hình thức và nội dung 
của tác phẩm. Có hai trường hợp cần giải quyết về bố cục của tác phẩm khi kết hợp 
gỗ và các chất liệu khác.
- Trường hợp thứ nhất: Bố cục của 
hình thức nguyên vẹn này kết hợp với 
bố cục hình thức nguyên vẹn khác trên 
một tổng thể chung có sự khác biệt về 
chất liệu. Đối với bố cục này cần xét 
tính thống nhất của tác phẩm do ngôn 
ngữ khối và hình thức thể hiện đúng 
với tổng thể chung, trong tác phẩm có 
mối liên hệ chặt chẽ về tình cảm, có 
sự liên kết với nhau dù đây chỉ là hai 
chỉnh thể tồn tại độc lập trong tổng 
thể. Sự trọn vẹn của chỉnh thể này kết 
hợp với sự hoàn thiện của chỉnh thể khác làm cho bố cục “đông đúc” hơn, có sự 
khác biệt về chất liệu của bố cục: gỗ và chất liệu khác cần tìm kiếm. Ở thể loại này 
ta có thể gọi đó là một tác phẩm hoặc hai tác phẩm ghép lại với nhau nhưng phải 
bảo đảm tính thống nhất về ngôn ngữ biểu đạt là nội dung và hình thức. Điều cần 
lưu tâm nữa là khối bệ của bố cục được liên kết với nhau hay vẫn là hai chỉnh thể 
tách rời trên một mặt phẳng.
Hình 4. Tác phẩm “Hội thoại”; Chất liệu: gỗ + 
composite; Tác giả: Roberto Montero (Italia). 
Nguồn: Internet
94 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (136) . 2017
- Trường hợp thứ hai: Hình thức của bộ phận này kết 
hợp với bộ phận khác có sự khác biệt về chất liệu (gỗ 
và chất liệu kiếm tìm khác). Để hiểu thấu đáo hơn về 
điều này ta quan tâm đến bố cục tác phẩm từ việc kết 
hợp ba chất liệu là gỗ và composite hay gỗ với đá để 
biết được trọng lượng tịnh và sự thăng bằng của thị 
giác đối với ngôn ngữ bản chất của chất liệu. Đầu tiên 
cần quan tâm đến các khối hình đơn lập của chất liệu 
đá, gỗ và composite, các khối chưa hoàn chỉnh về 
ngôn ngữ hình thức thể hiện và nội dung đã xác định 
rõ các đối tượng cần nghiên cứu. Những bộ phận khối 
không hoàn chỉnh này, kết hợp với nhau để trở thành 
một tổng thể bố cục; làm tăng các giá trị mới về cách 
thể hiện tư duy chất liệu, mới về hình tượng thẩm 
mỹ, quan tâm đến tính hệ thống, các yếu tố tạo nên 
tác phẩm, tính tổng hợp, tập hợp tất cả ý thức để hình 
thành trong tác phẩm. Để hình thành tác phẩm theo 
dạng này, tác giả phải có một sự trải nghiệm sâu sắc 
trong sáng tạo hình tượng nghệ thuật, phải có khoảng 
thời gian dài để nắm vững kỹ thuật cơ bản trên mỗi chất liệu, khi đó mới nắm rõ 
các yếu tố kết hợp để mang lại giá trị cao trong tạo hình của chất liệu gỗ kết hợp 
với chất liệu khác.
 Chất liệu từ các đồ vật đã qua sử dụng (bất cứ là phế phẩm của ngành công 
nghiệp nào hay có từ thiên nhiên) tùy theo chủ đề để ta khai thác dùng trong tác phẩm. 
Ở khía cạnh này thì chất liệu rất phù hợp cho người nghệ sĩ nghĩ đến môi trường khi 
thực hành theo ý tưởng của mình đối với tác phẩm. Phát triển nghề nghiệp cùng với 
phát triển kinh tế xã hội là điều cần quan tâm cho mọi lĩnh vực. Nó thuộc ý thức của con 
người để áp đặt lên đối tượng đó, nếu mọi lĩnh vực có một quy chuẩn riêng và thực hiện 
đúng thì xã hội sẽ có được một hệ thống thăng bằng và cân đối, phát triển bao giờ cũng 
gắn với những hệ lụy kèm theo nó.
 3. Kết luận
Thông qua việc nghiên cứu vấn đề môi trường trong lĩnh vực tạo hình, người 
nghệ sĩ sẽ có những cái nhìn đa chiều, yếu tố này chính là tác động thúc đẩy việc 
sáng tạo của họ phù hợp với thời đại, phát triển nền tảng cơ bản, dung hợp việc 
thiết kế bố cục tác phẩm hiện đại nhằm mục đích tạo ra cái mới trong nghệ thuật. 
Từ đó dần dần tính thẩm mỹ sẽ gần hơn với cuộc sống, đưa ngành nghề gắn liền 
với thực tiễn xã hội, đây chính là tác động tích cực của môi trường đối với chủ thể 
Hình 5. Tác phẩm: “Không 
chủ đề”; Chất liệu: Tổng hợp; 
Tác giả: Achiraya Srisomchai, 
Nguồn: Đại học Mahasarakham 
- Thái Lan (2015)
95Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (136) . 2017
sáng tạo. Một tác phẩm nghệ thuật có giá trị cao khi nó ẩn chứa những mặt tích 
cực mà con người hướng đến. Tác phẩm điêu khắc có sự khắc nghiệt hơn nhiều do 
yếu tố môi trường thẩm mỹ phức tạp so với nhiều ngành tạo hình khác, tác động 
mạnh với môi trường, chế ngự không gian và cũng có thể tàn phá không gian đối 
với những công trình có quy mô lớn. Do đó, muốn phát huy tối đa giá trị tốt đẹp 
của thể loại này, chúng ta phải biết trân trọng những sự khác biệt, tính thực dụng, 
sự sâu lắng của thời gian. 
 PTQ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Tấn Cứ, Thế Vinh, Nguyễn Hoàng, Xuân Liễu (1983). Nghệ thuật tượng gỗ dân gian 
Tây Nguyên. Nxb Văn hóa, Hà Nội.
2. Phan Cẩm Thượng, Nguyễn Tấn Cứ (1995). Điêu khắc Nhà mồ Tây Nguyên. Nxb Mỹ thuật, 
Hà Nội.
3. Một số hình ảnh tác phẩm của đồng nghiệp
TÓM TẮT
 Môi trường và nghệ thuật tạo hình trong điêu khắc gỗ hiện đại có mối quan hệ tương hỗ. 
Môi trường chính là nguồn dưỡng chất nuôi sống vạn vật trong vũ trụ, tàn phá môi trường tất sẽ 
đưa mọi thứ đến diệt vong. Bảo vệ môi trường, do vậy là trách nhiệm không của riêng ai. Trên 
bình diện điêu khắc gỗ, cần khuyến khích người nghệ sĩ tìm tòi, sáng tác theo hướng sử dụng 
kết hợp gỗ và các chất liệu khác. Bài viết giới thiệu những chất liệu cần kết hợp với gỗ, từ đó bàn 
luận về ngôn ngữ tạo hình và định hướng góc nhìn sáng tạo nghệ thuật trong tác phẩm điêu khắc 
kết hợp gỗ và các chất liệu khác.
ABSTRACT
ENVIRONMENT AND ITS IMPACT ON VISUAL ARTS IN MODERN WOOD SCULPTURE
There is a reciprocal relationship between environment and visual arts in modern wood 
sculpture. It is the environment that is the nutrition of the Earth to feed living beings. Destroying 
the environment will lead everything to perdition; thus, protecting the environment is everyone’s 
responsibility. In wood sculpture, artists need to be encouraged to create works combining wood 
and other materials. The article introduces the materials combined with wood; and then discusses 
the language of visual arts and the orientation of creative perspective in wood sculptural works 
combining wood and other materials.