Ý định thay đổi mô hình kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ: Tiếp cận từ quan điểm mô hình ba chiều kích

kinh nghiệm xử lý rủi 
ro và ý định thay đổi mô hình kinh doanh
Các doanh nghiệp nhỏ rất đa dạng, một 
trong những khác biệt đáng kể giữa các doanh 
nghiệp này là kinh nghiệm làm việc trước đây 
trong môi trường rủi ro cao. Kinh nghiệm xử lý 
rủi ro tích cực có thể thúc đẩy niềm tin của một 
người vào khả nĕng và phán đoán của chính họ, 
do đó làm tĕng sự tự tin đối với nhận thức thay 
đổi mô hình kinh doanh (Curseu và Louwers, 
2008), Pablo (1997), Sauner-Leroy (2004) và 
Dewald và Bowen (2010) cho rằng nền tảng của 
yếu tố kinh nghiệm xử lý rủi ro trước làm tĕng 
tốc độ ra các quyết định trong tương lai. Do đó, 
giả thuyết H5 được đặt ra như sau:
H5: Kinh nghiệm xử lý rủi ro có tác động 
tích cực với ý định thay đổi mô hình kinh doanh 
của doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Trên cơ sở các giả thuyết nêu trên, mô 
hình nghiên cứu đề xuất như hình 1 bên dưới
3. KẾT LUẬN
Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả xây 
dựng mô hình lý thuyết kiểm tra tác động của 
nhận thức của các nhà quản lý doanh nghiệp nhỏ 
về: sụt giảm hiệu suất hoạt động, nhận thức cơ 
hội, kinh nghiệm về rủi ro, nhận thức sự khẩn 
cấp, sự nĕng động thích nghi với môi trường (ví 
dụ như dịch covid-19) đến ý định thay đổi mô 
hình kinh doanh và là cơ sở để ra các quyết định 
chiến lược. Đĕc biết nhóm tác giả đáp ứng lời 
kêu gọi của George và Bock (2011) trong việc 
áp dụng quan điểm mô hình kinh doanh ba chiều 
kích phù hợp với các doanh nghiệp nhỏ. Tuy 
nhiên, nghiên cứu này cũng có một số hạn chế 
như sau: 
Một là, nghiên cứu này chỉ dừng ở mô 
hình lý thuyết mà chưa tiến hành kiểm định các 
giả thuyết trong mô hình. Vì vậy, trong tương 
lai cần có các nghiên cứu thực nghiệm để kiểm 
định mô hình này.
Thứ hai, nghiên cứu này chỉ tập trung 
vào một số yếu tố tâm lý, kinh nghiệm của doanh 
nhân ảnh hưởng đến ý định thay đổi mô hình 
kinh doanh. Nhiều nghiên cứu đã đề xuất rằng 
có nhiều yếu tố cũng ảnh hưởng đến ý định này, 
chẳng hạn như vòng đời của ngành (Sabatier và 
cộng sự, 2012), nhân khẩu học (Baden-Fuller 
và Haefliger, 2013), sự cạnh tranh trong ngành 
(Johnson và cộng sự, 2008). Do đó, cần có 
những nghiên cứu trong tương lai để mô hình 
toàn diện hơn. 
70 
Hình 1: Mô hình nghiên cứu đề xuất
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Amason, A. C., and A. C. Mooney (2008). The Icarus Paradox Revisited: How Strong 
Performance Sows the Seeds of Dysfunction in Future Strategic Decision-Making. Strategic 
Organization, 6(4), 407 434.
Amit, R., & Zott, C. (2012). Creating value through business model innovation.
Baden-Fuller, C. and Haefliger, S. (2013). Business models and technological innovation. Long 
Range Planning, Vol. 46 No. 6, pp. 419-426.
Baron, R. A. (2004). The Cognitive Perspective: A Valuable Tool for Answering 
Journal of Business Venturing, 19, 221 239.
Becerra, M. (2009). Theory of the Firm for Strategic Management: Economic Value Analysis. 
Cambridge. Cambridge University Press.
Busenitz, L. W., and J. B. Barney (1997). Differences Between Entrepreneurs and Managers in 
Large Organizations: Biases and Heuristics in Strategic Decision-Making. Journal of 
Business Venturing, 12, 9 30.
Christensen, C. M., and M. E. Raynor (2003). 
Successful Growth. Boston, MA: Harvard Business Press.
Curseu, P. L., and D. Louwers (2008). Entrepreneurial Experience and Innovation: The 
Mediating Role of Cognitive Complexity. in Entrepreneurial Strategic Decision Making: A 
Cognitive Perspective. Eds. P. A. M. Vermeulen and P. L. Curseu. Northampton, MA: 
Edward Elgar Publishing, 146 160.
Cyert, R. M., and J. G. March (1963). A Behavioral Theory of the Firm, 2nd ed., 1992. Oxford: 
Blackwell Publishing Ltd.
Ý định thay đổi 
mô hình kinh 
doanh 
Ý đinh thay đổi 
cấu trúc nguồn 
lực 
Ý đinh thay đổi 
thiết kế hoạt động 
Ý đinh thay đổi 
cấu trúc giá trị 
Nhận thức cơ 
hội 
Nĕng động thích 
nghi môi trường 
Kinh nghiệm xử 
lý rủi ro 
Nhận thức sự 
khẩn cấp 
Sự sụt giảm hiệu 
suất 
H1 
H4 
H3 H5 
H2 
Hình 1: Mô hình nghiên cứu đề xuất
73
Ý định thay đổi mô hình...
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Amason, A. C., and A. C. Mooney (2008). 
The Icarus Paradox Revisited: How Strong 
Performance Sows the Seeds of Dysfunction 
in Future Strategic Decision-Making. 
Strategic Organization, 6(4), 407–434.
2. Amit, R., & Zott, C. (2012). Creating value 
through business model innovation.
3. Baden-Fuller, C. and Haefliger, S. (2013). 
Business models and technological 
innovation. Long Range Planning, Vol. 46 
No. 6, pp. 419-426.
4. Baron, R. A. (2004). The Cognitive 
Perspective: A Valuable Tool for Answering 
Entrepreneurship’s Basic ‘Why’ Questions. 
Journal of Business Venturing, 19, 221–239.
5. Becerra, M. (2009). Theory of the Firm for 
Strategic Management: Economic Value 
Analysis. Cambridge. Cambridge University 
Press.
6. Busenitz, L. W., and J. B. Barney (1997). 
Differences Between Entrepreneurs and 
Managers in Large Organizations: Biases 
and Heuristics in Strategic Decision-
Making. Journal of Business Venturing, 12, 
9–30.
7. Christensen, C. M., and M. E. Raynor 
(2003). The Innovator’s Solution: Creating 
and Sustaining Successful Growth. Boston, 
MA: Harvard Business Press.
8. Curseu, P. L., and D. Louwers (2008). 
Entrepreneurial Experience and Innovation: 
The Mediating Role of Cognitive 
Complexity. in Entrepreneurial Strategic 
Decision Making: A Cognitive Perspective. 
Eds. P. A. M. Vermeulen and P. L. 
Curseu. Northampton, MA: Edward Elgar 
Publishing, 146–160.
9. Cyert, R. M., and J. G. March (1963). A 
Behavioral Theory of the Firm, 2nd ed., 
1992. Oxford: Blackwell Publishing Ltd.
10. Dewald, J., and F. Bowen (2010). Storm 
Clouds and Silver Linings: Responding to 
Disruptive Innovations through Cognitive 
Resilience. Entrepreneurship Theory and 
Practice, 34(1), 197–218.
11. Drucker, P. (1985). Innovation and 
Entrepreneurship. New York: Harper 
Collins Publishers.
12. Fiegenbaum, A., S. Hart, and D. Schendel 
(1996). Strategic Reference Point Theory. 
Strategic Management Journal. 17, 219– 
235.
13. George, G., and A. J. Bock (2011). 
The Business Model in Practice and Its 
Implications for Entrepreneurship Research. 
Entrepreneurship Theory and Practice, 
35(1), 83–111.
14. Gibcus, P., P. A. M. Vermeulen, and E. 
Radunova (2008). The Decision-Making 
Entrepreneur: A Literature Review. in 
Entrepreneurial Strategic Decision Making: 
A Cognitive Perspective. Eds. P. A. M. 
Vermeulen and P. L. Curseu. Northampton, 
MA: Edward Elgar Publishing, 11–40.
15. Hansen, D. J., R. Shrader, and J. Monroll 
(2011). Defragmenting Definitions of 
Entrepreneurial Opportunity. Journal of 
Small Business Management, 49(2), 283–
304.
16. Hedberg, B., P. Nystrom, and W. Starbuck 
(1976). Camping on Seesaws: Prescriptions 
for a Self-Designing Organization. 
Administrative Science Quarterly, 21, 41–65.
17. Kahneman, D., and A. Tversky (1979). 
Prospect Theory: An Analysis of Decision 
Under Risk. Econometrica: Journal of the 
Econometric Society, 47(2), 263–291.
18. Kotter, J. P., and D. S. Cohen (2002). The 
Heart of Change: Real-Life Stories of How 
People Change Their Organizations. Boston, 
MA: Harvard Business School Publishing.
19. Johnson, M.W., Christensen, C.C. and 
Kagermann, H. (2008). Reinventing your 
business model. Harvard Business Review, 
Vol. 86 No. 12, pp. 50-59.
74
Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật
20. Lang, J. R., R. J. Calantone, and D. 
Gudmundson (1997). Small Firm 
Information Seeking as a Response to 
Environmental Threats and Opportunities. 
Journal of Small Business Management, 
35(1), 11–23.
21. Levander, A., and I. Raccuia (2001). 
Entrepreneurial Profiling—A Cognitive 
Approach to Entrepreneurship. Stockholm: 
Stockholm Business School.
22. Lucas, G. J. M., P. A. M. Vermeulen, 
and P. L. Curseu (2008). Entrepreneurial 
Decision Styles and Cognition in SMEs, in 
Entrepreneurial Strategic Decision Making: 
A Cognitive Perspective. Eds. P. A. M. 
Vermeulen and P. L. Curseu. Northampton, 
MA: Edward Elgar Publishing, 105–122.
23. Markides, C. (2006). Disruptive Innovation: 
In Need of a Better Theory. Product 
Innovation Management, 23, 19–25.
24. Morris, M., Schindehutte, M., & Allen, J. 
(2005). The entrepreneur’s business model: 
toward a unified perspective. Journal of 
business research, 58(6), 726-735.
25. Mullins, J. (1996). Early Growth Decisions 
of Entrepreneurs: The Influence of 
Competency and Prior Performance under 
Changing Market Conditions. Journal of 
Business Venturing, 11, 89–105.
26. Osiyevskyy, O., & Dewald, J. (2015). 
Inducements, impediments, and immediacy: 
exploring the cognitive drivers of small 
business managers’ intentions to adopt 
business model change. Journal of Small 
Business Management, 53(4), 1011-1032.
27. Pablo, A. L. (1997). Reconciling Predictions 
of Decision Making under Risk: Insights 
from a Reconceptualized Model of 
Risk Behavior. Journal of Managerial 
Psychology, 12(1), 4–20.
28. SabatierSabatier, V., Craig-Kennard, A. and 
Mangematin, V. (2012). When technological 
discontinuities and disruptive business 
models challenge dominant industry 
logics: insights from the drugs industry. 
Technological Forecasting and Social 
Change, Vol. 79 No. 5, pp. 949-962.
29. Sauner-Leroy, J. B. (2004). Managers and 
Productive Investment Decisions: The 
Impact of Uncertainty and Risk Aversion. 
Journal of Small Business Management, 
42(1), 1–18.
30. Shane, S., and S. Venkataraman (2000). The 
Promise of Entrepreneurship as a Field of 
Research. Academy of Management Review, 
25(1), 217–226.
31. Steel, P., and C. J. Konig (2006). Integrating 
Theories of Motivation. Academy of 
Management Review, 31(4), 889–913.
32. Tan, J. (2001). Innovation and Risk-
Taking in a Transitional Economy: A 
Comparative Study of Chinese Managers 
and Entrepreneurs. Journal of Business 
Venturing 16, 359– 376.