Vấn đề nghèo đối với các dân tộc thiểu số nhìn từ góc độ văn hóa tộc người

ông tin, 
bưu chính viễn thông còn hạn chế. Tỉ lệ người dân 
được tiếp cận với dịch vụ Internet còn rất thấp. Chỉ 
duy nhất có dân tộc Hoa là đạt 47%, dân tộc Ngái 
đạt 17%. Có 51 dân tộc còn lại đều ở mức dưới 
10%, trong đó có nhiều dân tộc chưa đạt tới 1%, 
gồm: Dân tộc Chứt, Phù Lá, Kháng, Xinh Mun...
Thông tin báo chí đến với người dân chưa nhiều, 
chưa kịp thời, người dân còn thiếu thông tin cung 
cấp về thị trường thương mại sản phẩm... 
Nhiều yếu tố văn hóa tộc người chưa được quan 
tâm giải quyết hợp lý:
Trong quá trình thực hiện giảm nghèo vẫn còn 
tình trạng chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát 
triển kinh tế và phát triển văn hóa. Trong hoạt động 
giảm nghèo, chưa thật sự chú ý đến các yếu tố văn 
hóa, các yêu cầu phát triển văn hóa tương ứng với 
hoạt động phát triển kinh tế ở địa phương.
Không gian văn hóa tộc người đang bị thu hẹp 
do tác động của quá trình đô thị hóa, xây dựng các 
công trình thủy điện, ảnh hưởng đến không gian 
sinh tồn và sinh kế của đồng bào DTTS. Bên cạnh 
tác động tích cực về kinh tế xã hội đối với toàn bộ 
xã hội Việt Nam, cũng tạo ra nguy cơ tác động tiêu 
cực về mặt xã hội khác, đặc biệt là đối với sức khỏe, 
sinh kế và văn hóa của người dân địa phương.
Nhiều giá trị văn hóa truyền thống chưa được 
đầu tư bảo tồn kịp thời, dẫn đến tình trạng xuống 
cấp, hư hỏng và lãng quên. Một số giá trị văn hóa 
được đầu tư, bảo tồn, nhưng lại chưa gắn với phát 
triển kinh tế - xã hội, nên chưa phát huy được giá 
trị của văn hóa. Vì vậy, giá trị văn hóa truyền thống 
chưa thực sự trở thành động lực để phát triển kinh 
tế - xã hội của địa phương. 
Trong đời sống và trong sản xuất, bên cạnh 
những phong tục, tập quán, kinh nghiệm sản xuất 
tiến bộ, thì đồng bào vẫn còn lưu giữ nhiều phong 
tục, tập quán, tâm lý, tư duy lạc hậu, ảnh hưởng lớn 
đến hoạt động đời sống và sản xuất của đồng bào 
(gồm tập quán sản xuất nương rẫy, tập quán cư trú, 
tập quán chi tiêu). Nhiều dân tộc thiểu số vẫn tồn 
tại một số tín ngưỡng, tôn giáo dân gian gây ảnh 
hưởng đến đời sống và hoạt động sản xuất của đồng 
bào (đặc biệt là đồng bào Chăm và Khmer ở Tây 
Nam Bộ; Mông, Dao ở Tây Bắc). 
Nhiều yếu tố tâm lý tộc người (tâm lý tự ti, tâm 
Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
129Số 23 - Tháng 9 năm 2018
lý ngại đi làm xa nhà) vẫn còn tồn tại ảnh hưởng 
lớn đến kết quả giảm nghèo vùng DTTS và miền 
núi. Tâm lý trông chờ, ỷ lại vào Đảng và Nhà nước, 
thiếu chủ động vươn lên làm chủ hoạt động kinh 
tế hộ gia đình và trong các hoạt động kinh tế - xã 
hội của một bộ phận đồng bào DTTS đã ảnh hưởng 
không nhỏ đến nghèo và giảm nghèo bền vững của 
đồng bào DTTS. Yếu tố tâm lý tự ti, ít giao tiếp, 
ngại thay đổi cái cũ để tiếp thu cái mới. Yếu tố tâm 
lý không muốn đi xa, tách khỏi cộng đồng thôn, 
bản nơi họ gắn bó sinh sống đã ảnh hưởng đến tình 
trạng dịch chuyển lao động sang các khu vực khác 
rất khó, đặc biệt là lao động xuất khẩu.
 Mặc dù Đảng và Nhà nước đã quan tâm đặc 
biệt đến giáo dục vùng DTTS và miền núi, tuy 
nhiên hiện nay trình độ học vấn của các dân tộc 
thiểu số, đặc biệt là các DTTS cư trú ở vùng đặc 
biệt khó khăn vẫn rất thấp, tỉ lệ chưa biết đọc, biết 
viết vẫn còn cao. Đây cũng là một trong những 
nguyên nhân dẫn đến nghèo và kết quả giảm nghèo 
không bền vững.
Nhìn chung, văn hóa truyền thống các dân tộc 
thiểu số đang đứng trước những thách thức lớn, 
nhiều giá trị văn hóa vật chất bị biến đổi, pha trộn 
và mai một, giá trị văn hóa tinh thần thì ngày càng 
đơn điệu và nghèo nàn. Hàng nghìn buôn, bản, làng 
truyền thống với giá trị văn hóa tiêu biểu cho các 
dân tộc, đang có nguy cơ biến mất, hoặc biến dạng, 
rất cần được đầu tư, hỗ trợ để bảo tồn, phát huy 
trong cuộc sống. Đời sống vật chất và tinh thần còn 
thấp kém, nguy cơ tụt hậu và mất dần bản sắc văn 
hóa ở một số dân tộc đang đặt ra nhiều vấn đề thách 
thức do chưa giải quyết thật tốt mối quan hệ giữa 
bảo tồn và phát triển. Vì vậy, mặc dù giá trị văn hóa 
của các tộc người vô cùng phong phú và đa dạng, 
nhưng khó có thể trở thành động lực để phát triển 
bền vững kinh tế - xã hội đối với vùng dân tộc thiểu 
số và miền núi hiện nay. 
2.3. Một số giải pháp giảm nghèo bền vững 
vùng dân tộc thiểu số gắn với bảo tồn và phát 
triển các giá trị văn hóa tộc người
Thứ nhất, cần đẩy mạnh các hoạt động tuyên 
truyền nhằm nâng cao nhận thức cho đồng bào 
các dân tộc 
Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho chính 
quyền các cấp, cộng đồng về vị trí, vai trò của văn 
hoá đối với phát triển kinh tế - xã hội để họ nhận 
thức đầy đủ và xử lý tốt quan hệ giữa tăng trưởng 
kinh tế với phát triển văn hoá.
Tuyên truyền, vận động đồng bào thay đổi tư 
duy, xoá bỏ tâm lý trông trờ ỷ lại vào Đảng và Nhà 
nước, tạo động lực để đồng bào tự vươn lên trong 
phát triển kinh tế - xã hội.
Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận 
động đồng bào, từng bước thay đổi suy nghĩ, xóa bỏ 
các phong tục tập quán lạc hậu trong tang ma, cưới 
xin..., kết hợp với xây dựng mô hình văn hóa mới, 
mô hình sản xuất mới trong cộng đồng.
Vận động đồng bào DTTS kết hợp giữa phương 
thức sản xuất truyền thống với phương thức sản 
xuất mới, chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng 
công nghiệp và thương mại. Giải pháp đối với vấn 
đề giảm nghèo dựa vào nông nghiệp cho người 
DTTS được nêu ra theo hướng chuyển đổi mô hình 
sản xuất nông nghiệp từ bán tự cung tự cấp sang mô 
hình sản xuất thương mại. Để hỗ trợ cho quá trình 
chuyển đổi này, ngoài việc phát huy vai trò của các 
chính sách về tín dụng, đất đai, khoa học kỹ thuật
chúng ta cần phải làm tốt công tác tuyên truyền, 
vận động.
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận 
thức trong hệ thống chính trị cơ sở về vai trò và vị 
trí của công tác dân tộc đối với hoạt động phát triển 
kinh tế - xã hội nói chung và đối với nhiệm vụ giảm 
nghèo nói riêng ở địa phương; gắn nhiệm vụ của 
công tác dân tộc với nhiệm vụ giảm nghèo ở các 
địa phương.
Thứ hai, đổi mới quá trình xây dựng và tổ chức 
thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững theo 
hướng tôn trọng yếu tố văn hóa, xã hội truyền 
thống, coi văn hoá là động lực để phát triển kinh 
tế - xã hội. 
Khi xây dựng chính sách giảm nghèo cần hướng 
đến cách tiếp cận mới, mang tính đặc thù cho người 
DTTS, không phải là cách tiếp cận chung, mang 
tính chuẩn hóa như trước. Đó là sự tiếp cận hướng 
tới việc tôn trọng các giá trị truyền thống của người 
dân và biến các giá trị này trở thành một nguồn lực 
quan trọng để giảm nghèo. Trong đó, các chính sách 
cần thể hiện sự tôn trọng và đánh giá đúng về vai trò 
của ngôn ngữ của người DTTS.
Huy động sự tham gia tích cực của người DTTS 
vào từng hoạt động tập huấn, tuyên truyền về giảm 
nghèo cho chính họ và những người xung quanh 
họ. Chú trọng giải pháp phát huy các giá trị văn 
hóa truyền thống tiêu biểu, đặc sắc; khơi dậy và 
phát huy sức mạnh của cộng đồng các DTTS trong 
thực hiện các chính sách giảm nghèo. Để triển khai 
hiệu quả giảm nghèo phải luôn luôn xác định vai trò 
quan trọng của các đặc điểm nhân khẩu học, phong 
tục tập quánđối với vấn đề giảm nghèo trong 
vùng DTTS.
Thứ ba, nâng cao trình độ học vấn và cải thiện 
trình độ chuyên môn kỹ thuật cho các dân tộc 
thiểu số. 
Giáo dục chính là chìa khóa dẫn đến xóa bỏ 
hoàn toàn đói nghèo và phát triển xã hội. Giáo dục 
sẽ giúp giảm đi tình trạng bất bình đẳng giữa nhóm 
DTTS và các nhóm khác. Vì vậy, để giảm nghèo 
bền vững cho đồng bào DTTS, thì việc nâng cao 
Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
130 Số 23 - Tháng 9 năm 2018
trình độ học vấn cho đồng bào là một nhiệm vụ hết 
sức quan trọng, nó là điều kiện để đồng bào tiếp cận 
với các dịch vụ xã hội khác trong phát triển kinh 
tế - xã hội. 
Thứ tư, tăng cường chính sách bảo tồn giá trị 
văn hoá truyền thống tộc người gắn với mục tiêu 
phát triển kinh tế - xã hội.
Hoạt động bảo tồn văn hoá truyền thống tộc 
người phải đi đôi với phát triển văn hoá, gắn bảo 
tồn văn hoá với mô hình phát triển văn hoá, để văn 
hoá trở thành nguồn lực nội sinh phát triển kinh 
tế - xã hội.
Tài liệu tham khảo
[1] Bộ Lao động thương binh và xã hội, (2001), 
Vấn đề nghèo đói và xoá đói giảm nghèo ở Việt 
Nam. NXB. Nông nghiệp;
[2] Ủy ban ban Dân tộc và Tổng cục Thống kê, 
(2015), Báo cáo số liệu điều tra thực trạng kinh tế - 
xã hội của 53 DTTS năm 2015; 
[3] Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Giang, Cao Bằng, 
Lào Cai, Hà Giang, (2014), Báo cáo thực hiện công 
tác xóa đói giảm nghèo;
[4] Ủy ban Dân tộc, (2014), “Nghiên cứu đề xuất 
giải pháp giảm nghèo bền vững cho đồng bào DTTS 
khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ”; 
[5] Tổng cục thống kê, (2012), Kết quả khảo 
sát mức sống dân cư Việt Nam năm 2012, NXB. 
Thống kê;
[6] Tổng cục Thống kê, (2015), Niên giám thống 
kê 2015, NXB. Thống kê.
POVERTY ISSUES TO ETHNIC MINORITIES LOOKING AT 
THE ETHNIC MINORITY CULTURAL ASPECT
Ngo Thi Trinh
Abstract: Over the past years, the Party and State have promulgated many policies of poverty 
reduction, sustainable poverty reduction. Thus, the material and spiritual life of the ethnic minority people 
has been raised. However, up to now, the ethnic minority and mountainous areas are still difficult and 
challenging, the rate of poor households is still high and unsustainable. There are many reasons/causes 
for the poverty situation and the results of poverty reduction in the ethnic minority and mountainous 
areas, within the framework of the article, we focus only on some basic causes related to the ethnic 
culture, in which outstanding habits, backward habits, and some ethnic characteristics affecting poverty 
and poverty reduction of ethnic minorities. In order to contribute to sustainable poverty reduction, we need 
to implement effectively some solutions, including especially ethnic cultural solutions.
Keywords: Poverty reduction; Sustainable poverty alleviation; Ethnic minorities; Ethnic minority 
area; Ethnic culture.