Thực trạng công tác tổ chức kiểm toán chuyên đề của kiểm toán nhà nước thời gian qua

 với các chuyên đề lồng ghép; phạm vi kiểm 
toán lồng ghép chưa phù hợp với nhân sự hiện có 
hoặc đặc thù của địa phương được kiểm toán, còn 
dàn trải theo đề cương chung; xác định phạm vi, 
đối tượng kiểm toán chưa phù hợp với thời gian, 
nhân sự dẫn đến quá trình thực hiện phải điều 
chỉnh, bổ sung.
- Việc bố trí thời gian, nhân sự của một số Đoàn 
kiểm toán chưa ưu tiên cho kiểm toán các chuyên 
đề, nội dung lồng ghép, nhất là việc kiểm toán tổng 
hợp các chuyên đề lồng ghép; bố trí nhân sự chưa 
căn cứ trên cơ sở trọng yếu, trọng tâm đã xác định, 
xác định trọng tâm kiểm toán nhưng không bố trí 
nhân sự, thời gian để thực hiện; nhiều Đoàn kiểm 
toán chưa tập trung cho việc kiểm toán tổng hợp 
nên kết quả kiểm toán chưa có nhiều phát hiện, 
đánh giá, nhận định mang tầm vĩ mô về cơ chế 
quản lý, điều hành đối với chuyên đề, vấn đề được 
kiểm toán. Bên cạnh đó, các phương pháp kiểm 
toán còn đơn giản, hiệu quả chưa cao...
17NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 133 - tháng 11/2018
Nguyên nhân chủ yếu của hạn chế trong việc 
xây dựng, tổ chức thực hiện KHKT gồm: (i) Việc 
xây dựng KHKT của một số Đoàn kiểm toán còn 
mang tính hình thức, chưa thật sự coi KHKT là 
tiền đề quan trọng không thể thiếu của cuộc kiểm 
toán. Một vài Lãnh đạo Đoàn kiểm toán, lãnh đạo 
KTNN khu vực, chuyên ngành chưa quan tâm, coi 
trọng đúng mức đối với công tác xây dựng KHKT 
nên dẫn đến thiếu sự chỉ đạo, điều hành; còn thiếu 
kiên quyết trong chỉ đạo hoàn thiện, chỉnh sửa 
KHKT. (ii) Chưa dành thời gian thỏa đáng cho việc 
khảo sát, thu thập thông tin và lập KHKT. (iii) Chất 
lượng đội ngũ cán bộ, KTV lập KHKT còn hạn chế, 
thiếu kỹ năng phân tích, tổng hợp đánh giá các 
thông tin thu thập; chưa tập trung nghiên cứu kỹ 
các thông tin thu thập được để phân tích, đánh giá 
xác định trọng yếu, trong tâm, nội dung, phạm vi 
kiểm toán làm cơ sở bố trí nhân sự, thời gian phù 
hợp, còn lệ thuộc nhiều vào đề cương kiểm toán, 
thiếu sáng tạo trong điều kiện thực tế của cuộc 
kiểm toán; chất lượng nhân sự thực hiện kiểm toán 
còn hạn chế, chưa được bồi dưỡng, đào tạo kỹ càng 
về chuyên đề sẽ thực hiện kiểm toán. (iv) Chưa có 
sự liên hệ chặt chẽ với các KTNN trong ngành khi 
lựa chọn các đầu mối kiểm toán để tránh chồng 
chéo; các đơn vị cùng thực hiện kiểm toán chuyên 
đề chưa phối hợp tốt trong cung cấp thông tin, chia 
sẻ kinh nghiệm, trao đổi kết quả kiểm toán liên 
quan đến chuyên đề chọn kiểm toán.
Việc tổ chức thực hiện kiểm toán chuyên đề 
còn một số bất cập, hạn chế như đã nêu trên dẫn 
đến một số cuộc kiểm toán chưa đi sâu đánh giá 
cơ chế quản lý, điều hành; tính kinh tế, hiệu quả 
và hiệu lực trong việc sử dụng nguồn lực của các 
đơn vị được kiểm toán đối với chuyên đề, nội dung 
kiểm toán, chưa giải đáp thích đáng được các vấn 
đề bức xúc về những hiện tượng tiêu cực xảy ra 
mà mới chỉ thiên về phát hiện các sai sót và xử lý 
tài chính tăng thu, giảm chi NSNN; một số chuyên 
đề tổ chức thành cuộc kiểm toán độc lập nhưng 
chỉ do một hoặc một số ít đơn vị trong ngành thực 
hiện nên mẫu chọn không đủ lớn, không đủ đại 
diện cho các vùng miền dẫn đến kết quả, kiến nghị 
kiểm toán trong phạm vi hẹp, chưa toàn diện, giá 
trị chưa cao. Bên cạnh đó, việc tổng hợp kết quả 
kiểm toán chuyên đề do nhiều đơn vị trong ngành 
cùng thực hiện cũng gặp nhiều khó khăn do còn có 
việc xử lý chưa thống nhất, kết quả kiểm toán vụn, 
không phong phú... dẫn đến BCKT chưa đáp ứng 
đầy đủ mong đợi của các cơ quan quản lý và của 
người dân.
Mở rộng đối tượng cụ thể của hoạt động KTNN 
sang kiểm toán chuyên đề là yêu cầu khách quan, tạo 
nên sự phát triển mới trong hoạt động của KTNN 
để phát huy ngày càng đầy đủ vai trò của KTNN 
đối với sự phát triển kinh tế xã hội nói chung và đối 
với việc đổi mới và nâng cao chất lượng quyết định, 
giám sát NSNN của các cơ quan dân cử nói riêng. 
KTNN chuyên ngành Ia đề xuất một số giải pháp 
nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của kiểm toán 
chuyên đề trong thời gian tới như sau:
 Thứ nhất, Về lựa chọn vấn đề, nội dung, hoạt 
động, chương trình để kiểm toán chuyên đề: Việc 
lựa chọn vấn đề, chủ đề để tổ chức kiểm toán 
chuyên đề là công việc quan trọng nhất, có thể 
quyết định đến thành công hay thất bại của cuộc 
kiểm toán. Những vấn đề, chủ đề cần được quan 
tâm lựa chọn để tiến hành trong kiểm toán việc 
quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công gồm: 
(i) Những vấn đề quan trọng được Quốc hội, 
Chính phủ, người dân quan tâm và cần gắn chặt 
với tình hình chung về phát triển kinh tế - xã hội 
của đất nước; (ii) Những vấn đề, lĩnh vực nổi cộm, 
có nhiều ý kiến, cần giải đáp từ công luận; (iii) 
Những vấn đề được lựa chọn theo khả năng thực 
hiện, từ nhỏ đến lớn, từ nông tới sâu và từ đơn 
giản tới phức tạp. 
Để lựa chọn được các vấn đề, chủ đề thiết thực, 
trước hết cần chuyển từ thế bị động sang thế chủ 
động trong xây dựng KHKT hàng năm của KTNN. 
Theo đó, cần dành thời gian, nhân lực thỏa đáng 
và có lộ trình hợp lý để tổ chức thu thập, nắm bắt 
thông tin thông qua thông tin đại chúng, thông 
tin trong nội ngành, nghiên cứu, định hướng, xác 
định các vấn đề, chủ đề đáp ứng các yêu cầu nêu 
trên trong quản lý, điều hành vĩ mô của nền kinh tế 
cũng như hoạt động quản lý của các đơn vị là đối 
tượng kiểm toán để xây dựng trước KHKT hàng 
năm cho riêng loại hình kiểm toán chuyên đề; từ 
đó bố trí thời gian hợp lý cho việc xây dựng đề 
cương kiểm toán cũng như thu thập thông tin xây 
dựng KHKT, đào tạo KTV thực hiện kiểm toán các 
chuyên đề này.
18
PHAÙT TRIEÅN PHÖÔNG THÖÙC kIEÅm ToAÙN CHuyEâN ñEà CuûA kIEÅm ToAÙN NHAø NÖÔÙC
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁNSố 133 - tháng 11/2018
Thứ hai, Nâng cao chất lượng xây dựng đề 
cương kiểm toán chuyên đề:
- Bố trí nhân sự, thời gian phù hợp cho công tác 
xây dựng đề cương kiểm toán chuyên đề; tổ chức 
thu thập thông tin về phân cấp quản lý, tình hình 
tổ chức thực hiện tại các địa phương, bộ, ngành, 
doanh nghiệp đối với vấn đề, nội dung, hoạt động, 
chương trình được lựa chọn kiểm toán chuyên đề; 
nghiên cứu, tập huấn, bồi dưỡng kiến thức về quy 
định pháp luật có liên quan đến chủ đề, vấn đề sẽ 
thực hiện kiểm toán chuyên đề cho KTV trực tiếp 
tham gia xây dựng đề cương.
- Nâng cao hơn nữa trách nhiệm của các đơn vị 
trong việc xây dựng và tham gia ý kiến hoàn thiện 
đề cương; bố trí thời gian hợp lý để các đơn vị có 
điều kiện nghiên cứu kỹ, tổ chức trao đổi, thảo luận 
cho ý kiến về việc hoàn thiện đề cương kiểm toán. 
Việc xây dựng đề cương cần gắn với thực tiễn hoạt 
động kiểm toán, hạn chế để xảy ra những bất cập, 
vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện kiểm; 
xác định trọng tâm, nội dung kiểm toán phù hợp 
với nhân sự, thời gian hiện có của các đơn vị sẽ 
thực hiện kiểm toán nhưng vẫn đảm bảo mục tiêu, 
yêu cầu của cuộc kiểm toán, tránh dàn trải, hạn chế 
các vấn đề không thiết thực hoặc ít liên quan đến 
chủ đề, vấn đề chọn kiểm toán; rà soát để đơn giản 
nhất có thể hồ sơ, mẫu biểu của KHKT và BCKT 
nhằm hướng đến đề cương có tính khả thi cao 
nhất, hiệu quả kiểm toán cao nhất.
Thứ ba, Cần lựa chọn cách thức tổ chức kiểm 
toán chuyên đề phù hợp: Đây cũng là một trong 
những yếu tố tạo nên thành công của các cuộc 
kiểm toán chuyên đề. Để xác định các vấn đề, chủ 
đề để kiểm toán chuyên đề theo hình thức lồng 
ghép trong các cuộc kiểm toán quyết toán ngân 
sách địa phương, bộ, ngành, kiểm toán BCTC của 
doanh nghiệp hay thành lập một cuộc kiểm toán 
chuyên đề độc lập; thực hiện cuộc kiểm toán theo 
hình thức giao cho một đơn vị chủ trì, các đơn vị 
khác trong Ngành cử nhân sự tham gia phối hợp 
hay các KTNN chuyên ngành, khu vực cùng tổ 
chức thực hiện kiểm toán chuyên đề đó trên địa 
bàn quản lý của mình để đạt kết quả tốt nhất thì 
trước hết cần phải nghiên cứu kỹ các thông tin liên 
quan đến chuyên đề, phạm vi, tính chất, yêu cầu 
của cuộc kiểm toán cũng như nguồn nhân lực hiện 
có, các tình huống có thể xảy ra trong thực tiễn 
triển khai kiểm toán để phân tích, đánh giá những 
ưu điểm, hạn chế của các phương thức này, từ đó 
lựa chọn phương án kiểm toán tối ưu nhất, có hiệu 
quả cao nhất. 
Thứ tư, Nâng cao chất lượng công tác xây dựng 
KHKT của các Đoàn kiểm toán với các biện pháp 
chủ yếu đó là:
- Nâng cao ý thức trách nhiệm của các cấp, 
các đơn vị trong xây dựng KHKT của Đoàn kiểm 
toán; dành thời gian thỏa đáng cho công tác xây 
dựng KHKT, trong đó tăng thời gian cho công tác 
khảo sát, thu thập thông tin; dành thời gian hợp 
lý cho phân tích, đánh giá xác định trọng yếu, rủi 
ro kiểm toán; xác định mục tiêu, nội dung, phạm 
vi kiểm toán; tập trung nhiều hơn cho việc kiểm 
toán tổng hợp.
- Bố trí, chọn lọc những KTV có đủ năng 
lực để tạo lập một đội ngũ KTV chuyên nghiệp 
trong công tác xây dựng KHKT tại các KTNN 
khu vực, KTNN chuyên ngành thực hiện kiểm 
toán chuyên đề.
- Tăng cường phối hợp trong công tác xây dựng 
kế hoạch kiểm toán giữa các đơn vị trong ngành, 
nâng cao chất lượng công tác thẩm định, xét duyệt 
KHKT nhằm tránh sự trùng lắp trong việc lựa chọn 
đầu mối kiểm toán.
Thứ năm, Có cách thức, nội dung đào tạo đội 
ngũ KTV chuyên sâu, am hiểu các lĩnh vực kinh tế 
xã hội và am hiểu quản lý kinh tế, tài chính vĩ mô, 
từ đó có thể tiếp cận chính sách một cách am tường 
nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng kiểm toán 
nhằm thực hiện tốt định hướng vừa đa dạng vừa 
chuyên sâu trong hoạt động kiểm toán chuyên đề.
Thứ sáu, Nghiên cứu để vận dụng hiệu quả 
công tác phân tích rủi ro, xác định trọng yếu kiểm 
toán trong hoạt động xây dựng KHKT nói chung 
và kiểm toán chuyên đề nói riêng. Vận dụng các 
phương pháp kiểm toán đa dạng, phù hợp với thực 
tế kiểm toán của các cuộc kiểm toán nhằm nâng 
cao hiệu quả hoạt động kiểm toán.
Thứ bảy, Thiết lập hệ thống thông tin điện tử với 
đầy đủ dữ liệu cần thiết về các đơn vị được kiểm 
toán, phục vụ cho việc xây dựng KHKT chuyên đề 
hàng năm và KHKT của Đoàn kiểm toán; thường 
xuyên thu thập và cập nhật, bổ sung.