Phủ Dương Xuân thời Chúa Nguyễn: Trao đổi cùng hai nhà nghiên cứu Trần Đại Vinh và Nguyễn Anh Huy

ờng hợp phủ Chính cũng vậy, vì thế, 
khi nói các cung, phủ, điện khác thì ông không nhắc cụ thể như phủ Chính và phủ 
Trên. Do đó, NNC Nguyễn Anh Huy không nên trích dẫn thêm những đoạn trích 
có cung, điện, phủ khác để bình luận theo ý chủ quan của mình. Ví dụ, với Pièrre 
Poivre trong mục ngày 02/01/1750 rằng “Nhà vua rời cung điện nhỏ ở vùng Thợ 
Đúc (tiểu cung Thợ Đúc) để về cung điện lớn”, với Đức cha Lefèbvre rằng “vì 
khi đó vua đang sống trong một cung điện gần nơi cư trú của vị giám mục”. 
Còn trong đoạn 8, phần II, ở bài viết của mình, NNC Trần Đại Vinh dẫn lại 
thông tin của L. Cadière, trong BAVH số tháng 7-9 năm 1925, bài “Le quartier des 
Arènes: Souvenirs des Nguyen”: Cha Koffler trong miêu tả Lịch sử xứ Nam Hà đã 
nói cho chúng ta biết rằng: “Ngoài nơi ở chính của hoàng gia (có nghĩa là cung 
điện lớn) còn có ba cung điện khác Cái thứ hai dùng làm cung điện Mùa Đông 
được dựng ở bờ bên kia của sông cái”. Vậy phải hiểu đoạn trích này như thế nào ? 
Chẳng phải cha Koffler đã đứng ở/lấy cung điện lớn - phủ chính Phú Xuân để làm 
nơi xác định vị trí của phủ Dương Xuân hay sao? Cho nên mới nói rằng “được 
dựng ở bờ bên kia của sông cái”, sông cái chính là Sông Hương, tức là phải gần 
như đối diện với đô thành Phú Xuân, ở đây chính là vị trí của gò Dương Xuân. Nếu 
chếch lên phía Bàu Vá – nơi mà NNC Trần Đại Vinh đang muốn chứng minh, thì 
thành ra chếch về hướng tây nam so với phủ chính Phú Xuân. Cũng dẫn thông tin 
này nhưng NNC Nguyễn Anh Huy lại dịch và phân tích rằng “cung điện mùa đông 
(tức phủ Dương Xuân) nằm ở BỜ sông”. Điều này sẽ lại mâu thuẫn với lập luận 
đình Dương Xuân Hạ vốn là nơi từng có vị trí phủ Dương Xuân của chính NNC 
Nguyễn Anh Huy. Bởi, vị trí ngọn đồi có đình Dương Xuân Hạ hiện nay nếu có lùi 
về thời điểm hơn 300 năm trước thì không hề nằm ở bờ sông!
Tiếp đó, cả hai NNC Trần Đại Vinh và Nguyễn Anh Huy lại dẫn đoạn trích 
theo mô tả của Pièrre Poivre. Trong đó, đoạn trích của NNC Trần Đại Vinh là 
“Cung điện thứ hai nhỏ hơn, được xây dựng trên một cái gò hơi xa sông một chút 
và chỉ có một cánh nhìn về phía trước. Chúa thường ngự ở đó vào mùa đông hay 
mùa mưa, mùa này kéo dài đến bốn tháng”. NNC Nguyễn Anh Huy thì “nó có một 
cánh nhìn ra phía sông”. Kết hợp với định vị từ chỉ dẫn của cha Koffler - được 
dựng ở bờ bên kia của sông cái và được xây dựng trên một cái gò hơi xa sông một 
chút và chỉ có một cánh nhìn về phía trước, chúng ta sẽ thấy rằng phủ Dương Xuân 
dựng trên một cái gò gần như đối diện với phủ chính Phú Xuân, nếu ở vị trí khác - 
lên phía trên hoặc xuống phía dưới thì miêu tả sẽ phải khác. 
151Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (130) . 2016
Trong trích dẫn của hòa thượng Thích Đại 
Sán, tác giả cuốn Hải ngoại kỷ sự, NNC 
Nguyễn Anh Huy có thể đã hiểu sai về miêu 
tả của Thích Đại Sán. Theo Thích Đại Sán, 
sau khi gặp chúa Nguyễn Phúc Chu đàm 
đạo và ăn chay, thì “Qua nửa đêm, còn 
lưu luyến chưa từ biệt. Quốc sư nói rằng 
“Lão hòa thượng đi thuyền quá mệt mỏi. 
Rồi đây đàm đạo còn nhiều ngày”. Về đến 
chùa Thiền Lâm, canh ba đã điểm trống” 
(Thích Đại Sán, Hải ngoại kỷ sự, Nxb Khoa 
học Xã hội, 2016, tr. 57). Thời gian qua nửa 
đêm và canh ba có khác nhau gì? Chẳng 
phải là gần như cùng thời gian: nửa đêm - 
giờ Tý - canh ba! Như thế, chùa Thiền Lâm 
phải rất gần phủ Dương Xuân thì một ông 
lão như Thích Đại Sán mới đến nhanh như 
vậy chứ. Còn nếu ở đồi có đình Dương Xuân 
Hạ hiện nay mà đi về chùa Thiền Lâm xưa 
- trên đường Điện Biên Phủ ngày nay cũng 
suýt soát 1km theo đường chim bay, ngày xưa đâu phải đường thẳng tắp để lão hòa 
thượng Thích Đại Sán trong đêm tối có thể đi nhanh đến thế?
 Cùng đi đến giả thiết giống nhau, cả hai NNC đều đưa ra các thông tin về 
việc đi tìm phủ Dương Xuân của mình và chứng minh rằng khu vực đình làng 
Dương Xuân Hạ “có khả năng là mặt bằng của phủ Dương Xuân ngày xưa” (Trần 
Đại Vinh) và “khu vực đình Dương Xuân Hạ tọa lạc chính là phủ Dương Xuân 
cũ của chúa Nguyễn” (Nguyễn Anh Huy). Trước hết, theo chúng tôi, NNC Trần 
Đại Vinh chưa xử lý hết thông tin tư liệu, thậm chí không đầy đủ khi trích dẫn tư 
liệu. Điển hình là trích dẫn miêu tả về “gò Dương Xuân” trong sách Đại Nam nhất 
thống chí. Thứ hai, có 2 vấn đề ở đây, sử dụng trích dẫn không đầy đủ sẽ gây hiểu 
nhầm và không chú ý đúng mức thông tin từ chính tư liệu mà triều Nguyễn đã ghi 
chép lại. Tác giả không thể lấy một địa điểm phỏng định để thay thế một địa điểm 
đã được xác định qua Đại Nam nhất thống chí. Còn NNC Nguyễn Anh Huy thì quá 
trình điền dã có vấn đề, bởi lẽ, hình 5 của tác giả lại là ngôi nhà thờ của họ Nguyễn 
ở phường Phường Đúc - thành phố Huế, chứ không phải đình Xuân Giang. Vì thế, 
NNC Nguyễn Anh Huy cần kiểm chứng lại các miêu tả, vì điền dã không sát thực 
tế thì miêu tả khó mà đúng được. Đó là chưa kể NNC Nguyễn Anh Huy không biết 
dựa vào tiêu chí nào, tài liệu nào mà khẳng định chắc nịch ở hình 2 của bài viết 
rằng “Bên trái dãy bậc cấp còn con rồng kiểu thời chúa Nguyễn”? Sự khẳng định 
đó thiếu căn cứ. 
Hình 3: Vị trí Trường Súng và chùa Thiền 
Lâm (ảnh của NNC Nguyễn Đắc Xuân).
152 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (130) . 2016
Hơn nữa, cả hai nhà nghiên cứu Trần Đại Vinh và Nguyễn Anh Huy có vẻ 
không nghiên cứu đến vị trí hứng gió mùa đông của đình làng Dương Xuân Hạ. 
Khi các chúa Nguyễn sử dụng phủ Dương Xuân làm cung điện Mùa Đông chính 
là tính đến vị trí tránh gió lạnh mùa đông, nhưng theo hai nhà nghiên cứu thì phần 
này lại ở ngọn đồi có đình làng Dương Xuân Hạ, vậy việc hứng gió mùa đông đó 
sẽ phải xử lý thế nào? Nếu xoay lưng về hướng bắc, hoặc đông bắc để có thể có góc 
nhìn ra chỗ đất thấp ở dưới chân, để cố gắng phù hợp miêu tả có hồ ở tây nam (tây 
nam phải đối diện với đông bắc) thì lại không phù hợp với phong thủy - một vấn 
đề thế giới quan, nhân sinh quan luôn được chú ý của người phương Đông trong 
việc xây nhà. Cung điện Mùa Đông dùng để tránh lụt, tránh lạnh, nếu theo ý kiến 
của hai NNC Trần Đại Vinh và Nguyễn Anh Huy thì chức năng “cung điện Mùa 
Đông” không còn phù hợp. 
Ở bản đồ (hình 6), gò Dương Xuân 
(B) ở về phía bắc của đàn Nam Giao 
(A) do phía nam gò Dương Xuân 
có đàn Nam Giao, còn ngọn đồi có 
đình làng Dương Xuân Hạ (C) nằm 
về phía tây bắc của đàn Nam Giao 
(A). Từ tài liệu và đi đến vị trí thực 
tế, cho thấy, vị trí đình làng Dương 
Xuân Hạ chưa bao giờ nằm ở gò 
Dương Xuân.
Lại nữa, với vị trí của đình Dương 
Xuân Hạ, so với đàn Nam Giao thì 
đình Dương Xuân Hạ nằm ở phía 
tây bắc của đàn Nam Giao. Vị trí 
này không giống miêu tả của sách 
Đại Nam nhất thống chí. Triều Nguyễn là triều đại kế tục của chúa Nguyễn – chủ 
nhân của phủ Dương Xuân, thì thông tin của triều Nguyễn không lẽ là sai?
Hình 6: Vị trí đàn Nam Giao (A) so với gò Dương 
Xuân (B) và đình làng Dương Xuân Hạ (C) - Bản đồ 
của Cơ quan Trắc địa Đông Dương, 1910.
Hình 4: Đình Xuân Giang. Hình 5: Nhà thờ họ Nguyễn ở Phường Đúc.
153Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (130) . 2016
 Còn một số vấn đề trong hai bài viết của hai nhà nghiên cứu Trần Đại Vinh 
và Nguyễn Anh Huy, tuy nhiên, trong phạm vi bài này chúng tôi chỉ trao đổi về vị 
trí phủ Dương Xuân. Các vấn đề khác sẽ trở lại khi có dịp.
Với hai bài đã viết, cả hai nhà nghiên cứu cắt gọt trích dẫn (Trần Đại Vinh) và 
trích dẫn nhưng không phân tích (Nguyễn Anh Huy), từ sách Đại Nam nhất thống 
chí. Như thế, ngay từ đầu, sự tìm tòi vấn đề phủ Dương Xuân của hai tác giả qua 
hai bài viết đã không đáp ứng tiêu chí khách quan của khoa học. Từ đó, sự khẳng 
định phủ Dương Xuân chính là tiền thân của đình Dương Xuân Hạ quả là thiếu cơ 
sở khoa học. 
 N Đ Đ
CHÚ THÍCH
(1) Quốc Sử Quán triều Nguyễn, Đại Nam nhất thống chí, Thừa Thiên phủ, tập Thượng, bản 
dịch Tu Trai Nguyễn Tạo, Nha Văn hóa, Bộ Quốc gia Giáo dục, Sài Gòn, 1961, tr. 56.
(2) Xem hình 1 & 2: Nguyên văn sách Đại Nam nhất thống chí thời Tự Đức và bản in đời Duy 
Tân - đoạn nói về gò Dương Xuân.
(3) BAVH, số tháng 7-9 năm 1925, tr. 138.
(4) Pièrre Poivre, Journal d’un voyage à la Cochinchine, Voyage à la Cour, Le 29, transcrit et 
présenté par Henri Cordier.
TÓM TẮT
Trên tạp chí Nghiên cứu và Phát triển số 1 và số 3 năm 2016, hai nhà nghiên cứu Trần 
Đại Vinh và Nguyễn Anh Huy đã công bố hai bài viết cùng khẳng định vị trí của phủ Dương Xuân 
thời các chúa Nguyễn chính là nơi tọa lạc của đình làng Dương Xuân Hạ hiện nay (ở phường 
Thủy Xuân, thành phố Huế). Tác giả bài viết này cho rằng, trong hai bài viết nói trên, cả hai nhà 
nghiên cứu đã cắt gọt trích dẫn (Trần Đại Vinh) và trích dẫn nhưng không phân tích (Nguyễn Anh 
Huy) từ sách Đại Nam nhất thống chí, tư liệu đáng tin cậy nhất mô tả về vị trí phủ Dương Xuân. 
Như vậy, ngay từ đầu, thao tác phân tích tư liệu của hai tác giả đã không đáp ứng được tiêu chí 
khách quan của khoa học. Từ đó, sự khẳng định phủ Dương Xuân chính là tiền thân của đình 
làng Dương Xuân Hạ là thiếu cơ sở khoa học.
ABSTRACT
DƯƠNG XUÂN RESIDENCE DURING THE NGUYỄN LORDS: SOME VIEWS NEED TO BE 
EXCHANGED WITH RESEARCHERS TRẦN ĐẠI VINH AND NGUYỄN ANH HUY
In the Journal for Research and Development No. 1 and No. 3, 2016, two articles of 
Trần Đại Vinh and Nguyễn Anh Huy were made public confirming that the position of Dương 
Xuân Residence during the Nguyễn Lords was located right on the present Communal House of 
Dương Xuân Hạ village (Thủy Xuân ward, Huế city). The author of this article states that in the 
two articles above, both researchers either truncated the citation (Trần Đại Vinh) or cited but not 
analyzed (Nguyễn Anh Huy) the origin from the Đại Nam nhất thống chí (Đại Nam Comprehensive 
Encyclopaedia), the most reliable materials in describing the position of Dương Xuân Residence. 
Thus, right from the start, the document analysis of both authors has not satisfied the criteria of 
scientific objectivity. As a result, the affirmation that Dương Xuân Residence was once on Dương 
Xuân Hạ Communal House is lacking scientific basis.