Giáo trình Nhập môn tin học - Phần I: Những khái niệm cơ bản

à sau khi có dấu mời hệ thống. Tuy nhiên để tận dụng tốt các chức năng của 
máy cũng như khai thác tốt các phần mềm, con người phải biết và ứng dụng được các lệnh 
của hệ điều hành. 
 Một số bộ phận chính của hệ điều hành MS-DOS: 
 ROMBIOS là phần mềm được gài sẵn vào linh kiện ROM trên vi mạch chính của 
máy vi tính, diều khiển các thao tác vào ra sau khi bật máy như : kiểm ta phần cứng, 
bộ nhớ, kiểm tra thiết bị và sự đòng bộ của máy tính . . . và đọc hệ thống từ đĩa mềm 
Giáo trình Nhập môn Tin học: Phần I – Những khái niệm cơ bản GVC: Đào Tăng Kiệm 
Bộ môn Tin học Xây dựng 11 
hoặc đĩa cứng. Trong ROM có chứa các đoạn chương trình cơ sở phục vụ các hoặt 
động khác nhau của hệ thống như đồng hồ, màn hình, bàn phím, đĩa cứng . . . 
Boot sector – Cung khởi động : cung này chứa đoạn chương trình phục vụ việc nạp 
các tệp hệ thống cần thiết chư COMMAND.COM, MSDOS.SYS, IO.SYS vào máy lúc khởi 
động, nó chứa các tham số ổ đĩa và lệnh chuyển tới chương trình khởi động. 
Một số ký hiệu sử dụng trong các dạng tổng quát của lệnh: 
- Ký hiệu d: tên của ổ đĩa, trong các câu lệnh cụ thể, ký hiệu này phải thay thế bằng 
các nhóm A: , B: , C: . . . 
- Ký hiệu path : tên của đường dẫn , là một nhóm gồm tên của các thư mục mẹ dẫn 
đến thư mục làm việc, ngăn cách nhau bởi dấu \ . 
- Ký hiệu   dựng để thể hiện cho những đối tượng nằm trong ngoặc là không bắt 
buộc trong mọi câu lệnh. 
- Ký hiệu thể hiện cho những đối tượng nằm trong ngoặc là bắt buộc trong 
mọi câu lệnh. 
- Dấu ? thay thế cho một ký tự tại vị trí mà nó xuất hiện. 
- Dấu * thay thế cho một nhóm ký tự. Số lượng các ký tự thay thế phụ thuộc vào vị 
trí và thành phần cần thay thế ( dấu * có thể thay thế cho từ 1-8 ký tự nếu nó xuất 
hiện ở phần tên của tệp và thay thế cho từ 1-3 ký tự nếu nó đứng ở phần mở rộng 
của tệp ). 
Ví dụ *. Pas : dấu * có thể thay thế cho từ 1-8 ký tự trong phần tên của tệp; 
H1. * : dấu * thay thế cho từ 1-3 ký tự của phần mở rộng 
4.2. Một số lệnh cơ bản 
 Khái niệm về lệnh nội trú và ngoại trú: Khi hệ điều hành nạp vào máy, chỉ có một số 
lệnh được nạp vào bộ nhớ trong và có thể dùng bất kể lúc nào, nó là những lệnh 
thông dụng và được gọi là lệnh nội trú. Đa số các lệnh khác của DOS không nạp vào 
bộ nhớ trong để đỡ tốn vùng bộ nhớ làm việc , các lệnh này cũng ít khi dùng và khi 
dùng , phải khai báo vị trí lưu trữ lệnh ( tên ổ đĩa , thư mục . . . ). Các lệnh này gọi là 
các lệnh ngoại trú, thường nằm trong thư mục DOS và có đuôi .Com hoặc .Exe . 
 Các lệnh đối với thư mục : MD, CD, RD, DIR 
 Các lệnh đối với tệp: COPY, DEL, REN, TYPE  
 5. Hệ điều hành Window 
 Windows là một hệ điều hành dùng trong môi trường đồ hoạ, có thể chạy nhiều ứng 
dụng (chương trình) một lúc và chuyển đổi từ ứng dụng này sang ứng dụng khác . 
 Trong Windows, màn hình coi như một bàn làm việc có thể mở các ứng dụng và thao 
tác trên chúng nhanh chóng, thuận tiện. 
5.1. Khởi động Window và màn hình giao tiếp 
 Khởi động : Bật máy tính và chờ cho màn hình giao tiếp của Windows hiện ra. 
Giáo trình Nhập môn Tin học: Phần I – Những khái niệm cơ bản GVC: Đào Tăng Kiệm 
Bộ môn Tin học Xây dựng 12 
 Giới thiệu về giao diện của Windows : 
 - Các biểu tượng của các trình ứng dụng trên màn hình nền Windows là đại diện 
cho các ứng dụng hay sử dụng, chọn từ ổ đĩa cứng do vậy dễ khởi động và truy cập nhanh. 
Có thể sắp xếp lại các biểu tượng theo ý mình . 
 - Thanh Office Tool: fím tắt của các trình ứng dụng cho các công việc văn phòng 
như các phần mềm Microsoft Word, Excel , Power Point . . . luôn hiện trên góc phải màn 
hình 
 - Nút Start : chứa các me nu để lựa chọn , nằm ở cuối màn hình bên trái 
- Thanh công cụ Quick lauch : thu nhỏ các trình ứng dụng (nằm ở cuối màn hình 
bên trái) có thể chuyển giữa các trình ứng dụng qua biểu tượng này. 
- Menu tình huống :xử lý nhanh các tình huống khác nhau ( như sao chép, di 
chuyển, xoá, xem các thuộc tính . . . ). 
5.2. Cách sử dụng chuột và chức năng: Chuột có thể có các loại thao tác sau: 
 Nhấn đơn chuột trái: chọn đối tượng, chọn một chức năng nào đó, chọn menu và sub 
menu . . . 
 Nhấn đơn chuột phải: hiện các menu tắt 
 Nhấn đúp chuột: mở một trình ứng dụng 
 Bấm và Rê chụôt trái: chọn biểu tượng hoặc các đối tượng trên màn hình và kéo đến 
vị trí mới để di chuyểnvị trí hoặc sao chép các đối tượng 
 Bấm và Rê chụôt phải dùng để cắt hoặc sao chép,hiện các menu tắt 
5.3. Nút Start và Start Menu 
 Bấm vào nút Start để hiện Start menu, trong đó có nhiều menu con với một số chức 
năng và các biểu tượng của các trình ứng dụng hay dùng . Trong Start menu gồm: 
 - Program : chứa đựng danh mục các chương trình đang có trong máy tính của bạn 
hay trên mạng 
 - Settings : đặt cấu hình máy ,hiển thị màn hình 
 - Documents : Hiện khoảng 15 các tài liệu mà bạn truy cập gần nhất 
 - Run : Cài đặt chương trình mới hoặc chạy một chương trình có đuôi EXE 
 - Shutdown : Thoát khỏi Windows 
5.4. Thoát khỏi Window: 
 Để ra khỏi Windows, nhấn vào nút Start  Shut down  Chọn Shutdown – OK ( hoặc 
OFF ) 
 6. Làm việc với một trình ứng dụng 
6.1 Khởi động một trình ứng dụng : có thể dùng một trong các cách sau : 
 Nhấn đúp chuột vào biểu tượng trên màn hình ,thanh công cụ ( nếu có ) 
 Vào nút Start  Program  Chọn chương trình cần khởi động 
Giáo trình Nhập môn Tin học: Phần I – Những khái niệm cơ bản GVC: Đào Tăng Kiệm 
Bộ môn Tin học Xây dựng 13 
 Vào nút Start  Run  Chọn vị trí ổ đĩa và thư mục chứa chương trình  Chọn tệp 
chạy chương trình ( đuôi .exe hoặc .com ) 
6.2. Một số chức năng cơ bản trên các trình ứng dụng :( sẽ giải thích kỹ trong Microsoft 
Word) 
- Thanh tiêu đề : gồm tên của chương trình (bên trái )và các nút kiểm soát màn hình: 
- Thanh Menu : chưa các menu chính và menu con cho trình ứng dụng 
 - Thanh công cụ chứa các chức năng cơ bản hay dùng , có thể sử dụng trực tiếp 
- Thanh định dạng 
- Vùng làm việc 
- Thanh cuốn dọc và ngang để di chuyển màn hình lên xuống và sang trái, sang phải 
- Thanh trạng thái 
- Các phím tắt : 
 thu nhỏ màn hình Phóng to màn hình Thoát ra khỏi ứng dụng 
6.3. Giới thiệu về một hộp thoại : các loại nút trong hộp thoại 
- Nút lựa chọn ( check box ) : chọn hoặc bỏ lựa chọn này – chỉ được chọn một 
phương án trong các phương án bằng cách tích vào ô vuông ghi chức năng phương án này 
 - Nút lựa chọn ( radio button ) : chọn một phương án trong các phương án bằng cách 
tích vào hình tròn ghi chức năng phương án nàỏntong số các lựa chọn có sẵn . 
 - Liệt kê danh sách chọn ( Drop down listbox ) : nhấn vào để hiện danh sách các 
khả năng lựa chọn , nhấn vào dòng muốn chọn. 
 - Các phím OK –YES (command button) khi chấp nhận các thao tác và dữ liệu vừa 
vào; nhấn CANCEL huỷ các lựa chọn hoặc dữ liệu . 
 - Các ô vào dữ liệu : thường để trắng có để đưa thông tin hay dữ 
liệu vào . 
 7. Quản lý tệp và thư mục trên WINDOWS EXPLORE 
7.1. Các thao tác đối với tệp và thư mục : 
- Tạo thư mục 
- Sao chép 
- Di chuyển 
- Xoá 
- Đổi tên 
- Xem danh sách 
7.2. Mở trình ứng dụng Explorer : 
- Cách 1 : nhấn đúp vào biểu tượng trên màn hình nền hoặc thanh Office , Quick 
lauch. 
- Cách 2: Vào Start \ Program\ Windows Explorer 
7.3. Các cửa sổ của Windows explore : 
Giáo trình Nhập môn Tin học: Phần I – Những khái niệm cơ bản GVC: Đào Tăng Kiệm 
Bộ môn Tin học Xây dựng 14 
 Thanh công cụ : 
- Back : quay lại thao tác vừa làm - Foward : đến thao tác tiếp 
- Folder : chuyển nội dung trong cửa sổ 1 - Search : tìm kiếm 
 Address : tên của ổ đĩa và thư mục đang làm việc 
 Cửa sổ 1 ( cửa sổ trái) : hiện cây thư mục, tổng quát cho cả máy tính 
 Xem các thư mục hoặc các tệp trong trình Explorer : 
- Dùng chuột di chuyển trên thanh trượt dọc của cửa sổ trái có thể xem cây thư mục của các 
ổ đĩa cài đặt trong máy . 
- Nhấn đúp vào một thư mục nào đó, danh sách các thư mục con và các tệp của thư mục này 
(bên trong một mức sẽ hiện lên trong cửa sổ phải . 
- Nhấn vào ô dấu + ở trước một thư mục nào đó ( bên cửa sổ trái ) để xem danh sách các thư 
mục con của thư mục này (bên trong một mức ) 
- Nhấn vào ô dấu - ở trước một thư mục nào đó sẽ trở về trạng thái cũ ( ra ngoài một mức) 
 Cửa sổ 2 : chi tiết cho một thư mục đã chọn : tên và các thuộc tính 
 Desktop và các thao tác: 
- Khái niệm - Các thành phần 
- Thay đổi biểu diễn Desktop 
- Các thao tác với ICON 
- Lựa chọn biểu tượng 
- Khởi động chương trình ứng dụng 
- Thay đổi một số thuộc tính trên biểu tượng 
 Folder và các thao tác: 
- Tạo thư mục 
- Đổi tên thư mục 
- Di chuyển thư mục 
- Sao chép thư mục 
- Huỷ thư mục 
- Phục hồi thư mục bị huỷ 
 Shortcut và các thao tác 
- Khái niệm 
- Chức năng 
- Tạo Short cut 
- Loại bỏ Short cut 
- Sắp xếp các biểu tượng trên màn hình 
 8. Giới thiệu My Computer: 
 Chức năng: 
 Là một công cụ quản lý tập tin, cho phép quản lý các ổ đĩa cứng, ổ đĩa mạng được ánh 
xạ, ổ đĩa ngoại vi, thư mục. 
Giáo trình Nhập môn Tin học: Phần I – Những khái niệm cơ bản GVC: Đào Tăng Kiệm 
Bộ môn Tin học Xây dựng 15 
 Các thao tác biểu diễn 
 Khởi động, Mở ổ đĩa/thư mục, Mở tập tin, Di chuyển, Sao chép, Đổi tên, Xoá thư mục 
hoặc tập tin, ... 
 Các thao tác trên đĩa 
 Thao tác tìm kiếm tập tin hoặc thư mục 
 Thao tác khôi phục 
 9. Internet Explorer 
 Là một trình duyệt Web của Microsoft giúp người sử dụng truy cập Internet. 
 Dịch vụ tên miền 
 Địa chỉ Website 
 Protocol://host.domain/directory/filename 
 Trình duyệt 
 10. Microsoft Outlook 
 Là một trình ứng dụng chạy ở các máy trạm để soạn thảo thư, gửi và nhận thư điện tử kèm 
theo dữ liệu gửi kèm. 
 Các hộp thư 
 Hiện nay có nhiều trang web cho phép người dùng lập các hộp thư. 
Ví dụ: 
 Địa chỉ EMail 
Có dạng: 
 Username@mailname 
Trong đó: 
- Username: Tên người sử dụng đăng ký hộp thư (Được chấp nhận nếu trong hộp thư 
đó chưa có tên này). 
- mailname: Tên hộp thư. 
 Các thao tác cơ bản 
- Khởi động và cài đặt Outlook Express 
- Sử dụng phần mềm Outlook Express