Đặc điểm nhân vật trẻ em trong sáng tác của Nguyên Hồng trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945

g tự vệ trƣớc giông bão của cuộc đời. 
Chính vì vậy, ngƣời đọc càng xót xa, căm 
giận trƣớc những hành động vô nhân đạo, 
táng tận lƣơng tâm của bọn nhà giàu trong xã 
hội xấu xa ấy. Không chỉ bị đối xử bất công ở 
trong gia đình, ngoài xã hội, mà còn ở ngay 
trong nhà trƣờng – nhà trƣờng của chế độ 
thực dân phong kiến – các em cũng bị ngƣợc 
đãi một cách cực kỳ vô lý. Ngƣời thầy giáo 
trong truyện “Những ngày thơ ấu” đã đánh 
đập một cách tàn nhẫn cậu học trò Hồng chỉ 
vì ông ta lầm tƣởng rằng Hồng đã cãi lại ông: 
“Bốp! chát! bốp! chát! Một cái tát đập mạnh 
vào mặt tôi bằng sức mạnh của một con thú 
dữ đương cuồng lên, lại một cái tát khác... rồi 
một cái tát khác. Hai bàn tay của thầy giáo vả 
vào mặt tôi chẳng kỳ mắt mũi, gò má thái 
dương... Thầy giáo liền giằng tôi ra và đưa 
những quả đấm nắm chắc vào mặt tôi... làm 
máu mũi chảy ròng ròng... ống chân mông đít 
sống lưng bả vai và hai cánh tay tôi như bị 
vặt ra từng miếng thịt bởi những đầu thước 
kẻ... Rắc! Cái thước kẻ quật lên rồi vọt xuống 
trần nhà”[2;Tr.245]. 
Nhƣ vậy, ở trong gia đình, các em bị ngƣời 
thân của mình hắt hủi, đối xử một cách vô 
trách nhiệm; ở trong nhà trƣờng các em cũng 
bị đánh đập một cách dã man; ở ngoài xã hội 
thì bị đày đọa, bị lạm dụng sức lao động một 
Đào Thị Lý Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 61 - 66 
64 
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên  
cách tàn nhẫn. Trƣớc những nghịch cảnh ấy, 
trẻ em không tự bảo vệ đƣợc mình, chỉ còn 
biết chống đỡ bằng cách... khóc. Qua những 
cảnh tƣợng này Nguyên Hồng đã vạch trần ra 
những “vết thƣơng xã hội” đã khiến trẻ em phải 
chịu nhiều tai ƣơng, đau đớn, phải chịu bao uất 
ức vì bị xúc phạm cả về thể xác lẫn tinh thần. 
Nguyên Hồng đã hòa nỗi đau đớn ấy vào từng 
trang viết, nên trang nào cũng khiến cho ngƣời 
đọc phải bàng hoàng, đau xót trƣớc thân phận 
của những trẻ em nghèo trong xã hội xƣa. 
Tóm lại, có thể nói rằng: Thế giới nhân vật trẻ 
em trong sáng tác của Nguyên Hồng trƣớc 
Cách mạng tháng Tám năm 1945 hầu hết là 
những đứa trẻ nghèo, bất hạnh, sống một cuộc 
đời không có tuổi thơ, thiếu thốn cả về vật 
chất lẫn tinh thần, không đƣợc yêu thƣơng, 
đùm bọc, đƣợc chăm sóc từ phía gia đình và 
xã hội. Chúng nhƣ những mầm cây hoang dã, 
tự lớn lên trong giông bão, bị mƣa gió dập 
vùi. Số phận đáng thƣơng ấy đã đƣợc nhà văn 
miêu tả rất sinh động, đa dạng và sắc nét, gợi 
nỗi niềm thƣơng cảm và nỗi xót xa với ngƣời 
đọc. Và cũng chính qua những số phận đáng 
thƣơng này, nhà văn cũng thể hiện với tấm 
lòng yêu thƣơng sâu sắc, tinh thần nhân đạo 
cao cả của ông đối với những đứa trẻ nghèo 
trong xã hội thực dân phong kiến vốn không 
có tình thƣơng và lòng nhân ái với con ngƣời. 
NHỮNG ĐỨA TRẺ LUÔN KHAO KHÁT 
HẠNH PHÚC GIA ĐÌNH, GIÀU MƠ ƢỚC 
VÀ LÒNG NHÂN HẬU 
Nhƣ trên đã nói, nhân vật trẻ em trong sáng 
tác của Nguyên Hồng trƣớc cách mạng tháng 
Tám hầu hết là những em bé nghèo khổ, sống 
cuộc đời không có tuổi thơ, không có hạnh 
phúc nên các em đều khao khát có một mái 
ấm gia đình thực sự, có một cuộc sống tốt đẹp 
hơn thực tại đen tối mà chúng đang sống. 
Nhƣng cuộc sống tối tăm với những hủ tục 
phong kiến nặng nề đã khiến không biết bao 
nhiêu gia đình tan nát nhƣ gia đình của nhân 
vật bé Hồng (Những ngày thơ ấu), bé Dũng 
(Mợ Du), hoặc là cảnh gia đình nhà mụ Đen 
(Bố con lão Đen), gia đình nhà ụ Mão (Ngƣời 
mẹ không con) càng khiến các em khát 
thèm thêm cảnh hạnh phúc gia đình – nhƣng 
nỗi khát thèm đó luôn chỉ là mơ ƣớc xa vời 
đối với các em mà thôi! 
Nhân vật cậu bé Hồng trong tập hồi ký 
“Những ngày thơ ấu” hoặc nhân vật bé 
Dũng trong truyện ngắn “Mợ Du” đã phải 
sống trong cảnh chia lìa tình mẫu tử. Năm 
tháng thơ ấu phải xa mẹ, lăn lộn trong trƣờng 
đời với biết bao oan trái cay nghiệt khiến bé 
Hồng càng khát khao hơn một mái ấm gia 
đình có sự âu yếm của ngƣời mẹ. Nỗi khát 
khao tình mẹ luôn cháy bỏng trong lòng cậu 
bé dễ tủi thân và đa cảm ấy. Vì vậy, cậu rất 
hạnh phúc khi gặp lại ngƣời mẹ hiền từ sau 
bao ngày tháng đằng đẵng xa cách:“Tôi ngồi 
trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào 
cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm 
áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp 
da thịt. Nơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở 
ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra 
thơm tho lạ thường” [2;tr.272]. Nguyên Hồng 
đã không ngần ngại khi miêu tả những cảnh 
ngộ đáng thƣơng, thậm chí khổ tâm của bản 
thân mình cũng nhƣ mọi trẻ em khác, bởi tất 
cả những trẻ em này đều bị chế độ thực dân 
phong kiến bóc lột tàn nhẫn. Sự phản ánh 
hiện thực này của Nguyên Hồng làm ngƣời ta 
nhớ đến tác phẩm “Thời thơ ấu” của M. 
Gorki; “Không gia đình” của Hector Malot... 
Điểm gần gũi tƣơng đồng của những tác 
phẩm này là đã phản ánh chân thực cuộc sống 
nhọc nhằn đau khổ của trẻ em khi bị gạt ra 
khỏi đời sống gia đình, bị xã hội đối xử một 
cách bất công, tàn bạo. Nhƣng dù có bị đày 
đọa, vùi dập đến đâu thì chúng vẫn là những 
đứa trẻ nhân hậu, giàu lòng tƣơng thân tƣơng 
ái (nhƣ những nhân vật: Điều (Con chó vàng), 
Nhân (Hai nhà nghề) An (Mợ Du)...). Chúng 
biết đùm bọc và chia sẻ mọi nỗi đau buồn với 
những ngƣời cùng cảnh ngộ, biết xót xa, 
thông cảm với nỗi đau khổ của đồng loại.... 
Ví dụ nhƣ nhân vật Điều trong truyện ngắn 
“Con chó vàng”. Sau bao ngày Điều rình rập 
để ăn cắp túi tiền của ông lão ăn mày bị mù 
mà không đƣợc, vì bên cạnh ông lão có con 
chó vàng rất tinh khôn, luôn dắt ông lão đi ăn 
mày và luôn báo động cho lão mỗi khi có 
chuyện gì nguy hiểm. Điều và Tý Sáu đã bỏ 
bả để giết con chó vàng. Vậy mà, khi lấy 
đƣợc tiền rồi, nhìn thấy cảnh ông lão vật vã 
Đào Thị Lý Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 61 - 66 
65 
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên  
bên xác con chó, lƣơng tâm Điều chợt thức 
tỉnh, day dứt, ngay lập tức em đã“giằng lấy 
cái bị và ném trả vào lòng ông lão và Điều 
ôm lấy mặt, lắc lắc đầu nói: 
- Con chó ấy chết thì ông lão chết mất! Ông 
lão chết mất! Tội nghiệp ông lão. Tội nghiệp 
cho ông lão!” [1;tr.107]. Hành động của Điều 
chứng tỏ bản chất lƣơng thiện trong tâm hồn 
em không hề mất đi dù cuộc sống xô đẩy em 
vào tình trạng bị lƣu manh hoá. Trong sâu 
thẳm tâm hồn các em, ánh sáng của lƣơng 
thiện, của tình thƣơng đối với ngƣời cảnh ngộ 
vẫn bừng sáng, khiến ngƣời đọc cảm động và 
vẫn tin vào bản chất tốt đẹp của con ngƣời; 
Hoặc nhân vật em Nhân trong “Hai nhà 
nghề” đã quên cả hoàn cảnh đói khát của 
riêng mình mà thƣơng cảm cho cậu bé múa 
dao ngƣời Tàu cùng cảnh ngộ đang trổ tài 
múa dao nguy hiểm cho ngƣời xem để mong 
xin đƣợc chút tiền sống qua ngày mà không 
đƣợc, bởi “những người đứng xem kia chỉ có 
thể xem không và ngượng nghịu rút lui" 
[4;Tr.103]. Tình thƣơng xót đến ngƣời cùng 
cảnh ngộ của Nhân thật đáng quí, đó là tình 
cảm “Thương người như thể thương thân” - 
vốn là nét đẹp truyền thống đạo lí của ngƣời 
Việt Nam- kể cả với những ngƣời nghèo đói 
nhất. Tình thƣơng vƣợt qua mọi khoảng cách 
về biên giới, về dân tộc ấy của nhân vật thật 
đáng trân trọng biết bao. Bản chất tốt đẹp, sự 
hƣớng thiện của trẻ em trong sáng tác của 
Nguyên Hồng là bài học sâu sắc cho bao 
ngƣời lớn, bởi trong cái xã hội chỉ có đồng 
tiền ngự trị ấy thì ngƣời lớn đôi khi đã lạnh 
lùng ích kỉ, không có những hành động bênh 
vực trẻ em, do đó chúng phải tự bảo vệ mình, 
tự bênh vực nhau, thƣơng yêu, giúp đỡ đùm 
bọc nhau trƣớc những khó khăn của cuộc đời. 
Viết về đề tài này, Nguyên Hồng đang đau 
đáu một sự trăn trở: làm thế nào cho cuộc 
sống của các em có thể tốt hơn cuộc sống 
thực tại mà các em đang sống? Làm sao 
những ƣớc mơ của các em có thể trở thành 
hiện thực? Ngày nay chúng ta nói nhiều đến 
việc chăm sóc, bảo vệ trẻ em, nhƣng trƣớc 
chúng ta hơn nửa thế kỉ, Nguyên Hồng đã có 
ý thức phản ánh điều này. Lời kêu gọi hãy 
cứu lấy trẻ em, hãy bảo vệ quyền sống của trẻ 
em, luôn đƣợc toát ra từ tác phẩm của ông. 
Tóm lại, khi viết về mảng đề tài trẻ em trƣớc 
cách mạng Tháng tám năm 1945, Nguyên 
Hồng đã phản ánh chân thực, xúc động cuộc 
sống tăm tối, khốn cùng của những trẻ em 
nghèo trong xã hội cũ. Đồng thời, nhà văn 
cũng khẳng định bản chất lƣơng thiện, sự 
hƣớng thiện, tinh thần tƣơng thân tƣơng ái... 
của những nhân vật trẻ em này - Đó là một 
trong những lý do khiến cho tác phẩm của 
Nguyên Hồng bao giờ cũng thấm đẫm một 
tinh thần nhân đạo cao cả, bên cạnh một tinh 
thần phê phán sâu sắc, quyết liệt xã hội thực 
dân phong kiến đƣơng thời. 
Đào Thị Lý Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 61 - 66 
66 
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên  
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Phan Cự Đệ (2000), Tuyển tập Nguyên Hồng, 
tập 1, Nxb Văn học, Hà Nội. 
[2]. Phan Cự Đệ (2000), Tuyển tập Nguyên Hồng, 
tập 2, Nxb Văn học, Hà Nội. 
[3]. Phong Lê (1998), Một số gương mặt văn 
chương học thuật Việt Nam hiện đại, Nxb Giáo 
dục. 
[4]. Nguyễn Đăng Mạnh (Chủ biên) (1995), Tổng 
tập văn học Việt Nam tập 30B, Nxb Khoa học và 
Xã hội. 
FEATURES OF THE CHILDISH CHARACTER IN NGUYEN HONG'S 
WRITING BEFORE THE REVOLUTION IN AUGUST 1945 
Dao Thi Ly
2 
 Thai Nguyen University Publising house 
SUMMARY 
Researching into the features of the childish character in Nguyen Hong's writing before the 
Revolution in August, 1945 helps readers deeply understand about human's unhappiness in the 
colonial feudal society (specially the childish character). Writing about the situation, Nguyen 
Hong concretely reflects each life, fate in detail to generalize completely poor children's miserable 
lives in the old society. Simultaneously, the writer also affirms human's honesty, the childish 
character's clining goods, help each other- That's one of the reasons why Nguyen Hong's writings 
always saturate a preciously humanitarianism, beside a realism with the old society's the deeply 
negativism and criticism. 
Key words: Feature, character, chidren, Nguyen Hong 
2
 Tel: 0915214606; Email: daothilynxb67@gmail.com