Chống chuyển giá các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam

ng số doanh nghiệp FDI đang hoạt động trên cả nước, 
trong đó có nhiều DN kê khai lỗ liên tục 3 năm. Chẳng hạn như năm 2010, tại tỉnh Bình Dương 
có tới 754/1.490 doanh nghiệp FDI kê khai lỗ, chiếm 50,6%. Tương tự như tỉnh Bình Dương, 
tỉnh Lâm Đồng có đến 104/11 doanh nghiệp FDI khai báo lỗ liên tục từ năm 2006 - 2010.2 Qua 
khảo sát tại một số địa phương, mặc dù các doanh nghiệp FDI thua lỗ triền miên nhưng vẫn đầu 
tư mở rộng sản xuất kinh doanh. Điều này cho thấy, trong bối cảnh hội nhập quốc tế được mở 
rộng, tỷ lệ thua lỗ của các doanh nghiệp FDI trong thời gian qua chính là biểu hiện của hoạt động 
chuyển giá đang diễn ra phổ biến, tinh vi, đa dạng và trở thành thách thức lớn đối với ngành thuế 
của Việt Nam. 
Tính đến tháng 6/2014, cơ quan thuế đã thanh tra tại 870 doanh nghiệp FDI phát hiện đến 
720 doanh nghiệp vi phạm, cụ thể: 
Bảng 1. Kết quả thanh tra doanh nghiệp FDI năm 2014 
STT Cục Thuế 
Tổng số DN thực 
hiện thanh tra 
Số DN có 
vi phạm 
Tổng số truy thu, 
phạt, truy hoàn 
(tỷ đồng) 
Giảm lỗ 
(tỷ đồng) 
1 Hà Nội 332 326 498 1.575 
2 TP. HCM 193 164 173 870 
3 Quảng Trị 27 27 2,3 1,2 
4 Thái Nguyên 20 20 3,1 24,3 
1
 . Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) tổ chức họp báo công bố số liệu thống kê kinh tế - xã hội 6 tháng 
đầu năm 2014 ngày 27/6/2014. 
2
 . Báo đầu tư, ngày 12/7/2010. 
KINH TẾ QUẢN LÝ 
TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ THỰC PHẨM SỐ 05/2015 52 
5 Tây Ninh 18 18 5,3 63 
6 Hòa Bình 16 16 3,6 46 
7 Bến Tre 17 15 1,5 21 
8 Hải Phòng 50 12 28,8 169 
9 Ninh Bình 10 8 1,2 119 
10 Nam Định 6 5 1,6 8,2 
Nguồn: Tác giả tổng hợp từ báo cáo kết quả thanh tra, kiểm tra 6 tháng 
đầu năm 2014 của Tổng Cục thuế 
Qua khảo sát nguồn số liệu thứ cấp từ các phương tiện truyền thông và các báo cáo của cơ 
quan thuế cho thấy các hành vi chuyển giá của các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam tập trung vào 
các hình thức chủ yếu sau: 
- Chuyển giá bằng cách mua nguyên liệu đầu vào sản xuất của công ty mẹ với giá cao và 
bán sản phẩm cho công ty mẹ với giá thấp con và lãi ở công ty mẹ để so với giá thực tế. Điều này 
sẽ dẫn đến lỗ ở công ty con và lãi ở công ty mẹ để lách thuế vì thuế suất thuế thu nhập doanh 
nghiệp ở quốc gia công ty mẹ đặt trụ sở thấp hơn ở Việt Nam. 
- Chuyển giá thông qua hình thức doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hạ thấp mức giá 
hàng hóa, dịch vụ đầu ra thông qua các hợp đồng xuất khẩu cho công ty mẹ hoặc các đối tác liên 
kết của công ty mẹ ở nước ngoài (công ty TNHH Pagoda, vốn 100% của Malaysia, Công ty 
TNHH Trà Kinh Lộ). 
- Chuyển giá thông qua hình thức nâng giá trị tài sản vốn góp thông qua việc đánh giá cao 
thiết bị và công nghệ trong liên doanh với các đối tác Việt Nam (công ty liên doanh gia cầm Việt 
Thái với giá trị thực của dây chuyền giết mổ là 400.000USD, nhưng khi tham gia góp vốn bên 
đối tác Thái Lan đã khai khống nâng giá trị vốn góp của dây chuyền này là 600.000USD; Công ty 
Hualon Corporation, 100% vốn từ Malaysia, Đài Loan - British Virgin Island đã thổi giá mua tài 
sản cố định là đống dây chuyền “phế thải” từ 400 nghìn USD lên 16 triệu USD, đồng thời đơn vị 
này cũng khai lỗ trong suốt 20 năm hoạt động). Bằng cách này đã giúp nâng khống giá trị vốn 
góp, gây thất thu cho ngân sách và bất lợi cho DN trong nước. 
- Chuyển giá nhằm mục đích chiếm lĩnh thị trường và thôn tính DN trong nước trong các 
liên doanh quốc tế (Chẳng hạn như công ty CocaCola Việt Nam, thành lập tháng 2/1994, đến nay 
chưa năm nào CocaCola Việt Nam khai có lời (Năm 2006 lỗ 228 tỷ, 2007 lỗ 198 tỷ, 2011 lỗ 39 tỷ 
đồng. 10 năm: lỗ trung bình 100 tỷ đồng/năm. Lỗ lũy kế đến 30/9/2011: 3.768 tỷ đồng). Khai lỗ 
nhưng Coca Cola Việt Nam vẫn liên tục tăng vốn đầu tư vào một loạt dự án. Cuối tháng 10/2012, 
công ty Coca Cola đã rót thêm 300 triệu USD vào Việt Nam). 
Nguyên nhân dẫn đến hành vi chuyển giá chủ yếu là: (i) Tối đa hoá lợi nhuận luôn là mục 
tiêu hàng đầu của các nhà đầu tư nước ngoài, lợi dụng các chính sách thuế khác nhau giữa các 
quốc gia, chuyển giá được xem là một trong những phương pháp mà các nhà đầu tư áp dụng 
KINH TẾ QUẢN LÝ 
TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ THỰC PHẨM SỐ 05/2015 53 
nhằm mục đích tránh thuế để tăng tổng lợi ích cuối cùng; (ii) Quyền tự do định đoạt trong kinh 
doanh thương mại và đầu tư đã tạo cơ hội cho các doanh nghiệp được quyền quyết định giá các 
giao dịch; (iii) Ở Việt Nam hiện nay, còn tồn tại sự khác biệt về thuế suất, về mức độ ưu đãi thuế 
giữa các vùng miền, giữa các ngành nghề, giữa các loại hình doanh nghiệp nên các bên liên kết 
trong nước có thể hưởng lợi bằng cách chuyển thu nhập của DN liên kết không được hưởng ưu 
đãi, hoặc chịu thuế suất cao sang DN liên kết được hưởng ưu đãi, hoặc chịu thuế suất thuế thu 
nhập thấp hoặc chuyển lợi nhuận trước thuế từ DN liên kết có lãi sang DN liên kết bị lỗ thông 
qua giá chuyển giao nội bộ các sản phẩm, dịch vụ để giảm thiểu nghĩa vụ thuế của tập đoàn, tăng 
lợi nhuận; (iv) Xuất phát từ mối quan hệ gắn bó vì lợi ích của các bên liên kết; (v) Chính sách 
thuế, Luật thuế của Việt Nam chưa đồng bộ, nhiều bất cập, vì thế DN lợi dụng lỗ hổng Luật pháp 
để lách thuế thực hiện hành vi ”Chuyển giá”; (vi) Chuẩn mực kế toán Việt Nam có một số chuẩn 
mực chưa đồng bộ với IAS, chưa công nhận một số chuẩn mực của IAS, những định nghĩa, nội 
dung hạch toán chi phí không đồng bộ với Quốc tế. 
4. Một số biện pháp chống chuyển giá đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp 
nước ngoài tại Việt Nam 
Chuyển giá gây ra nhiều thiệt hại về kinh tế cho quốc gia nhận vốn FDI, điển hình là gây 
thất thu ngân sách nhà nước (NSNN). Có không ít trường hợp doanh nghiệp FDI sau khi tận dụng 
hết những ưu đãi đầu tư thì cũng đã hoàn vốn đầu tư, có lợi nhuận, các doanh nghiệp này có xu 
hướng hoặc là giải thể, hoặc là chuyển hướng kinh doanh, hoặc là tiếp tục thua lỗ nên không phải 
nộp khoản thuế TNDN từ những khoản đầu tư khổng lồ. Để đảm bảo sự cạnh tranh công bằng 
cho các doanh nghiệp trong nước và góp phần chống thất thu cho ngân sách Nhà nước, cần thực 
hiện một số biện pháp sau: 
Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý về chống chuyển giá, chuẩn hóa nội dung 
liên quan đến chống chuyển giá vào Luật quản lý thuế để tăng cường tính cưỡng chế và tăng hiệu 
quả thực thi Thông tư 66/2010/BTC. 
Thứ hai, nhà nước nên từng bước thu hẹp các ưu đãi về thuế, hạn chế các chính sách xã hội 
trong ưu đãi thuế: Do sự chênh lệch về thuế suất giữa Việt Nam và các quốc gia nên đó chính là 
điều kiện để các doanh nghiệp FDI thực hiện hành vi chuyển giá. 
Thứ ba, nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ của cán bộ quản lý doanh nghiệp FDI 
- Tăng cường công tác bồi dưỡng, giáo dục đào tạo nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ thuế 
đạt chuẩn chất lượng về chuyên môn nghiệp vụ thuế, nắm vững kiến thức kế toán tài chính, thành 
thạo kỹ năng ngoại ngữ, tin học. 
- Tại các Cục thuế cần thành lập bộ phận chuyên trách phục vụ công tác quản lý thuế đối 
với hoạt động chống chuyển giá, nhất là các địa phương có khối lượng lớn các doanh nghiệp FDI 
đang hoạt động. Định kỳ nên tổ chức những đợt thi sát hạch nghiệp vụ và kỹ năng phát hiện các 
hiện tượng chuyển giá giữa các doanh nghiệp liên kết. 
Thứ tư, xây dựng và hoàn thiện hệ thống thông tin về người nộp thuế (NNT) 
Hệ thống thông tin về NNT là cơ sở cho việc quản lý thuế hiện đại, dựa trên kỹ thuật quản 
lý rủi ro; là cơ sở để ngành Thuế phân tích, dự báo số thu phục vụ công tác điều hành ngân sách 
nhà nước. Hệ thống thông tin về người nộp thuế phải đầy đủ đáp ứng yêu cầu quản lý thuế bao 
gồm các thông tin cơ bản như: Thông tin về đăng ký thuế, kê khai thuế, nộp thuế, quyết toán 
KINH TẾ QUẢN LÝ 
TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ THỰC PHẨM SỐ 05/2015 54 
thuế, thông tin về kế toán tài khoản thuế của người nộp thuế; thông tin về tình hình chấp hành 
pháp luật thuế; giao dịch của người nộp thuế, thông tin về các bên liên kết, giá cả, chi phí của các 
mặt hàng trong từng ngành, từng lĩnh vực giúp cơ quan thuế có cơ sở so sánh, phân tích, phát 
hiện và đấu tranh chống chuyển giá có hiệu quả. Trên cơ sở của hệ thống dữ liệu về DN, có thể 
xây dựng các định mức về chi phí, về giá cả đầu ra, đầu vào, về tỷ suất lợi nhuận bình quân của 
từng ngành nghề, từng địa bàn, giá cả thị trường trong và ngoài nước với từng loại hình DN làm 
cơ sở thực hiện đấu tranh chống chuyển giá. Bởi vậy, thông tin về NNT phải thu thập, khai thác 
từ nhiều kênh, nhiều nguồn và bằng nhiều hình thức khác nhau như: từ người nộp thuế, từ nội bộ 
cơ quan quản lý thuế, các cơ quan nhà nước và từ các tổ chức, cá nhân có liên quan. 
Trên cơ sở hệ thống nguồn cung cấp thông tin về NNT, tiếp tục hoàn thiện cơ chế trao đổi 
thông tin với cơ quan thuế các nước bao gồm tiếp nhận, khai thác, xử lý và cung cấp thông tin và 
các quy định về tính bảo mật trong trao đổi thông tin về NNT. 
Tóm lại, việc hội nhập vào nền kinh tế thế giới và kinh tế khu vực sẽ mang lại cho các quốc 
gia các lợi ích và song song là các thách thức mới. Việt Nam cũng không là ngoại lệ khi mà 
chúng ta đang dần hoà nhập vào nền kinh tế thế giới với các nghiệp vụ kinh doanh mang tính chất 
xuyên quốc gia phát sinh và từ đó cũng nảy sinh các vấn đề mang tính chất quốc tế cần giải 
quyết. Một trong những vấn đề mang tính quốc tế đó chính là vấn nạn chuyển giá của các doanh 
nghiệp FDI. Chuyển giá là vấn đề phức tạp, hoạt động tài chính tinh vi mà các giao dịch liên kết 
thường áp dụng nhằm tránh nghĩa vụ về thuế. Để việc chống chuyển giá mang lại hiệu quả đòi 
hỏi cơ quan thuế Việt Nam cần phải chuẩn bị cả về nhân lực và vật lực, phải có sự phối hợp chặt 
chẽ giữa các ban ngành và hơn nữa là sự phối hợp cơ quan thuế giữa các nước. 
Tài liệu tham khảo 
[1] PGS.TS Phạm Đức Hiếu (2012), Chuyển giá tại các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước 
ngoài ở Việt Nam- Thực trạng và giải pháp, Nxb Thống Kê, Hà Nội; 
[2] ThS Đào Phú Quý (2014),“Chuyển giá dưới góc nhìn của doanh nghiệp”, Tạp chí Tài 
chính, (số 8/2014); 
[3] Website các báo: