Bài giảng Trực khuẩn mủ xanh

hường . 
 Nhiệt độ thích hợp 30 - 37 0C, nhưng có thể phát triển được ở 410C. pH thích hợp là 7,2-7,5. 
 Khuẩn lạc thường lớn , trong , bờ đều hoặc không đều , có thể có ánh kim loại , màu xám nhạt trên nền môi trường màu hơi xanh , mùi thơm . Cũng có thể gặp loại khuẩn lạc xù xì hoặc nhầy . 
 Tính chất đặc trưng của trực khuẩn mủ xanh là sinh sắc tố và chất thơm . 
 Môi trường nuôi cấy có pepton , vk có thể tiết ra các loại sắc tố sau : 
Khuẩn lạc trực khuẩn mủ xanh trên mt thạch máu 
I. Đặc tính sinh vật học 
I. Đặc tính sinh vật học 
Khuẩn lạc trên mt thạch dinh dưỡng với sắc tố màu xanh 
I. Đặc tính sinh vật học 
Sắc tố màu xanh trên mt thạch dinh dưỡng 
I. Đặc tính sinh vật học 
Khuẩn lạc nhầy trên mt thạch dinh dưỡng 
I. Đặc tính sinh vật học 
Pyocyanin : 
 Sắc tố phenazin có màu xanh lơ 
 Tan trong nước và chlorofoc : môi trường và khuẩn lạc có màu xanh . 
 Sắc tố sinh ra trong môi trường nhiều không khí 
 Chỉ có trực khuẩn mủ xanh sinh sắc tố pyocyanin 
I. Đặc tính sinh vật học 
Pyoverdin : 
 Sắc tố huỳnh quang 
 Phát màu xanh U.V có bước sóng 400 nm 
 Tan trong nước , không tan trong chlorofoc . 
 Có một số loài Pseudomonas khác cũng tạo thành sắc tố này 
- Pyorubrin : sắc tố màu hồng nhạt (1%) 
- Pyomelanin : sắc tố màu nâu đen (1-2%) 
- 5-10% không sinh sắc tố 
Sắc tố pyocyanin 
I. Đặc tính sinh vật học 
Sắc tố trên môi trường King A và King B 
Sắc tố pyocyanin 
I. Đặc tính sinh vật học 
Sắc tố pyorubrin 
I. Đặc tính sinh vật học 
I. Đặc tính sinh vật học 
Tính chất sinh hóa 
 Oxydase (+) 
 Làm lỏng gelatin 
 Khử Nitrat thành Nitơ 
 Sử dụng carbohydrat theo hính thức oxy hoá có sinh axit (glucose, mannitol , glycerol, arabinose )lactose (-) 
 Citrat simmon (+), ADH (+) ; Urease (-), Indol (-), H2S (-). 
I. Đặc tính sinh vật học 
Cấu tạo kháng nguyên 
 Kháng nguyên lông H không bền với nhiệt 
 kháng nguyên O chịu nhiệt . 
 Dựa vào kháng nguyên O, chia trực khuẩn mủ xanh làm 16 typ huyết thanh . 
 Cũng có thể định typ phage, định typ bacterioxin ( pyocin ) trong các vụ dịch . 
I. Đặc tính sinh vật học 
 Cấu tạo kháng nguyên 
 Kháng nguyên O của trực khuẩn mủ xanh mang nội độc tố bản chất gluxit-lipit - protein. 
 Ngoại độc tố : cơ chế sinh bệnh . Có 3 loại ngoại độc tố A: 
 Nhân tố chủ yếu về độc lực 
 Cản trở sự tổng hợp protein tương tự như độc tố bạch hầu 
I. Đặc tính sinh vật học 
Vk dưới kính hiển vi điện tử 
II. Khả năng gây bệnh 
 Tkmx là vk gây bệnh có điều kiện 
 Nhiễm trùng P. aeruginosa ở người bình thường thường thứ phát như viêm tai ngoài mạn , bội nhiễm vết thương ... 
 Nhiễm trùng thường xảy ra ở những người suy giảm sức đề kháng ( sử dụng corticoid hoặc kháng sinh dài ngày , bỏng nặng hoặc tiêm tĩnh mạch ma túy ) 
II. Khả năng gây bệnh 
 Vị trí nhiễm trùng thường gặp : đường tiểu và vết thương hở ( nhất là vết bỏng ). 
Tại chỗ xâm nhập chúng gây viêm có mủ ( mủ có màu xanh ) 
II. Khả năng gây bệnh 
 - Ở cơ thể suy giảm sức đề kháng VK có thể xâm nhập vào sâu hơn trong cơ thể 
 - Gây viêm các phủ tạng ( nhiễm trùng nung mủ và áp xe ở những cơ quan khác nhau viêm màng trong tim , viêm phổi , viêm màng não ) 
 - Gây bệnh toàn thân ( như nhiễm khuẩn huyết , nhiễm khuẩn ở trẻ mới đẻ hoặc đẻ non thường bệnh rất trầm trọng ). Nhiễm khuẩn máu gặp ở người suy nhược 
II. Khaí nàng gáy bãûnh 
Nhiễm trùng trực khuẩn mủ xanh ở bàn tay 
II. Khaí nàng gáy bãûnh 
Nhiễm trùng trực khuẩn mủ xanh ngày càng trở nên quan trọng : 
 Điều trị và phòng ngừa những nhiễm trùng khác bằng những k/sinh mà VK đề kháng , sử dụng các thuốc corticoit , thuốc chống chuyển hoá và thuốc giảm miễn dịch làm giảm sút sức đề kháng của cơ thể 
 Sử dụng các dụng cụ thăm khám như ống thông và các dụng cụ khác để thăm dò chưa được khử khuẩn tốt 
II. Khả năng gây bệnh 
Sử dụng ngày càng rộng rãi máu và các sản phẩm của máu mà ta không thể khử khuẩn được trong khi các chất này có thể bị nhiễm TKMX. 
 Trực khuẩn mủ xanh là một tác nhân nhiễm trùng bệnh viện đáng lưu ý: nhiễm trùng sau mổ và bỏng nặng ( có thể gây tử vong ). Tỷ lệ tử vong do nhiễm trùng máu (> 80%) 
II. Khả năng gây bệnh 
Sinh lý bệnh học 
 Một số tác giả đã chứng minh rằng TKMX gây bệnh được là do: 
 Một độc tố tạo thành từ một hỗn hợp chất độc gồm : dung huyết tố , protease, lexitinase . 
 Kháng nguyên nhầy ở xung quanh vi khuẩn gồm một ADN gắn với gluxit - lipit - prôtein của kháng nguyên O ( nội độc tố ) của vi khuẩn . Kháng nguyên đóng vai trò quan trọng trong độc lực của vi khuẩn ( có thể so sánh với vai trò của nội độc tố ). 
Thaûch dinh dæåîng 
Thaûch maïu 
Canh thang 
Mc Conkey 
K.I.A: Lactose (-), H2S (-) 
MIU, Oxydase + 
M.R – ADH + 
Citrat + 
Indol - 
Urease - 
MT chon loüc ( chæïa cetrimide hoàûc KS) 
III. Chẩn đoán 
Dịch chuyền , dịch rửa vết thương , dụng cụ ngoại khoa ..., 
Bệnh phẩm 
Đàm , dịch phế quản , mủ vết thương dịch màng phổi , nước tiểu .... 
Nhuộm Gram: TK Gr (-), soi tươi : di động 
Ủ ở 37 C/24 giờ 
Khuẩn lạc lớn , trong , bờ không đều , có sắc tố xanh , có ánh kim 
Khuẩn lạc có tan máu đ 
canh thang đục , có thể tạo sắc tố xanh 
King A hoặc King B kích thích sinh sắc tố 
Nhuộm gram: Tk Gr - 
Thạch mềm : Di động 
Oxy hóa đường 
V.P – , khử Nitrat 
Định typ huyết thanh 
Định týp phage 
Định týp bacteriocin 
IV. Phòng bệnh và điều trị 
 Nhiễm trùng do P. aeruginosa khó điều trị vì đề kháng với nhiều k/sinh 
 Những chủng thường gặp thường kháng với 3 k/sinh hoặc hơn 
 Trong điều trị phải làm KSĐ ( tobramycin , amikacin , carbenicillin , cefaperazon , ceftazidim ) 
 MD liệu pháp hoạt động và thụ động ( bệnh nhân bỏng ) 
 Nhiễm trùng tại chỗ có thể rửa với 1% axít axetic hoặc bôi thuốc mỡ Colistin hoặc Polymycin B 
1. Hçnh thãø 
 Tk Gram ám ngàõn 0,8 x 1,5 μ m ( coï daûng cáöu træûc khuáøn ) 
 Bàõt maìu âm åí hai âáöu 
 Âæïng riãng leí hoàûc chuäùi ngàõn 
 Di âäüng coï mäüt chuìm läng åí mäüt âáöu , khäng sinh nha baìo 
BURKHOLDERIA PSEUDOMALLEI 
1.2. Tênh cháút nuäi cáúy 
 Moüc âæåüc åí mtrg thäng thæåìng ( khoï phán láûp åí nuäi cáúy âáöu ). 
Hiãúu khê , t 0 37 0 C, coï thãø phaït triãøn âæåüc tæì 5-42 0 C vaì åí mäi træåìng coï 3% NaCl . 
Mt loíng moüc taûo vaïng , vaïng caìng ngaìy caìng daìy . 
Mt âàûc khuáøn laûc khä , bãö màûy nhàn nheo , båì ràng cæa , maìu tràõng âuûc hoàûc maìu kem . 
1.2. Tênh cháút nuäi cáúy 
Mt âàûc khuáøn laûc khä , bãö màûy nhàn nheo , båì ràng cæa , maìu tràõng âuûc hoàûc maìu kem . Coï thãø quan saït tháúy nhiãöu daûng khuáøn laûc coï kêch thæåïc vaì hçnh thaïi khaïc nhau trãn cuìng mäüt mäi træåìng . Khäng sinh sàõc täú hoaì tan. Toaí ra muìi thåm ( giäúng muìi nho ). 
Khuẩn lạc của Burkholderia 
Khuẩn lạc trên thạch máu 
1.3. Tênh cháút sinh hoaï : Oxydase (+), catalase (+). Sæí duûng carbohydrat theo läúi oxy hoaï sinh axit nhæ : arabinose , dulcitol , glucose, lactose vaì mannitol , laìm loíng gelatin, ADH ( arginin âihydrolase ) (+), citrat simmon (+), indol (-), khæí nitrat thaình N 2 , di âäüng maûnh . 
1.4. Sæïc âãö khaïng : B. pseudomallei coï màût trong tæû nhiãn , âàûc biãût âæåüc tçm tháúy trong caïc caïnh âäöng luïa næåïc åí vuìng Âäng Nam AÏ. Chuïng säúng haìng tuáön âãún haìng thaïng åí nåi áøm nãúu gàûp âiãöu kiãûn thêch håüp nhæ khäng coï aïnh saïng màût tråìi vaì laûnh . 
1.5. Miãùn dëch 
Vk phán bäú räüng raîi trãn âäöng ruäüng 
30-50% näng dán khoeí maûnh säúng trong vuìng B. pseudomallei læu haình coï khaïng thãø chäúng vi khuáøn naìy 
Khi bë bãûnh , kthãø tàng cao vaì coìn täön taûi vaìi thaïng sau khi khoíi bãûnh 
Kthãø naìy khäng coï vai troì baío vãû , bãûnh nhán coï thãø bë taïi nhiãùm hoàûc taïi phaït mäüt caïch dãù daìng 	 
 2. Khaí nàng gáy bãûnh 
Meïlioidosis gàûp åí Miãún Âiãûn , Thaïi Lan , Viãût Nam, Laìo , Campuchia , Indonesia vaì cháu UÏc . 
Vk xám nháûp vaìo cå thãø chuí yãúu qua vãút thæång , nhæîng chäø sáy saït trãn da . Taûi nåi xám nháûp chuïng hçnh thaình nhæîng muûn muí nhoí , coï khi taûo thaình mäüt aïp xe ráút låïn . 
ÅÍ ngæåìi suy giaím MD, màõc caïc bãûnh maûn tênh vk vaìo maïu vaì gáy ra bãûnh caính LS nàûng cuía mäüt nhiãøm khuáøn huyãút . Tæì maïu vk âãún caïc phuí taûng gáy nãn aïp xe nhoí åí nhiãöu cå quan nhæ åí phäøi , tháûn , gan , laïch . Sau âoï caïc aïp xe nhoí taûo thaình caïc aïp xe låïn gáy ra caïc triãûu chæïng LS åí nhiãöu cå quan khaïc nhau . Vk coï thãø säúng trong caïc âaûi thæûc baìo , âiãöu naìy coï thãø giaíi thêch nhæîng træåìng håüp bãûnh taïi phaït . 
 Bãûnh coï thãø diãøn biãún cáúp tênh , baïn cáúp vaì maîn tênh 
- Thãø cáúp tênh nhiãùm khuáøn huyãút våïi èa chaíy vaì säút aïc tênh , thæåìng chãút trong vaìi ngaìy . 
- Thãø banï cáúp daûng thæång haìn våïi aïp xe åí phäøi , tháûn , gan , cå , chãút sau vaìi tuáön lãù . 
- Thãø maûn tênh coï thãø khu truï ( aïp xe åí xæång hoàûc åí da ) hoàûc nhiãùm khuáøn huyãút kiãøu laìn soïng . 
 3. Cháøn âoaïn vi sinh váût 	 
3.1. Phán láûp vi khuáøn : Bãûnh pháøm : muí aïp xe , muûn muí , maïu trong nhiãùm khuáøn huyãút , âaìm , dëch maìng phäøi , dëch maìng tim ... 
Cáúy vaìo mäi træåìng nhæ thaûch thæåìng , thaûch maïu , canh thang hoàûc mäi træåìng choün loüc coï chæïa gentamycin . Xaïc âënh vi khuáøn dæûa vaìo hçnh thãø , tênh cháút bàõt maìu , hçnh thaïi khuáøn laûc vaì tênh cháút sinh hoïa . 
3.2. Cháøn âoaïn huyãút thanh 
- Trong âiãöu tra dëch tãù hoüc : duìng phaín æïng ngæng kãút häöng cáöu thuû âäüng tçm khaïng thãø ngæng kãút 
- Trong cháøn âoaïn bãûnh : duìng phaín æïng ngæng kãút häöng cáöu thuû âäüng vaì ELISA våïi khaïng nguyãn protein 
4. Phoìng ngæìa vaì âiãöu trë 
Chæa coï vacxin . Tàng cæåìng sæïc âãö khaïng chung , giæî gçn vãû sinh , traïnh caïc täøn thæång da trong khi laìm viãûc åí nåi coï vk 
Kh/sinh nhæ tetracyclin , chloramphenicol , bactrim , ceftazidim . 
Vk láùn traïnh trong tãú baìo nãn choün KS khuãúch taïn täút vaìo trong tãú baìo vaì duìng trong thåìi gian daìi âãø phoìng ngæìa taïi phaït . Vk khaïng gentamycin , ampicillin , polymycin . Duìng biãûn phaïp choüc huït muí äø aïp xe , âiãöu trë triãûu chæïng .