Bài giảng Sinh lý học thần kinh - Sinh lý cảm giác - Nguyễn Thị Bình

a chạm. 
Tiểu thể Meissner ( tận cùng TK có vỏ bọc )/ đ ỉnh gai da , ngón tay , môi , lưỡi,mi m ắt ;đ/ư vài chục ms; kthích di chuyển nhanh : Vuốt ve nhẹ , va chạm nhẹ 
Tận cùng myelin và không myelin/ chân lông : Nang lông đ ầu TK tự do không vỏ bọc di chuyển vật/bề mặt cơ thể ; va chạm đ ầu tiên 
Tiểu thể Pacini : Lớn nhất;nông và sâu/da tay và chân , khớp , thành tạng; ngưỡng kthích lớn ; đ/ư với kthích di chuyển nhanh ; nhận biết rung, thay đ ổi hoá học/m ô 
Receptor xúc giác 
Đ ầu TK tự do 
Tiểu thể Pacinian 
Tiểu thể Meissner 
Suốt cơ 
Cảm giác xúc giác 
Receptor xúc giác 
Phân bố không đ ều 
Chịu t/d gián tiếp áp suất 
Dẫn truyền 
Cảm giác 
Xúc giác 
Xúc giác 
Dẫn truyền cảm giác xúc giác : 
Sợi c/giác 
 A  
Đ ồi thị 
Sừng 
Sau tuỷ 
Gai thị sau 
N1 theo cột trắng sau 
N2 bắt chéo 
đ ối diện 
1 
Vỏ não c/g 
 SI, SII 
 N3 
Gai thị trc - bên 
N2 bắt chéotrongtuỷ hành não 
Re 
Hành não 
2 
1: Sợi TK có myelin (V:30-100m/s), nhanh , tính đ ịnh hướng cao 
2: Sợi có myelin đk nhỏ (V: 40m/s), chậm , tính đ ịnh hướng kém 
 Dẫn truyền nhiều c/g hơn 1 
Dẫn truyền cảm  giác  xúc  giác  (1): Dẫn truyền c/g xúc giác tinh tế , rung, va chạm trên da , áp suất tinh tế (2) Xúc giác th ô, buồn , ngứa , đau, nhiệt , áp suất th ô 
Xúc giác 
Trung tâm nhận cảm/vỏ não : 
Xúc giác 
Trung tâm nhận cảm vỏ não 
Xúc giác  ( Trung tâm nhận cảm vỏ não ) 
Chức năng SI: Bản đ ồ Penfield 
Tổn thương SI: 
Xúc giác : Mất kh ả năng phân biệt c/g các vùng cơ thể , mức độ va chạm trên da ; độ nặng nhẹ/vật ; hình dáng/vật ; bề mặt đ ồ vật 
Nhiệt , đau: Có kh ả năng phân biệt cường độ và tính chất . Không đ ịnh khu đư ợc vùng bị kthích 
Chức năng SII 
. 
Chức năng 5, 7(c/g liên hợp ) 
Giải mã thông tin c/g 
Lưu gi ữ thông tin c/g 
Phối hợp các nguồn thông tin: Vỏ não cảm giác , Đ ồi thị , Vỏ não thị giác , Vỏ não thính giác 
Tổn thương vùng c/g liên hợp 
Tổn thương một bên : Mất kh ả năng nhận cảm toàn bộ vật thể . 
 Cảm nhận đư ợc 1 bên . 
Mất c/g nhận biết nửa người bên đ ối diện , quên 1/2 người . 
Vai trò đ ồi thị , thân não 
Xúc giác  ( Trung tâm nhận cảm vỏ não ) 
Hình chiếu cơ thể/vùng  cảm giác SI 
Xúc giác 
Đ ặc đ iểm cảm giác xúc giác : 
Re xúc giác có nhiều loại, phân bố k đ ều 
Vo dẫn truyền/các loại xúc giác khác nhau . Tinh tế - nhanh ; th ô sơ- chậm 
C/g xúc giác có thể thay đ ổi / luyện tập , thích nghi  
Thăm dò c/g xúc giác 
Cảm giác nóng - lạnh 
Re nhiệt : Re nóng , Re lạnh, Re đau 
Dẫn truyền c/g nóng - lạnh 
Nhận cảm ở vỏ não 
Đ ặc đ iểm c/g nóng-lạnh 
Cảm giác nóng lạnh 
Receptor nhiệt : 
Các receptor nóng : 
Các receptor lạnh: 
- Nằm lớp nông/da , 
- Nhận cảm vùng đk 1mm 
-Re lạnh =3-10 Re nóng 
Re lạnh nằm nông hơn nóng 
 Phân bố k đ ều : môi , tay , thân 
- Tiểu thể có vỏ bọc 
- Đ ầu sợi TK 
- Phát xung khi đ ặt đ ầu kim nóng 
-20-25 o C< 38-43 o C< 45- 47 o C 
 Đ ầu sợi TK có myelin, 
 nằm sâu lớp biểu bì 
Hưng phấn khi đ ặt đ ầu kim lạnh 
25- 30 o C< 30- 40 o C 
Receptor nóng-lạnh 
Cảm giác nóng - lạnh 
2. Dẫn truyền c/g nóng - lạnh: 
Dây C 
0.4-2m/s 
Tuỷ sống ( rễ sau ) 
Re lạnh 
Re nóng 
A  20m/s 
C 
Lên , xuống 
Vài đ ốt tủy 
Sừng sau tuỷ sống 
N2 bắt chéo 
Gai thị trước 
Thân não 
( chất lưới ) 
 Đ ồi thị 
( bụng - nền ) 
Vỏ não 
 c/g 
4 . Đ ặc đ iểm cảm giác nóng - lạnh: 
Là cảm giác tương đ ối : tuỳ thuộc vào chênh lệch T o 
Mang tính chủ quan 
Cộng kích thích (re phân bố thưa thớt ) 
Cảm giác nóng lạnh 
Cảm giác đau 
Receptor đau 
Vị trí 
Các loại receptor 
Lưu ý 
Dẫn truyền cảm giác đau 
Trung tâm nhận thức cảm giác đau 
Đ ặc đ iểm của cảm giác đau 
Cảm giác đau 
Đau nhanh : đau chói , ( kim châm , dao cắt) 
 Đau chậm : đau âm ỉ, xuất hiện chậm , kéo dài 
Receptor đau: 
Vị trí : 
Các loại receptor 
Lưu ý: 
Đ ầu dây TK / da , mô 
Re nhận c/g đau mạn:cơ học , 
 hoá học , T 0 
Re nhận c/g đau câp : hoá học , T 0 
- Re đau ko k/năng thích nghi  cơ chế bảo vệ 
- Kthích hoá học  ↓ ngưỡng kthích cơ học & nhiệt . 
- Chất hoá học qtrọng kthích đau chậm . Bradykinin , serotonin: kthích p/ư đau; Prostaglandin, chất P ức chế c/g đau 
Cảm giác đau 
Dẫn truyền c/g đau 
Re 
 Tuỷ ( Lên , xuống vài đ ốt 
 sống-sừng sau ) 
C/tạo lưới/ thân não 
Dưới vỏ (đ ồi thị ) 
Não (SI, SII, đ ỉnh , trán ) 
A /đau nhanh , Vo 6-30m/s 
C/đau chậm , Vo0.5-2m/s 
 Bắt chéo 
cột trắng trc-bên 
Tủy – 
đ ồi thị 
Tủy – 
c/tạo lưới 
Ctạo lưới/ hành , cầu , não giữa 
Dẫn truyền cảm giác đau 
Trung tâm c/g đau: 
C/ trúc lưới/thân não , trung tâm dưới vỏ:nhận thức đau và tạo ra đ/ư tâm lý 
Vỏ não : Ptích c/g tinh vi, vị trí , mức độ đau 
Đ ặc đ iểm c/g đau: 
Re đau k thích nghi 
Kèm c/g xúc giác  đ ịnh vị vị trí 
Đau cấp x/định vị trí c/xác hơn chậm 
Đau do tổn thương mô, thiếu O2, co cơ 
Cảm giác đau 
Cảm giác bản thể ( cảm giác sâu , vị trí , tr ương lực cơ, gân ) 
Receptor cảm giác sâu 
Đư ờng dẫn truyền cảm giác sâu 
Trung tâm nhận cảm cảm giác sâu 
Đ ặc đ iểm của cảm giác sâu 
Cảm giác bản thể ( cảm giác sâu ,trương lực cơ, gân ) 
Receptor cảm giác sâu : 
Đư ờng dẫn truyền cảm giác sâu : 
Suốt TK- cơ/c ơ 
chiều dài cơ 
Thể Golgi/gân 
căng cơ 
 Goll&Burdach ( có ý thức ) Dẫn truyền 
c/g tinh vi/ xúc giác ; vị trí , cử đ ộng/phần cơthể 
Cơ, gân , 
Xương , khớp 
Thuỳ đ ỉnh/vỏ não 
 đ ối bên 
Cơ, xương khớp 
Flechsig&Gowers ( k ý thức ), Dẫn truyền c/g sâu , c/g trương lực cơ; Gi ữ thăng bằng , đ/ hòa đ ộng tác tự đ ộng 
Vỏ tiểu não 
đ ối bên 
Cảm giác sâu 
Đư ờng dẫn truyền cảm giác sâu : 
1 
Có ý thức 
Goll , Burdach 
2 
 Ko ý thức 
Flechsig , Gowers 
N/hạch gai 
Cột sau tuỷ 
Hành não 
Đ ồi thị 
Vỏ não 
Thuỳ đ ỉnh 
Vỏ TN đ ối bên 
Cột trắng 
 bên 
Vỏ tiểu não 
 cùng bên 
Flechsig 
Sừng sau tủy 
 Gowers 
Tủy-tiểu não chéo 
Cột trắng 
bên đ ối diện 
Dẫn truyền c/g xúc giác tinh vi, vị trí , cử đ ộng các phần/c ơ thể 
C/g sâu , c/g trương lực cơ, gi ữ thăng bằng , đ iều hoà các đ ộng tác cơ thể 
Đư ờng dẫn truyền c/g xúc giác tinh tế và bản thể 
Cảm giác sâu 
Trung tâm nhận cảm cảm giác sâu : 
Tuỷ sống , tiểu não , vỏ não 
Đ ặc đ iểm c/g sâu 
C/g ko ý thức : C/g trương lực cơ và c/g gân → tiểu não cùng bên ; Tổn thương → rối loạn v/động và trương lực 1/2người cùng bên . 
C/g có ý thức : C/g từ cơ, gân , xương , khớp → thuỳ đ ỉnh/vỏ não đ ối bên ; Tổn thương → mất c/g sâu có ý thức , đi đ ứng khó,laor đ aor 
Cảm giác Vị giác 
Receptor vị giác : Nụ vị giác 
Vị trí và phân bố : 
Kích thích vị giác : * Các vị cơ bản : 
 * Ngưỡng kích thích 
Dẫn truyền cảm giác vị giác và trung tâm nhận cảm cảm giác vị giác 
Đ ặc đ iểm của cảm giác vị giác 
Đắng 
Ngọt 
Mặn 
Mặn 
Chua 
Chua 
Nụ vị giác 
vị giác 
Dẫn truyền c/g vị giác : 
Đ ặc đ iểm c/g vị giác : 
Thích nghi nhanh 
Chịu ả nh hưởng của c/g khác 
Nhân 
đơn đ ộc 
( thân não ) 
Đ ồi thị 
Vỏ não 
Dưới đ ồi 
Nhân nước 
Bọt 
( Kích thích tuyến nước bọt bài tiết ) 
2/3 trước lưỡi : dây V 
Sau lưỡi : dây IX, lưỡi hầu 
Nền lưỡi : dây X 
Dẫn truyền c/g vị giác 
CảM GIáC KHứU GIáC 
Niêm mạc mũi và receptor khứu giác 
Vùng nhận cảm mùi 
Receptor khứu giác : Tb lưỡng cực , sợi lông khứu tiếp nhận kthích hoá học 
Dẫn truyền và trung tâm nhận cảm giác khứu giác 
Receptor- hành khứu 
Hành khứu - não : (1)Đường dẫn truyền cổ và khứu giữa ; (2)Đường dẫn truyền cổ và khứu bên ; (3)Đường dẫn truyền mới 
Niêm mạc khứu và dẫn truyền khứu giác 
CảM GIáC KHứU GIáC 
Đ ặc đ iểm cảm giác khứu giác 
Kích thích mùi có bản chất hoá học : 
50 loại Re khứu - 7-50mùi cơ bản 
Ngưỡng kthích thấp 
Tính thích nghi cao 
Thị giác 
Mắt 
Receptor á nh sáng 
Dẫn truyền cảm giác thị giác 
Nhận cảm cảm giác thị giác ở vỏ não 
Đ ặc đ iểm của cảm giác thị giác 
Cấu tạo mắt 
Thị giác 
Receptor á nh sáng 
Tb que : asáng đen-trắng. Rhodopsin ( scotopsin + retinal 11cis) 
Tb nón : as màu . Phức hợp retinal+photopsin 
Bước sóng 445mm/lam 
Bước sóng570/đỏ 
Bước sóng535/lục 
Thị giác  (Receptor) 
thị giác 
Chặng 1 : Võng mạc → chéo TG 
Chặng 2 : Dải thị 
Chặng 3 : Thể gối (N tạo thành bó ) → Vỏ não t/g-thuỳ chẩm . 
Sơ cấp : 
Tương phản màu và chiều sâu 
Thứ cấp : 
Phân tích ý nghĩa c/g thị giác , hình thể , dạng 3 chiều , chi tiết và màu sắc 
Thị giác  ( Nhận cảm ở vỏ não ) 
Nhận cảm as theo cơ chế quang học 
Rhodopsin  Scotopsin + Retinal: TB que /đen, trắng 
Retinal+ Photopsin : TB nón/nhìn màu 
Nhìn : 
Phối hợp thấu kính hội tụ / mắt, đ ồng tử , võng mac , receptor, dẫn truyền TK, trung tâm vỏ não \ 
Hình ả nh nổi 
Kết hợp ả nh/vật/võng mạc và vỏ não 
Khoảng cách và chuyển đ ộng/vật 
Phối hợp nhìn , sờ và vận đ ộng nhãn cầu 
Thị giác  (Đ ặc đ iểm c/g thị giác ) 
thính giác 
Receptor nhận cảm thính giác 
Dẫn truyền tín hiệu từ receptor về hệ TKTW 
Trung tâm nhận cảm giác thính giác ở vỏ não 
Đ ặc đ iểm cảm giác thính giác 
thính giác  ( Dẫn truyền âm thanh ) 
thính giác  (Receptor) 
Cơ quan Corti : 
 Vị trí : Màng đáy/tai trong 
 Ctạo :Tb lông , kênh K + 
(đ óng mở theo chiều 
nghiêng sợi lông ). 
Cửa sổ bầu dục rung  rung 
màng đáy  TB lông rung 
  Nghiêng thang tiền 
 đì nh : Khử cực 
 Ngược lại: ưu phân cực 
thính giác  ( Đư ờng dẫn truyền ) 
Sợi 
trục 
Hành não ( Nhân trám trên ) 
Bắt 
chéo 
Đi 
thẳng 
Hành não ( Nhân ốc tai) 
Đ ồi thị 
Vỏ não ( thính giác ) 
Cq Corti 
Âm tần số 16- 20.000Hz; Phân biệt cường độ, âm sắc, hoà âm, phản âm. 
Nghe : Truyền âm và khuếch đại âm. 
X/đ ịnh đư ợc nguồn âm và âm thanh nổi . 
Bù trừ chức năng cơ quan thị giác và thính giác . 
thính giác  (Đ ặc đ iểm c/g thính giác ) 
Các vùng chức năng ở  vỏ não 
Cảm giác sâu 
Đư ờng dẫn truyền cảm giác sâu : 
1 
Có ý thức 
Goll , Burdach 
2 
 Ko ý thức 
Flechsig , Gowers 
N/hạch gai 
Cột sau tuỷ 
Hành não 
Đ ồi thị 
Vỏ não 
Thuỳ đ ỉnh 
Vỏ TN đ ối bên 
Cột trắng 
 bên 
Vỏ tiểu não 
 cùng bên 
Flechsig 
Sừng sau tủy 
 Gowers 
Tủy-tiểu não chéo 
Cột trắng 
bên đ ối diện 
Dẫn truyền c/g đau