Bài giảng Miễn dịch chống nhiễm vi sinh vật - Đỗ Hòa Bình

MiỄN DỊCH CHỐNG NHIỄM VI SINH VẬT 
 PGS.TS Đỗ Hũa Bỡnh 
Mục tiêu  
1. Nêu 3 biện pháp chủ yếu để vi sinh vật né tránh phản ứng của hệ miễn dịch 
2. Trình bày khái quát cơ chế bảo vệ không đặc hiệu, đặc hiệu chống vi sinh vật ngoại bào 
3. Trình bày khái quát cơ chế bảo vệ không đặc hiệu, đặc hiệu chống vi sinh vật nội bào 
4. Nêu các cơ chế bảo vệ của cơ thể chống ký sinh vật. 
NỘI DUNG 
 1. Khỏi quỏt về cỏc cơ chế bảo vệ MD của người. 
 2. Khỏi quỏt về cỏc biện phỏp nộ trỏnh của vi sinh vật. 
 3. MD chống vi khuẩn ngoại bào. 
 4. MD chống vi khuẩn nội bào. 
 5. MD chống virus. 
 6. MD chống ký sinh trựng. 
1. Khỏi quỏt về cỏc cơ chế bảo vệ MD của người. 
1.1. MD khụng đặc hiệu 
* Hàng rào vật lý: 
 - Da: Nhiều lớp, lớp ngoài cùng đã sừng hóa 
 - Niêm mạc: Có lớp nhầy và dịch tiết 
* Hàng rào hóa học: 
 - Trên da: a.lactic 
 - Dịch niêm mạc: Lysozym 
 - Interferon, bổ thể 
* Hàng rào tế bào: 
 - Tiểu thực bào (microphage): Bạch cầu hạt trung tính. 
 - đ ại thực bào (macrophage): Tế bào mono trong máu. 
-NK: chọc thủng màng TB =perforin. 
*Cơ chế tiờu diệt VSV: 
-Cơ chế khụng phụ thuộc oxy: enzym trong lysosom cú tỏc dụng đục thủng màng VK, TB lạ. 
-Cơ chế phụ thuộc oxy: do hoạt động của 3 hệ thống enzym (oxydase, myeloperoxydase, NO synthetase). 
*KQ: ổ viờm khụng đặc hiệu→loại trừ VSV ra khỏi cơ thể. 
1.2.MD đặc hiệu là một quá trinh gồm 03 bước: 
 	- Nhận diện: Xử lý và trinh diện KN 
 	- Hoạt hóa: Biệt hóa thành các tế bào sản xuất KT 
	- Hiệu ứng: Kết hợp đặc hiệu để loại trừ KN tương ứng 
KẾT QUẢ 
 Phương thức đáp ứng của MD đặc hiệu 
	- MD dịch thể (Humoral immunity):Do tế bào lympho B đảm nhiệm, sản xuất ra KT hòa tan (Immunoglobuline, Ig) 
	- MD qua trung gian tế bào (Cell mediated immunity): Do tế bào lympho T đảm nhiệm 
 Gồm các dưới nhóm:TCD4(Th), TCD8(Tc và Ts) 
2.Cỏc biện phỏp nộ trỏnh của VSV 
2.1. Sự ẩn dật của VSV 
-VSV, KST →phỏt triển trong tế bào do 
+Ức chế hũa nhập của phagosom &lysosom 
+Dọn sạch cỏc gốc tự do(><cỏc enzym tiờu) 
+Đục thủng phagosom thoỏt vào bào tương 
2.Cỏc biện phỏp nộ trỏnh của VSV 
2.2. Thay đổi khỏng nguyờn 
-Thay thế một số nucleotid (đoạn DNA hoạt động) → nucleotid khỏc(đoạn DNA tiềm ẩn) 
-Thay thế một gen biểu lộ KN bề mặt →gen mới 
-Kết hợp nhiều thay đổi→tạo nhiều gen(đảo đoạn, mất đoạn,dớnh nhau)→VR đột biến 
2.Cỏc biện phỏp nộ trỏnh của VSV 
2.3. Tỏc dụng ức chế MD 
 Tấn cụng cỏc TB của hệ MD →suy giảm SL&CN ( HIV tấn cụng TCD4, ĐTB, TCD8, NK) 
3.Miễn dịch chống VK ngoại bào Gram (+) sinh mủ,cầu khuẩn Gram (-) 
3.Miễn dịch chống VK ngoại bào 
3.1.Cơ chế khụng đặc hiệu 
-Thực bào:BC trung tớnh, BC mono,đại TB 
-Hoạt húa bổ thể: C3b, C5a →opsonin húa→tạo điều kiện thực bào 
-Nội độc tố (LPS):kớch thớch ĐTB & TB nội mạc sx cytokin(TNF,IL- 6) gõy xuyờn mạch BC, tăng pư viờm cấp & hoạt húa MD đặc hiệu 
3.Miễn dịch chống VK ngoại bào 
3.2.Cơ chế đặc hiệu 
-MDTD:VK vào cơ thể →ĐTB xử lý & trỡnh diện KN cho TCD4 → IL4,5,6→lympho B sx Ig. 
+IgM&IgG:tăng thực bào(opsonin húa), hoạt húa C gõy tan VK 
+Trung hũa độc tố:SAT, SAD 
-MDTB:một số độc tố VK kớch thớch lympho T tiết cytokin gõy sốc nhiễm khuẩn do LPS 
Vai trũ của Th 
KẾT QUẢ 
3.Miễn dịch chống VK ngoại bào 
3.3.Nộ trỏnh cơ chế MD của VK ngoại bào 
-Protein bề mặt VK bỏm dớnh vào TB chủ → tiếp cận & xõm nhập. 
-Cỏc vk cú vỏ bọc chứa acid sialic chống thực bào, ức chế hoat húa C. 
-Biến đổi KN bề mặt(lậu cầu) làm KT đặc hiệu khụng nhận ra. 
4.Miễn dịch chống VK nội bào(lao, phong, nấm) 
4.1.Cơ chế khụng đặc hiệu :khụng hiệu quả 
4.2.Cơ chế đặc hiệu: 
 Chủ yếu là MDTB với vai trũ của TCD4 (nhận biết KN),TCD8(gõy độc =tiết enzym &IFN ﻻ ), T DTH →viờm đặc hiờu (Mantoux) 
 Vai trò của lympho bào TCD8 
Tế bào T “độc” diệt 
Tế bào Th1 
Tế bào Th2 
Tế bào TCD4 (peptide+MHCII) 
4.3.Sự nộ trỏnh cơ chế MD 
-Chống lại thực bào:ức chế hũa nhập của phagosom với lysosom(vk lao) 
-Dọn sạch cỏc gốc tự do để bảo vệ VK khỏi TB thực bào 
5.Miễn dịch chống virus 
 Cơ chế xõm nhập HIV 
Gồm cỏc giai đoạn: 
Bỏm dớnh 
Xõm nhập 
Sao chộp: 
Sao mó sớm 
Tớch hợp 
Sao mó muộn 
Dịch mó tạo protein 
Tạo virion 
Phỏt tỏn virion 
 Cấu trỳc HIV 
 Cơ chế xõm nhiễm vào tế bào của HIV 
5.1. Cơ chế khụng đặc hiệu 
-Tăng sx IFN từ tế bào nhiễm gõy ức chế sao chộp và nhõn lờn của VR 
-Tăng hoạt động của NK gõy ly giải TB nhiễm VR 
-Vai trũ của tế bào NK, C & thực bào 
5.2.Cơ chế đặc hiệu 
-MDTD:IgM, IgG ngăn cản VR bỏm dớnh vào TB chủ; IgA tiết ngăn theo đường NM →ớt hiệu quả 
-MDTB là chớnh với vai trũ của TCD8 (nhận biết KN dưới sự hiện diện của MHC I & IL2) và tế bào NK (với hiệu ứng ADCC ). 
Vai trò của tế bào NK (ADCC) 
Tế bào NK 
T ế bào NK HH 
5.3.Cơ chế nộ trỏnh ĐƯMD 
-Thay đổi khỏng nguyờn → nộ trỏnh đề khỏng MD (VR cỳm). 
-Tấn cụng hệ miễn dịch: HIV phỏ hủy TCD4 → suy giảm MD → nhiễm trựng cơ hội. 
6.Miễn dịch chống ký sinh trựng 
6.1.Cơ chế khụng đặc hiệu 
-Hoạt húa bổ thể 
-Thực bào 
6.1.Cơ chế đặc hiệu 
-Đỏp ứng MDTD 
+Tăng sx IgE & BC ỏi toan 
+Hoạt húa C, opsonin húa KST 
+ĐTB hoạt húa diệt KST thụng qua NO &TNF 
+Gõy u hạt 
Đỏp ứng MDTB trong nhiễm KST 
Vai trũ của TCD4 & cytokin: cú cả 2 tỏc dụng (+) và (-). 
Vai trũ TCD8:phụ thuộc vào TNF & IFN nhưng ớt cú td hơn MDTD 
6.3.Cơ chế nộ trỏnh đỏp ứng MD 
-Một số KST ẩn bờn trong tế bào(KSTSR), ức chế hũa nhập phagosom & lysosom lẩn trỏnh td của KT 
-Ẩn trong vỏ bọc (amip,) làm mất hiệu lực của C(schistosoma) bằng cỏch đẩy C3b đó gắn màng. 
-Thay đổi KN bề mặt qua từng gđ (KSTSR) hoặc liờn tục(trypanosoma), khú tạo vacxin 
-Suy giảm đưmd =RL sx cytokin, ức chế ĐTB,hoạt húa Ts 
XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN