Thế giới nhân vật trong tiểu thuyết của nhà văn Thuận

Vì thế, mối quan hệ 
giữa người với người ngày càng trở nên lỏng lẻo, 
vụn rời 
Tóm lại, qua khảo sát chúng ta nhận thấy các 
nhân vật được Thuận chủ tâm tạo dựng đều là 
những kiểu nhân vật mang nhiều yếu tố cách tân. 
Nó góp phần thể hiện trạng thái phức tạp của con 
người trong xã hội hiện đại, đặc biệt là những con 
người mang thân phận tha hương, trực tiếp chứng 
kiến những tác động của đời sống văn minh Tây 
nên mất niềm tin, hoài nghi vào cuộc sống và ẩn 
chứa những mặc cảm về sự bơ vơ về gốc cội 
NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT 
TRONG TIỂU THUYẾT CỦA THUẬN 
Để xây dựng thành công những kiểu nhân vật đặc 
biệt như trên, Thuận đã sử dụng thành công 
những thủ pháp nghệ thuật sau: 
Phá bỏ ngoại hình và tính cách 
Phá bỏ ngoại hình và tính cách là thủ pháp hữu 
hiệu để xây dựng nhân vật “vắng mặt”. Hầu hết 
các nhân vật trong tiểu thuyết của Thuận đều 
được kí hiệu hóa bằng một chữ cái ngắn gọn. 
Ngoại hình nhân vật cũng theo đó mà bị phá bỏ. 
Năm tiểu thuyết với ngồn ngộn những số phận tha 
hương nhưng tập hợp lại, người đọc không hình 
dung được một bức chân dung hoàn chỉnh. Cái 
được đặc tả chỉ là ánh mắt “gườm gườm” như tự 
vệ, như thách thức; đôi “mắt sâu” như vực thẳm 
chứa đựng trong đó sự cô đơn, sầu xứ, bi kịch; 
khuôn mặt “khó đăm đăm” và “đầy mụn” đã đủ 
sức phô bày hết tất cả sự thảm hại của những số 
phận tha hương. Cái mặt ấy, cái mắt ấy hiện lên 
một cách rời rạc và lặp lại trong tác phẩm như để 
nhấn mạnh thân phận tha hương giống như những 
“mảnh vụn rời rạc” trên đất khách. 
Không chỉ phá bỏ ngoại hình, Thuận còn phá bỏ 
tính cách nhân vật. Nhân vật không còn bị ràng 
buộc bởi tiểu sử gia đình mà thay vào đó, trở 
thành những cá thể độc lập. Đặc biệt, Thuận 
thường chú tâm đến việc khắc họa những trạng 
thái tinh thần với một thế giới nội tâm phức hợp – 
đa bình diện của nhân vật nên những yếu tố về 
ngoại hình và tính cách được nhà văn gạt bỏ. 
Chính vì thế, nhân vật trong tiểu thuyết của 
Thuận dù đều được “giấu mặt” nhưng lại trở 
thành những đại diện về lịch sử - tâm hồn của 
thân phận công dân toàn cầu. 
Giản lược đối thoại, gia tăng độc thoại 
Đối thoại là hành động nói chuyện qua lại giữa 
hai hay nhiều người. Cấu trúc một cuộc đối gồm: 
người phát ngôn, người nhận phát ngôn và sự luân 
chuyển thành phần lời giữa hai đối tượng theo cơ 
chế phản hồi. Trái với đối thoại, độc thoại là lời 
nội tâm của nhân vật. Nó không phải là lời giao 
tiếp bởi thực chất nó chưa được phát ngôn ra 
thành lời nói – do đó, nó chưa thực hiện quá trình 
truyền thông tin và chưa có sự phản hồi. “Lời độc 
thoại được chỉ ra bằng các từ “tự nhủ”, “thầm 
nghĩ” và không phải bao giờ cũng rành rọt mà 
thường rối ren, lộn xộn, chắp nối. Đó là hình thức 
tái hiện tính tự phát của dòng ý thức và cảm xúc” 
[1]. Với quan niệm về đối thoại và độc thoại như 
trên, chúng ta sẽ thấy trên từng trang văn của 
Thuận, tác giả đã giản lược đối thoại đến mức tối 
đa và bù lấp nó bằng sự gia tăng độc thoại. 
Trong tiểu thuyết của Thuận, các cụm từ “im 
lặng”, “lắc đầu”, “gật đầu”, “không hỏi”, “không 
trả lời” xuất hiện với tần số lớn, báo hiệu cho thủ 
pháp giản lược đối thoại. Tần số lặp lại của những 
cụm từ trên được tổng hợp qua bảng thống kê 
dưới đây: 
Tác phẩm 
Im 
lặng 
Lắc đầu 
Gật 
đầu 
Vũ Thị Hạnh Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 87(11): 25 - 30 
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 29  
Chinatown 25 25 9 
Paris 11 tháng 8 116 64 93 
T mất tích 37 21 29 
Vân Vy 55 35 37 
Trước tình huống đối thoại, nhân vật trong tiểu 
thuyết của Thuận hầu hết đều chọn giải pháp khi 
thì giản lược, khi thì khước từ. Thay vì đồng tình, 
họ chỉ “gật đầu”. Thay vì phản đối, họ chỉ “lắc 
đầu”. Đa số họ đều “ngại giải thích”. Khi tâm lý 
ngại giải thích lấn chiếm, họ thường chọn giải 
pháp im lặng. Im lặng không hẳn là không có gì 
để nói. Im lặng là sự hiện thực hóa của sự không 
thể đồng cảm, không thể thấu hiểu, không thể chia 
sẻ. Nó là minh chứng cho sự cắt đứt và hủy hoại 
dần đường dây liên kết các mối quan hệ giữa 
người với người. Các nhân vật không có nhu cầu 
chia sẻ, và cho dù nếu có họ cũng không được 
chia sẻ. Trong T mất tích, nhân vật “Tôi” sợ nhất 
“căn bệnh” tâm sự. Sự im lặng của T khiến “Tôi” 
dễ chịu và đó là lí do giải thích vì sao “Tôi” và T 
có thể sống với nhau trong sáu năm trời. “Tôi” 
biết gì về T – người vợ sáu năm cùng chung 
sống? Không gì cả! Tên của T “Tôi” chưa bao giờ 
gọi. “Tôi” cũng không thể viết được tên của T. T 
cũng chưa bao giờ gọi tên của “Tôi”. Độc giả ngỡ 
ngàng trước sự “vụn rời” của mối quan hệ phu thê 
“tình sâu nghĩa nặng” và càng thấy nó “vụn rời” 
hơn khi “trong thâm tâm, tôi nghĩ có lẽ vì thế mà 
chúng tôi mới tồn tại cạnh nhau hơn sáu năm. Sáu 
năm là một kỉ lục. Trước đó, tôi chẳng qua nổi với 
ai quá sáu tuần” [6]. 
Để bù lấp khoảng trống của đối thoại, Thuận để 
các nhân vật của mình độc thoại triền miên. Sự 
tăng cường độc thoại được thể hiện thông qua tần 
số xuất hiện của các cụm từ: “tự nhủ”, “thầm 
nghĩ”, “tự hỏi/ tự trả lời”. Khảo sát qua những tiểu 
thuyết của Thuận, chúng ta sẽ thấy rõ điều này: 
Tác phẩm 
Tự 
nhủ 
Thầm 
nghĩ 
Tự hỏi/Tự 
trả lời 
Paris 11 tháng 8 2 7 3 
T mất tích 9 5 2 
Vân Vy 18 31 12 
Với độc thoại nội tâm, Thuận đã diễn tả trạng thái 
cũng như tính quá trình của dòng tâm tư trong ý 
thức nhân vật. Để các nhân vật tự độc thoại, 
Thuận đã để các nhân vật tự lý giải, tự phân tích, 
tự giãi bày, tâm sự với chính mình. Hơn nữa, bằng 
việc giản lược tối đa đối thoại và để cho dòng độc 
thoại nội tâm triền miên chiếm lĩnh, Thuận lại 
khắc sâu vào trạng thái cô đơn hoang vắng cũng 
như sự day dứt, ám ảnh khốn cùng của nhân vật. 
Tăng cường tưởng tượng và vô thức 
Nhân vật trong tiểu thuyết của Thuận đều được 
nhà văn cấp cho năng lực tưởng tượng phong phú. 
Ở Chinatown, các nhân vật tưởng tượng 17 lần; 
Paris 11 tháng 8 là 9 lần; ở T mất tích là 16 lần và 
ở Vân Vy là 12 lần. 
Trí tưởng tượng của các nhân vật cung cấp các 
khả năng mới của tiến trình tự sự, góp phần làm 
phong phú đời sống nội tâm của các nhân vật. 
Tưởng tượng cũng là phương tiện để nhân vật 
khám phá bản chất của hiện thực: “Tôi tự nhủ, 
trên thực tế, cuộc sống tù đọng. Tôi đã mất công 
tưởng tượng quá nhiều” [6] 
Cuộc sống tù đọng thiết chặt con người khiến 
những ước muốn và khát vọng khó có thể hiện 
thực hóa. Nó bị dồn nén, thúc đẩy nhu cầu giải 
thoát. Đây là cơ sở để các nhân vật trong tiểu 
thuyết bộc lộ thế giới tâm linh vô thức một cách 
mãnh liệt qua các giấc mơ. 
Khảo sát tiểu thuyết của Thuận, ta thấy có ba loại 
giấc mơ. Giấc mơ tình dục thể hiện niềm khát 
khao tình yêu của các nhân vật. Giấc mơ khát 
vọng là sự lên tiếng của những ước mơ và khát 
vọng không thành trong hiện thực. So với hai loại 
giấc mơ trên, giấc mơ ám ảnh trong tiểu thuyết 
của Thuận chứa đựng ý nghĩa sâu sắc hơn cả – đó 
là những vết thương tinh thần mà con người dù cố 
lãng quên, cố chôn vùi nhưng vẫn vùng trỗi dậy. 
Viết về những giấc mơ ám ảnh của các nhân vật, 
thực chất Thuận muốn diễn tả những sự kiện, 
những nỗi đau hằn dấu trong tâm khảm con người 
mà thời gian năm tháng không thể xóa nhòa đi 
được, là những nỗi ám ảnh khôn nguôi vò xé tâm 
can, là vết thương tinh thần không thuốc gì xoa 
dịu 
Vũ Thị Hạnh Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 87(11): 25 - 30 
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 30  
Nhờ có tưởng tượng và vô thức, các nhân vật 
trong tiểu thuyết của Thuận được đào sâu vào 
cõi “bên trong”, “khai lộ” những “vỉa tâm hồn” 
sâu khuất, bí ẩn, chứa đựng những ám ảnh, day 
dứt Khám phá ra “góc khuất” này, Thuận đã 
tiến một bước dài trong việc thể hiện những nỗi 
bất an, những ước vọng và mâu thuẫn nội tâm 
tiềm ẩn trong cõi vô thức của nhân vật. Bằng 
cách đó, Thuận khám phá ra những vấn đề liên 
quan đến bản chất con người. Đó cũng là thành 
công lớn nhất của Thuận trong nghệ thuật xây 
dựng nhân vật. 
KẾT LUẬN 
Với khát vọng phản ánh toàn vẹn và sinh động 
đời sống con người trong xã hội đương đại, 
Thuận đã xây dựng mô hình nhân vật kiểu mới 
mà ở đó, cái vỏ ngoại hình đã bị phá bỏ để chỉ lộ 
lên những góc ẩn khuất của tâm hồn, tâm linh 
với những ám ảnh của vô thức, tiềm thức và 
những giấc mơ. Con người trong thế giới hiện 
đại mờ dần đi về hình dạng và tính cách nhưng 
bù lại - được tô đậm ở chiều sâu tâm linh mà ở 
đó, con người tự giải trình mình, tự khám phá 
mình. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Phương Lựu (2002), Lý luận văn học, Nxb Giáo 
dục, Hà Nội. 
[2]. Trần Đình Sử, Lê Bá Hán, Nguyễn Khắc Phi 
(2002), Từ điển thuật ngữ văn học, Nxb Giáo dục, Hà 
Nội. 
[3]. Thuận(2003), Made in Vietnam (trích đoạn), 
http:/www.tienve.org. 
[4]. Thuận (2004), Chinatown, Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng. 
[5]. Thuận (2005), Paris 11 tháng 8, Nxb Đà Nẵng, 
Đà Nẵng. 
[6]. Thuận (2006), T mất tích, Nxb Hội Nhà văn và 
Công ty Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam, Hà Nội. 
[7]. Thuận (2008), Vân Vy, Nxb Hội Nhà Văn và Công ty 
Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam, Hà Nội. 
SUMMARY 
THE WORLD OF CHARACTERS IN THUAN’S NOVELS 
Vu Thi Hanh

College of Sciences – TNU 
Characters are the basic category in literature. In terms of literary critism and theory, characters have become a 
familiar and essential concept. In traditional novels, characters are constructed into a “formula” including name, 
biography, career, characteristics Therefore, writers often pay attention to build their characters from 
appearance to characteristics, activities and state of mind to make them alive images. However, in each page of 
Thuan’s novels, readers cannot force his characters into that “formula”. In this writing, the author is going to 
focus on introducing the world of characters in Thuan’s novels to find out the renovated elements in his art of 
character building. 
Key words: writer Thuan, novels, the world of characters, character building, the renovated elements 
 Tel: 098 4364766