Rủi ro trong hoạt động thanh toán L/C tại sở giao dịch Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam

 toán cho nước ngoài. 
Bảng 1. Tình hình nợ quá hạn L/C tại Sở giao dịch những năm qua 
ðơn vị: Nghìn USD 
Nợ quá hạn L/C 
Tăng,giảm 
 Năm Tổng số dư 
L/C chưa 
thanh toán 
Doanh 
số 
 nghìn USD % 
Tỷ trọng 
(%) 
2006 11,363.40 676.93 - 6.0 
2007 9,884.47 536.90 -140.03 -20.69 5.4 
2008 9,151.50 408.93 -127.97 -23.84 4.5 
2009 8,507.87 324.55 -84.37 -20.63 3.8 
Nguồn: Báo cáo tổng kết HðKD của Sở giao dịch NHNo 2006- 2009 
Nguyên nhân của tình trạng trên là: 
- Hoạt ñộng XNK với doanh số chưa cao, các doanh nghiệp NK hoạt ñộng không mấy 
hiệu quả, quay vòng vốn chậm, bị thua lỗ dẫn ñến không có tiền trả ngân hàng khi ñến 
hạn thanh toán. 
- Ngân hàng bảo lãnh cho doanh nghiệp mở L/C hàng nhập trả chậm chưa có phân 
tích, chọn lọc kỹ lưỡng phát sinh nợ quá hạn, bộ phận thẩm ñịnh hồ sơ khách hàng 
còn lỏng lẻo, chưa chặt chẽ và chưa lường hết ñược các rủi ro phát sinh, tỷ lệ ký quỹ 
thấp, phần giá trị thanh toán L/C còn lại không có giá trị tài sản ñảm bảo. 
Thực tế thì nợ quá hạn L/C trong thanh toán XNK của SGD có dấu hiệu giảm dần qua 
các năm. Tuy nhiên, có thể nợ quá hạn sẽ gia tăng trở lại nếu ngân hàng không có sự 
ñánh giá khách hàng (người mở L/C) một cách kỹ lưỡng trong việc nhận ñịnh trước 
ñược họ không có khả năng hoặc không muốn thanh toán. Do vậy, rủi ro về tài chính 
vẫn luôn là thách thức cùng với hoạt ñộng thanh toán bằng L/C mà SGD phải ñối mặt. 
2. RỦI RO KỸ THUẬT (LỖI CHỨNG TỪ) 
Rủi ro kỹ thuật là những rủi ro do những sai sót mang tính kỹ thuật trong quy trình 
thanh toán L/C, như việc các bên tham gia thực hiện sai một khâu trong quy trình 
nghiệp vụ thanh toán hay sự khác nhau giữa bộ chứng từ thanh toán với nội dung quy 
ñịnh trong L/C. Một bộ chứng từ hoàn hảo là cơ sở ràng buộc trách nhiệm giữa nhà 
xuất khẩu với ngân hàng, giữa ngân hàng phát hành với nhà xuất khẩu, giữa ngân 
hàng phát hành và ngân hàng xác nhận, giữa ngân hàng thanh toán và ngân hàng hoàn 
trả. Do ñó, các chủ thể ñặc biệt cần quan tâm tới việc kiểm tra kỹ L/C ñể ñưa ra quyết 
ñịnh trả tiền. 
Thực tế, từng yếu tố tạo nên bộ chứng từ hoàn hảo giữa các ngân hàng tham gia thanh 
toán còn nhiều bất cập, như sự phù hợp giữa các NH chưa thống nhất, ngân hàng này 
cho là hợp lệ nhưng ngân hàng khác lại bắt lỗi chứng từ và dẫn ñến kết quả không 
thực hiện ñược khoản thanh toán, hoặc bắt lỗi quá khắt khe, từ ñó nảy sinh rủi ro trong 
TTQT. 
Chứng từ thanh toán là ñiều khoản bắt buộc và vô cùng quan trọng trong thanh toán 
L/C. Thực trạng bộ chứng từ ñược xuất trình là cơ sở căn bản cho việc từ chối hay 
chấp nhận thanh toán. Nhà xuất khẩu chắc chắn ñòi ñược tiền khi họ xuất trình tới 
ngân hàng ñược chỉ ñịnh bộ chứng từ hoàn hảo. Về hình thức, bộ chứng từ hoàn hảo 
là bộ chứng từ ñầy ñủ về số lượng, ñúng về nội dung theo quy ñịnh của L/C. Lỗi 
chứng từ xuất hiện trong cả hàng nhập lẫn hàng xuất, bao gồm những lỗi liên quan tới 
số lượng chứng từ; nội dung chứng từ; thời hạn xuất trình chứng từ bị chẫm trễ 
2.1. ðối với lỗi chứng từ hàng nhập 
ðối với hàng nhập, SGD ñứng ra làm vai trò là ngân hàng mở L/C (NHPH), thực hiện 
cam kết trả tiền cho nhà xuất khẩu nước ngoài. ðây là nghiệp vụ ẩn chứa nhiều rủi ro, 
nếu doanh nghiệp vì một lý do nào ñó mà không trả ñược tiền theo ñúng cam kết sẽ 
gây tổn thất cho ngân hàng cả về tài chính lẫn uy tín. Thực tế chứng từ hàng nhập 
thường ít lỗi do ñã qua bước kiểm tra của ngân hàng nước ngoài. Tuy nhiên, theo 
thống kê của SGD, năm 2006 có khoảng 18% bộ chứng từ của nhà xuất khẩu nước 
ngoài xuất trình theo L/C do các chi nhánh của SGD phát hành có sự khác biệt, mà 
các lỗi chứng từ ñối với hàng nhập của SGD xuất hiện chủ yếu ở khâu tiếp nhận và 
kiểm tra chứng từ. Trong ñó, nhiều trường hợp ngân hàng phải từ chối thanh toán do 
có nhiều sai sót nghiêm trọng từ phía nước ngoài như chứng từ không ñúng người kí 
phát, chứng từ vận tải không hoàn hảo, mô tả hàng hoá trong hoá ñơn thương mại 
không ñúng những quy ñịnh trong L/C. Mặt khác, cũng có trường hợp các lỗi chứng 
từ xuất phát từ phía NHPH ñưa ra không chính xác, và phía ngân hàng nước ngoài 
không chấp nhận. Với tỷ lệ sai sót trong kiểm tra chứng từ là 18%, có thể thấy rằng 
chất lượng kiểm tra chứng từ hàng nhập của SGD chưa cao, còn nhiều hạn chế. 
2.2. ðối với lỗi chứng từ hàng xuất 
ðối với hàng xuất thì SGD ñóng vai trò là ngân hàng thông báo L/C hay là ngân hàng 
chiết khấu. Trên thực tế hiện nay, trong hoạt ñộng TTQT của SGD thì rủi ro lỗi chứng 
từ thường phát sinh do các nguyên nhân như cán bộ chưa tuân thủ ñúng quy trình kỹ 
thuật, việc kiểm soát chứng từ không cẩn thận, lập thiếu chứng từ, thiếu nội dung, do 
thời gian chậm 
Lỗi chứng từ hàng xuất ñang là hiện tượng phổ biến ở hầu hết các doanh nghiệp tham 
gia hoạt ñộng XNK, chủ yếu là các lỗi chứng từ xuất trình thiếu về số lượng, muộn về 
thời gian, không ñủ nội dung Tuy nhiên, tình trạng này có thể ñược cải thiện nếu 
nhà XK lựa chọn ngân hàng có kinh nghiệm ñể ñược tư vấn trong ký kết hợp ñồng 
thương mại và kiểm soát L/C. 
Bảng 2. Tỷ lệ lỗi chứng từ hàng xuất tại SGD NHNo 
Chứng từ xuất trình Tỷ lệ 
Chứng từ phù hợp 25% - 32% 
Chứng từ sai sót 
Trong ñó: 
- Sai sót do vi phạm hợp ñồng 
- Sai sót do kỹ năng lập chứng từ 
75% - 68% 
19% - 35% 
81% - 65% 
Nguyên nhân của những rủi ro thường gặp trong việc kiểm tra chứng từ tại SGD là: 
Thứ nhất, do kiểm tra không hết lỗi, dẫn tới mất quyền từ chối bởi ngân hàng không 
ñược quyền từ chối lần hai. Trường hợp này gây ra rủi ro cho cả NHPH lẫn nhà NK. 
Khi ñó nhà NK có thể kiện ngân hàng và mức ñộ rủi ro phụ thuộc vào sự phân ñịnh 
lỗi giữa nhà NK và ngân hàng. 
Thứ hai, do không thể phát hiện ra sai sót trên cơ sở bộ chứng từ không hoàn hảo, tức 
là NHPH không nêu ra lỗi của chứng từ, vì thế buộc phải thanh toán tiền cho nước 
ngoài. Nếu nhà NK phát hiện ra lỗi, họ có quyền từ chối trả NHPH toàn bộ giá trị của 
L/C ñó. Rủi ro này một mình NHPH phải gánh chịu. Loại lỗi này thường liên quan 
ñến sự phù hợp giữa các chứng từ với nhau về ngày phát hành, ký hậu, số tiền,  
Thứ ba, do tiến hành kiểm tra chứng từ vượt quá thời hạn quy ñịnh cho phép 5 ngày 
làm việc của ngân hàng. ðể xảy ra trường hợp này, nếu chứng từ có sai sót, NHPH 
mất quyền từ chối trả tiền, trong khi ñó, nhà NK ñược quyền khước từ thanh toán cho 
ngân hàng ñối với những lỗi ñó. 
Thứ tư, do bộ chứng từ hoàn hảo nhưng ngân hàng lại bắt lỗi ñể từ chối trả tiền. Nếu 
nhà NK ñồng ý chắc chắn sẽ không trả tiền ra nước ngoài, dẫn tới nguy cơ bị nhà XK 
khiếu kiện. Những lỗi này thường liên quan ñến việc ký hậu vận ñơn. 
Với thực tế rủi ro trong thanh toán L/C rất lớn, các ngân hàng cần hết sức quan tâm tới 
việc kiểm tra chứng từ. Chứng từ ñược lập theo L/C và chịu sự chi phối của các văn 
bản pháp luật liên quan, thường là UCP. ðây là cơ sở rất cụ thể ñể kiểm tra, nhưng 
các ngân hàng vẫn mắc vào những tình huống nêu trên, dẫn ñến rủi ro trong thanh 
toán L/C. Nguyên nhân từ nhiều phía, nhưng quan trọng nhất là do trình ñộ cán bộ 
TTQT của ngân hàng còn bất cập, chưa ñáp ứng yêu cầu công việc. Thực tế cho thấy 
mức ñộ rủi ro phụ thuộc chủ yếu vào NHPH, ngân hàng giữ vai trò hạn chế tối ña rủi 
ro cho ngân hàng và cả cho nhà NK. Những rủi ro trên thường chiếm một tỷ lệ rất 
thấp ở những nước phát triển, những ngân hàng có trình ñộ thanh toán cao, sử dụng 
công nghệ hiện ñại, kiểm tra chứng từ bằng máy. 
3. RỦI RO THANH KHOẢN 
Chỉ trong trường hợp hãn hữu, rủi ro thanh khoản mới ñe doạn ñến khả năng thanh 
toán cuối cùng của ngân hàng. Vì vậy, một trong những nhiệm vụ quan trong hàng 
ñầu ñối với nhà quản trị ngân hàng là bảo ñảm khả năng thanh khoản một cách thường 
xuyên, liên tục và ñầy ñủ. Một ngân hàng ñược xem là có khả năng thanh khoản tốt 
nếu như nó có thể có ñược những khoản vốn khả dụng với chi phí thấp ñúng tại thời 
ñiểm ngân hàng có nhu cầu. Ngân hàng có khả năng thanh khoản tốt khi nó có trong 
tay một lượng vốn khả dụng với quy mô hợp lý hoặc ngân hàng có thể nhanh chóng 
huy ñộng vốn thông qua con ñường vay nợ hoặc bán tài sản có khả năng thanh khoản 
cao. Yêu cầu thanh khoản của ngân hàng ñược xem xét trên mối tương quan cung- cầu 
tiền tệ. Nguồn cung thanh khoản chủ yếu của ngân hàng gồm: 
- Tiền gửi của khách hàng, doanh thu từ các dịch vụ tiền gửi, thanh toán nợ của khách 
hàng, bán tài sản, vay NHNN, Nguồn cầu thanh khoản chủ yếu của ngân hàng gồm: 
Khách hàng rút tiền từ tài khoản, yêu cầu vay vốn từ những khách hàng chất lượng tín 
dụng cao, thanh toán các khoản vay phi tiền gửi, chi phí bằng tiền và thuế xuất hiện 
trong quá trình sản xuất kinh doanh. 
- Trong TTQT nhu cầu vay và mua ngoại tệ của khách hàng là rất lớn. ðặc biệt trong 
năm 2007 thanh toán nhập khẩu qua SGD tăng 8% và xuất khẩu tăng 6% so với cùng 
kỳ năm trước, trong ñó thanh toán L/C ñạt 566 triệu USD, tăng 11,5%. Thực trạng này 
khiến SGD có những lúc ñối mặt với rủi ro thanh khoản. Dự trữ ngoại tệ tiền mặt, tiền 
gửi ngoại tệ tại NHNN của SGD còn chưa ñáp ứng ñược nhu cầu của khách hàng, 
cung ngoại tệ còn nhiều lúc căng thẳng trong khi ñó SGD chưa có những giải pháp 
thích ứng nhằm thoả mãn nhu cầu của khách hàng một cách tốt nhất. Chi phí ñể bù 
ñắp sự thiếu hụt thanh khoản tương ñối lớn, không những vậy còn làm cho một lượng 
khách hàng không nhỏ ñã chuyển quan hệ thanh toán sang ngân hàng khác hoặc giảm 
giá trị thanh toán. Chính ñiều này là nguyên nhân dẫn ñến rủi ro trong thanh khoản 
của SGD trong thời gian vừa qua. Vì vậy, trong thời gian tới, SGD cần chủ ñộng hơn 
nữa ñể tăng cung ngoại tệ cũng như dự ñoán nhu cầu của khách hàng ñể có kế hoạch 
huy ñộng, dự trữ ngoại tệ linh hoạt ñể ñáp ứng nhu cầu thanh toán của khách hàng 
ñồng thời giảm thiểu những rủi ro thanh khoản của NH. 
Tài liệu tham khảo: 
- Giáo trình Nghiệp vụ thanh toán quốc tế. 
- Quản trị rủi ro trong kinh doanh Ngân hàng. 
- Tạp chí Ngân hàng các năm 2007- 2010. 
- Tài liệu Tổng kết hoạt ñộng TTQT của NHNo. 
- Peter Rose, Ngân hàng thương mại.