Phương pháp rèn luyện kĩ năng xướng âm trong dạy học phân môn Xướng âm cho sinh viên ngành Giáo dục Mầm non tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2

 trên khuông nhạc 
sẽ không bị lúng túng trong khi đọc cao độ và khiến 
việc đọc cao độ trở nên nhanh và dễ dàng hơn. Các em 
sẽ không mất thời gian vào việc dịch tên nốt khi chuyển 
sang bước luyện tập đọc cao độ nốt nhạc. 
Ví dụ 6: Bài xướng âm [1; tr 15] 
2.2.2. Rèn luyện kĩ năng đọc cao độ 
2.2.2.1. Đọc gam và hợp âm rải 
Trong đào tạo phân môn Xướng âm cho SV ngành 
GDMN, tôi nhận thấy rằng việc đọc đúng gam và hợp 
âm rải giúp SV ghi nhớ vị trí âm thanh của các nốt nhạc, 
phân biệt được nốt nào đọc cao hơn, nốt nào đọc thấp 
hơn. GV cần giới thiệu cho SV về giọng và gam, phân 
tích khoảng cách đặc điểm về cao độ cung và nửa cung 
của các bậc trong gam trưởng và gam thứ. Sau đây, tôi 
chỉ đề cập tới hai gam chính đó là gam trưởng tự nhiên 
và thứ tự nhiên. 
Ví dụ 7: Gam C dur tự nhiên 
Ví dụ 8: Gam a moll tự nhiên 
Thông thường, GV có thể lấy cao độ tuyệt đối trên 
đàn cho âm chủ của giọng nào đó để hướng dẫn SV đọc 
gam. Tuy nhiên, GV nên chọn độ cao phù hợp với đặc 
điểm giọng hát của SV để khi vào đọc bài xướng âm cụ 
thể các em không phải thay đổi độ cao âm chỉ đã chọn. 
Khi đọc gam, GV hướng dẫn SV đọc chậm theo bước 
lần từ bậc I ở quãng tám thứ nhất đến bậc I ở quãng tám 
thứ hai. Dù là giọng trưởng hay giọng thứ thì đều đọc 
gam từ dưới lên trên rồi tiếp tục từ trên xuống dưới. Đồng 
thời, GV hướng dẫn các em khi đọc mỗi bậc thì cần phải 
ghi nhớ khoảng cách cao độ giữa các bậc với nhau. GV 
có thể đàn để lấy âm chủ rồi cho SV đoán bằng cách 
xướng âm nốt đằng sau nốt cô vừa đàn. Với phương pháp 
này các em sẽ có kĩ năng đánh giá được vị trí âm thanh 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 77-81 
80 
mình vừa xướng âm lên có chính xác hay không. Điều 
này cũng góp phần vào việc nâng cao thính giác âm nhạc 
của các em. 
Đọc hợp âm rải là một phần rất quan trọng trong bước 
đầu tiên của việc rèn luyện cao độ. Thường được tiến 
hành sau khi luyện đọc gam. Việc đọc nhiều lần hợp âm 
rải sẽ hỗ trợ các em trong việc ghi nhớ vị trí âm thanh của 
các âm chính và âm ổn định trong gam từ đó các em sẽ 
có những điểm tựa để có thể kiểm tra một cách chính xác 
âm thanh mà mình đọc được. Đọc hợp âm rải được tiến 
hành với 3 hợp âm chính của bậc I (T, t), hợp âm bậc IV 
(S, s) và hợp âm bậc V (D hoặc D7). SV có thể dựa vào 
ba hợp âm này để đọc các nét nhạc hay gặp trong các bài 
xướng âm và để tìm cao độ trong bài xướng âm. Đọc hợp 
âm rải thường được đọc từ dưới lên trên rồi đi xuống. 
 - Đọc hợp âm rải của chủ bậc I 
Ví dụ 9: C dur và a moll 
- Đọc hợp âm bậc IV 
Ví dụ 10: C dur và a moll 
- Đọc hợp âm V7 
Ví dụ 11: C dur và a moll 
Khi đọc các âm rải, GV nên đàn mẫu một vài lần 
trước khi tự cho SV tìm ra các âm cho hợp âm. Trên thực 
tế, khả năng âm nhạc của SV ngành GDMN có hạn chế 
hơn các bạn SV chuyên nghiệp về âm nhạc. Nên những 
bước đầu, GV cần phải cho các em đọc đi đọc lại gam 
nhiều lần dưới sự hướng dẫn của cô. Sau đó để các em tự 
nhớ và đọc lần các âm trong hợp âm. 
2.2.2.2. Kĩ năng đọc quãng 
Việc luyện đọc quãng thường được tiến hành sau khi 
đọc gam. Có hai loại luyện đọc quãng: 
- Luyện đọc các quãng nằm trong điệu thức 
- Luyện đọc các quãng nằm ngoài điệu thức 
Đối với trình độ của SV ngành GDMN chỉ nên áp 
dụng luyện đọc quãng nằm trong điệu thức. Thông 
thường với đối tượng SV ngành GDMN chủ yếu đọc các 
quãng 2, quãng 3, quãng 4, quãng 5. Các quãng 6, quãng 
7, quãng 8 hơi quá sức đối với các em. Giờ đầu tiên của 
giọng mới chỉ nên luyện các quãng 2, quãng 3. Giờ sau 
thêm quãng 4, quãng 5. GV nên lựa chọn tiết tấu thích 
hợp để việc luyện quãng hiệu quả hơn. 
Ví dụ 12: Luyện quãng 2 trong giọng C dur 
Ví dụ 13: Luyện quãng 3 trong giọng C dur 
Luyện quãng nên được thực hiện dựa vào gam để 
giúp SV nghe, phân tích và ghi nhớ được đó là màu sắc 
của quãng gì (quãng trưởng, quãng thứ, quãng đúng, 
quãng tăng, quãng giảm). 
Ví dụ 14: Quãng 4 trong giọng C 
Ví dụ 15: Quãng 5 trong giọng C dur 
Việc ghi nhớ và thuộc lòng màu sắc của quãng là rất 
tốt vì nó sẽ đi vào tiềm thức của người học. Khi đọc một 
bài xướng âm mới, các em sẽ tự nhớ ra được các quãng 
tương tự với những quãng trong trí nhớ mà không cần 
dựa vào âm chính hay âm ổn định hoặc dựa vào một 
quãng nào đó để tìm ra âm thanh. Đó cũng chính là mục 
đích của việc rèn luyện kĩ năng đọc quãng. 
2.2.3. Rèn luyện kĩ năng đọc sắc thái 
Trong tác phẩm âm nhạc, bên cạnh những kí hiệu để 
ghi nhạc còn một loại thuật ngữ rất hay sử dụng để chỉ tính 
chất, tình cảm của tác phẩm âm nhạc đó là sắc thái. Để chỉ 
diễn tả sắc thái người ta sử dụng những kí hiệu bằng ngôn 
ngữ, trong đó tiếng Ý là phổ biến được dùng để ghi trên 
các bản nhạc. Việc thể hiện đúng sắc thái tình cảm của bản 
nhạc là điều rất cần thiết cho việc rèn luyện cách xử lí tác 
phẩm âm nhạc và cảm thụ âm nhạc một cách sâu sắc. 
Đồng thời là phương pháp rèn luyện cho người học cách 
thể hiện bản nhạc một cách trọn vẹn, sự tinh tế, rung động 
cũng như sự cảm thụ âm nhạc của mỗi SV. 
2.2.3.1. Kĩ năng thể hiện cường độ, nhịp độ 
Trước hết, GV cần cung cấp cho SV hệ thống các kí 
hiệu bằng ngôn ngữ về cường độ trong âm nhạc. Ngay cả 
khi SV đã biết về những kí hiệu sắc thái đó, GV vẫn nên 
nhắc lại hoặc có thể đặt câu hỏi để kiểm tra kiến thức đã học. 
Ví dụ 16: Bài xướng âm [5; tr 47] 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 77-81 
81 
Trong bài xướng âm này, GV đặt câu hỏi về các kí hiệu 
chỉ cường độ trong âm nhạc như: p, pp, mp, cresc., sf, dim. 
GV hướng dẫn SV khi gặp kí hiệu p thì giọng đọc nhẹ, êm 
ái. Với kí hiệu pp giọng đọc phải rất nhẹ, khi gặp kí hiệu 
cresc. phải đọc to dần lên, tiếp đến kí hiệu dim thì đọc nhỏ 
dần. Với kí hiệu mp, SV cần đọc nhẹ vừa, kí hiệu sp thì 
chỉ đọc nhẹ những nốt xuất hiệu kí hiệu này. Tưởng chừng 
nhìn vào những đoạn nhạc đơn giản và tiết tấu không khó, 
nhưng việc xử lí sắc thái liên tiếp khiến cho đoạn nhạc trở 
nên thú vị và nhiều thử thách hơn. Nếu SV học tốt kĩ năng 
thể hiện sắc thái sẽ giúp các em dễ dàng xử lí tình cảm 
trong các tác phẩm âm nhạc, từ đó hình thành nên thị hiếu 
thẩm mĩ. Xướng âm một đoạn nhạc không đơn thuần chỉ 
đọc đúng tên nốt, đúng tiết tấu mà hơn nữa là việc thể hiện 
chúng giống như những bài hát, có lúc dịu dàng tha thiết, 
có lúc mạnh mẽ, dồn dập. 
Trong bài xướng âm ở ví dụ có kí hiệu Andante 
nghĩa là cần phải đọc bài xướng âm này với tốc độ chậm 
vừa. Ngoài ra trong âm nhạc Việt Nam người ta còn sử 
dụng kí hiệu sắc thái bằng ngôn ngữ tiếng Việt như: trong 
sáng, nhẹ nhàng, duyên dáng, vừa phải, nhắn nhủ, tình 
cảm, vui vẻ... 
Ví dụ 17: Bài xướng âm [5; tr 57] 
Một trong những yếu tố quan trọng trong việc hình 
thành kĩ năng đọc đúng sắc thái bài xướng âm là đọc 
đúng trọng âm của loại nhịp. Mỗi một loại nhịp hình 
thành trọng âm khác nhau. Ví dụ nhịp 2/2 trọng âm rơi 
vào phách thứ nhất, phách thứ hai không có trọng âm. 
Tuy nhiên, ở nhịp ¾ trọng âm rơi vào phách thứ nhất, 
phách thứ hai và phách thứ ba không có trọng âm. Việc 
nhấn đúng trọng âm ở mọi loại nhịp cũng là một phần 
trong rèn luyện kĩ năng thể hiện sắc thái. 
2.2.3.2. Kĩ năng đọc liền hơi liền tiếng và rời tiếng 
Đọc liền giọng là cách đọc chuyển tiếp liên tục đều 
đặc từ âm nọ sang âm kia tạo nên những câu hát liên tiếp 
không ngắt quãng. Người ta thường xử dụng thuật ngữ 
“legato”, hoặc dấu nối hình vòng cung đặt lên trên hoặc 
phía dưới các nốt cần luyến âm, tạo cho bài hát hay bài 
xướng âm những đường nét mềm mại, dàn trải... 
Ví dụ 18 [2; tr 89] 
Đọc rời tiếng hay còn gọi là “staccato” là cách đọc 
ngắt, nảy của từng âm. Staccato thường được kí hiệu 
bằng dấu (.) được đặt ở bên trên nốt nhạc. GV hướng dẫn 
SV nén hơi thở liên tục và đẩy nhẹ nhàng, không nên bật 
hơi ra theo từng nốt nhạc mà cố gắng giữ cho bụng tương 
đối ổn định, mềm mại. Âm thanh phát ra phải nhẹ nhàng, 
gọn tiếng, linh hoạt, rõ ràng từng âm một. Trong âm 
nhạc, việc sử dụng cách đọc staccato để diễn tả tình cảm 
rộn ràng, vui tươi, nhí nhảnh, hoặc tiếng chim hót... 
Ví dụ 19 [2; tr 89] 
3. Kết luận 
Tóm lại, nếu như nói Xướng âm là môn học mang 
tính cơ hữu trong hệ thống chương trình đào tạo âm nhạc, 
đặc biệt là đối với quá trình đào tạo GV mầm non thì việc 
rèn luyện để hình thành các kĩ năng thực hành khi học 
môn Kí xướng âm là một trong những mắt xích đầu tiên 
hết sức quan trọng và cần thiết trong quá trình học âm 
nhạc. Đó là kĩ năng chuyên môn không thể thiếu đối với 
công việc dạy học âm nhạc tại các trường mầm non. Đó 
cũng là điều kiện cần trong năng lực chuyên môn của một 
người GV âm nhạc trong tương lai mà một SV ngành 
GDMN cần phải có. Để đạt hiệu quả chất lượng tốt trong 
dạy học phân môn này, GV cần cung cấp kiến thức nền 
tảng đồng thời đưa ra các bước dạy học trình tự, hợp lí 
và phù hợp với khả năng học tập của đặc thù SV ngành 
này. Chúng tôi hi vọng rằng vấn đề nêu trên là những giải 
pháp thiết thực và mang lại hiệu quả cao trong công tác 
giảng dạy phân môn Xướng âm cho SV ngành GDMN 
tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. 
Tài liệu tham khảo 
[1] Hoàng Hoa - Phạm Phương Hoa (2000). Giáo trình kí 
xướng âm trình độ I. Bộ Văn hoá thông tin - Nhạc viện 
 Hà Nội. 
[2] Nguyễn Trung Kiên (2001). Phương pháp sư phạm thanh 
nhạc. Bộ Văn hoá thông tin - Nhạc viện Hà Nội. 
[3] Phạm Thị Hoà - Ngô Thị Nam (2011). Giáo dục âm nhạc 
(tập I). NXB Đại học Sư phạm. 
[4] Phạm Tú Hương (2005). Lí thuyết âm nhạc cơ bản. NXB 
Giáo dục. 
[5] Phạm Tú Hương - Phạm Thanh Vân (2000). Giáo trình kí 
xướng âm trình độ II. Bộ Văn hoá thông tin - Nhạc viện 
Hà Nội. 
[6] Doãn Mẫn (1980). Phương pháp xướng âm. NXB 
Văn hoá. 
[7] Nguyễn Đắc Quỳnh (1993). Giáo trình xướng âm năm thứ 
nhất. Trường Cao đẳng Sư phạm nhạc hoạ Trung ương. 
[8] Lê Đức Sang - Hoàng Công Dụng - Trịnh Hoài Thu 
(2008). Giáo trình âm nhạc và múa (dùng cho hệ Cao 
đẳng Sư phạm mầm non). NXB Giáo dục. 
[9] Trịnh Hoài Thu (2011). Phương pháp dạy học Kí xướng 
âm. NXB Âm nhạc.