Giáo trình VB6 - Chương 13: Cơ sở dữ liệu

ng phải là Key) chỉ xuất hiện ở một chỗ.Trong mối liên hệ one-to-many giữa tables Publishers và Titles, field PubID là Primary Key trong table Publishers. Trong table Titles, field PubID được gọi là Foreign Key, có nghĩa rằng đây là Primary Key của một table lạ (foreign). Hay nói một cách khác, trong khi làm việc với table Titles, lúc nào cần chi tiết một nhà xuất bản, ta sẽ lấy chìa khóa lạ (Foreign Key) dùng làm Primary Key của Table Publishers để truy cập record ta muốn. Để ý là chính Table Titles có Primary Key ISBN của nó.
Relational Database
Một database có nhiều tables và hổ trợ các liên hệ, nhất là one-to-many, được gọi là Relational Database. Khi thiết kế một database, ta sẽ tìm cách sắp đặt các dữ liệu từ thế giới thật bên ngoài vào trong các tables. Ta sẽ quyết định chọn các cột (columns/fields) nào, chọn Primary Key, Index và thiết lập các mối liên hệ, tức là đặt các Foreign Key ở đâu.
Các lợi ích
Trong số các lợi ích của một thiết kế Relational Database có: 
Sửa đổi dữ kiện, cho vào records mới hay delete (gạch bỏ) records có sẵn rất hiệu quả (nhanh). 
Truy cập dữ kiện, làm báo cáo (Reports) cũng rất hiệu quả. 
Vì dữ kiện được sắp đặt thứ tự và có quy củ nên ta có thể tin cậy tính tình của database (không có ba trợn, khi thì thế nầy, khi thì thế khác - giựt giựt). 
Vì hầu hết dữ kiện nằm trong database, thay vì trong chương trình ứng dụng, nên database tự có documentation (tài liệu cắt nghĩa). 
Dễ sửa đổi chính cấu trúc của các tables. 
Integrity Rules (các quy luật liêm chính)
Integrity Rules được dùng để nói về những qui luật cần phải tuân theo trong khi làm việc với database để đảm bảo là database còn tốt. Có hai loại quy luật: luật tổng quát (General Integrity Rules) và luật riêng cho database (Database-Specific Integrity Rules). Các luật riêng nầy thường tùy thuộc vào các quy luật về mậu dịch (Business Rules). 
General Integrity Rules 
Có hai quy luật liêm chính liên hệ hoàn toàn vào database: Entity (bản thể) Integrity Rule và Referential (chỉ đến) Integrity Rule.Entity Integrity Rule nói rằng Primary Key không thể thiếu được, tức là không thể có trị số NULL. Quy luật nầy xác nhận là vì mỗi Primary Key đưa đến một row độc đáo trong table, nên dĩ nhiên nó phải có một trị số đàng hoàng.Lưu ý là Primary Key có thể là một Composite Key, tức là tập hợp của một số keys (columns/fields), nên nhất định không có key nào trong số các columns là NULL được.Referential Integrity Rule nói rằng database không thể chứa một Foreign Key mà không có Primary Key tương ứng của nó trong một table khác. Điều ấy hàm ý rằng:
Ta không thể thêm một Row vào trong một Table với trị số Foreign Key trong Row ấy không tìm thấy trong danh sách Primary Key của table bên phía one (1) mà nó liên hệ. 
Nếu có thay đổi trị số của Primary Key của một Row hay delete một Row trong table bên phía one (1) thì ta không thể để các records trong table bên phía many (∞) chứa những rows trở thành mồ côi (orphans). 
Nói chung, có ba nhiệm ý (options) ta có thể chọn khi thay đổi trị số của Primary Key của một Row hay delete một Row trong table bên phía one (1): 
Disallow (không cho làm): Hoàn toàn không cho phép chuyện nầy xãy ra. 
Cascade (ảnh hưởng dây chuyền): Nếu trị số Primary Key bị thay đổi thì trị số Foreign Key tương ứng trong các records của table bên phía many (∞) được thay đổi theo. Nếu Row chứa Primary Key bị deleted thì các records tương ứng trong table bên phía many (∞) bị deleted theo. 
Nullify (cho thành NULL): Nếu Row chứa Primary Key bị deleted thì trị số Foreign Key tương ứng trong các records của table bên phía many (∞) được đổi thành NULL, để hàm ý đừng có đi tìm thêm chi tiết ở đâu cả. 
Database-Specific Integrity Rules 
Những quy luật liêm chính nào khác không phải là Entity Integrity Rule hay Referential Integrity Rule thì được gọi là Database-Specific Integrity Rules. Những quy luật nầy dựa vào chính loại database và nhất là tùy thuộc vào các quy luật về mậu dịch (Business Rules) ta dùng cho database, thí dụ như mỗi record về tiền lương của công nhân phải có một field Số Thuế (Tax Number) do sở Thuế Vụ phát hành cho công dân. Lưu ý là các quy luật nầy cũng quan trọng không kém các quy luật tổng quát về liêm chính. Nếu ta không áp dụng các Database-Specific Integrity Rules nghiêm chỉnh thì database có thể bị hư và không còn dùng được. 
Microsoft Access Database Management System (MSAccess DBMS)
Microsoft Access Database Management System gồm có Database Engine và những công cụ đi chung để cung cấp cho users một môi trường làm việc thân thiện với database, như Database Design (thiết kế các tables và mối liên hệ), Data entry và báo cáo (reports). Kèm theo với Visual Basic 6.0 khi ta mua là một copy của Database Engine của MSAccess. Tên nó là Jet Database Engine, cái lõi của MSAccess DBMS. Các chương trình VB6 có thể truy cập database qua Jet Database Engine.Nếu trên computer của bạn có cài sẵn MSAccess, thì bạn có thể dùng đó để thiết kế các tables của database hay cho data vào các tables. 
Properties Required và Allow Zero Length
Khi thiết kế một table field, lưu ý property Required và nhất là property Allow Zero Length của Text. Nếu property Required của một field là Yes thì ta không thể update (viết) một record với field ấy có trị số NULL. Nếu một Text field có property Allow Zero Length là No thì thì ta không thể update một record khi field ấy chứa một empty string.Khi ta tạo một record lần đầu, nếu không cho trị số của một field, thì field ấy có trị số là NULL. Thường thường, Visual Basic 6.0 không thích NULL value nên ta phải thử một field với Function IsNULL() để đảm bảo nó không có trị số NULL trước khi làm việc với nó. Nếu IsNULL trả về trị số False thì ta có thể làm việc với field ấy. Nhớ là khi trị số NULL được dùng trong một expression, ngay cả khi chương trình không cho Error, kết quả cũng là NULL. 
Làm việc với các versions khác nhau
Nếu máy bạn đang chạy MSAccess2002 thì bạn có thể làm việc với Access database file version 97, 2000 và 2002. Nếu cần phải convert từ version nầy qua version khác, bạn có thể dùng Access DBMS Menu Command Tools | Database Utilities | Convert Database | To Access 2002 File Format.... Nếu muốn giữ nguyên version, bạn có thể convert database qua File Format 2002 để sửa đổi, rồi sau đó convert trở lại File Format cũ. 
Access database file lớn lên rất nhanh, vì các records đã bị deleted vẫn còn nằm nguyên, nên mỗi tuần bạn nên nhớ nén nó lại để bỏ hết các records đã bị deleted bằng cách dùng Access DBMS Menu Command Tools | Database Utilities | Compact and Repair Database... hay dùng function DBEngine.CompactDatabase trong VB6.
Dùng Query để viết SQL
Một cách để truy cập database là dùng ngôn ngữ Structured Query Language (SQL) theo chuẩn do ISO/IEC phát hành năm 1992, gọi tắt là SQL92. Tất cả mọi database thông dụng đều hỗ trợ SQL, mặc dầu nhiều khi chúng còn cho thêm nhiều chức năng rất hay nhưng không nằm trong chuẩn. Các lệnh SQL thông dụng là SELECT, UPDATE, INSERT và DELETE. Ta có thể dùng phương tiện thiết kế Query của MSAccess để viết SQL. Sau khi thiết kế Query bằng cách drag drop các fields, bạn có thể dùng Menu Command View | View SQL như sau: 
Tiếp theo đây là SQL statement của Query bên trên mà bạn có thể copy để paste vào trong code VB6: 
Dùng Link Table để làm việc trực tiếp với database loại khác
Ta có thể dùng một database loại khác, như DBase, trực tiếp trong VB6 như dùng một Access database bình thường. Muốn thiết lập móc nối ấy, bạn dùng Menu Command File | Get External Data | Link Tables... rồi chọn loại DBase và chính file của table mà bạn muốn dùng để nhét nó vào Access database đang mở: 
Database Server và một số ý niệm
Dù Jet Database Engine là một relational database rất tốt và hiệu năng, nó thuộc loại File Based database, tức là nó thụ động, không chạy một mình nhưng phải tùy thuộc vào chương trình dùng nó. File Based database không thích hợp với những ứng dụng có nhiều người dùng cùng một lúc.Trong khi đó, một Database Server như SQLServer chạy riêng để phục vụ bất cứ chương trình khách (client) nào cần. Database Server thich hợp cho các ứng dụng có nhiều users vì chỉ có một mình nó chịu trách nhiệm truy cập dữ liệu cho mọi clients. Nó có thể chứa nhiều routines địa phương, gọi là Stored Procedures, để thực hiện các công tác client yêu cầu rất hiệu năng. Database Server thường có cách đối phó hữu hiệu khi có sự cố về phần cứng như đĩa hư hay cúp điện. Ngoài ra, Database Server có sẵn các phương tiện về an ninh và backup. Nó cũng có thêm các chức năng để dùng cho mạng.Ngày nay ta thâu thập dữ liệu dưới nhiều hình thức như Email, Word documents, Speadsheet. Không nhất thiết dữ liệu luôn luôn được chứa dưới dạng table của những records và không nhất thiết dữ liệu luôn luôn được lưu trữ trong một database đàng hoàng. Dù vậy, chúng vẫn được xem như database dưới mắt một chương trình ứng dụng. Do đó, ta dùng từ Data Store (Kho dữ liệu) thay thế cho database để nói đến nơi chứa dữ liệu. Và đối với chương trình tiêu thụ dữ liệu, ta nói đến Data Source (Nguồn dữ liệu) thay vì database.Khi lập trình bằng VB6 để truy cập database, ta nhìn databse một cách trừu tượng, tức là dầu nó là Access, DBase, SQLServer hay Oracle ta cũng xem như nhau. Nếu có thay đổi loại database bên dưới, cách lập trình của ta cũng không thay đổi bao nhiêu.Trong tương lai, một XML file cũng có thể được xem như một database nho nhỏ. Nó có thể đứng một mình hay là một table trích ra từ một database chính huy. XML là một chuẩn mà ta có thể dùng để import/export dữ liệu với tất cả mọi loại database hỗ trợ XML. Ta có thể trao đổi dữ liệu trên mạng Intenet dưới dạng XML. Ngoài ra, thay vì làm việc trực tiếp với một database lớn, ta có thể trích ra vài tables từ database ấy thành một XML file. Kế đó ta chỉ lập trình với XML file cho đến khi kết thúc sẽ hòa (merge/reconcile) XML file với database lớn. Nếu phần lớn các chương trình áp dụng được thiết kế để làm việc cách nầy, thì trong tương lai ta không cần một Database Server thật mạnh.