Giáo trình Công nghệ phần mềm - Chương 3: Khảo sát, phân tích và đặc tả yêu cầu

hần lớn các công việc thông thường và các tình huống ngoại lệ 
nhưng không được quá dài để trở thành chuyên gia thực sự đối với công việc.
Công việc tạm thời cho ta cơ sở hình thức hoá các câu hỏi về các chức năng 
nào của phương pháp hiện thời của công việc sẽ được lưu giữ lại và cái nào sẽ bị loại 
trừ hoặc thay đổi. Nó cũng là cách thức để trả lời các câu hỏi không thể thực hiện được 
Bất lợi của công việc tạm thời là tốn thời gian và sự lựa chọn về thời gian có 
thể làm tối thiểu hoá vấn đề. Thêm vào đó, người kỹ sư phần mềm có thể có thiên kiến 
về quá trình xử lý công việc, nội dung làm ảnh hưởng tới công việc thiết kế sau này.
5. Điều tra qua câu hỏi
Điều tra qua câu hỏi là xây dựng các câu hỏi để phỏng vấn trên giấy hoặc máy 
tính. Các câu hỏi được dùng để nhận các thông tin từ số lượng lớn người sử dụng và 
thường ở dạng khả năng lựa chọn, người trả lời chỉ việc đánh dấu. Các mục câu hỏi, 
như là phỏng vấn, có thể là câu hỏi mở hoặc câu hỏi đóng nhưng không chỉ rõ tên, dẫn 
đến các câu trả lời trung thực hơn nhiều phỏng vấn. 
Ưu điểm của phương pháp điều tra: 
 Các trả lời không cần biết tên nên quan điểm và cảm nhận thu được là trung 
thực,
 Có thể tiến hành với nhiều người,
 Thích hợp với các câu hỏi đóng và hữu hạn,
 Phù hợp với công ty đa văn hoá và có thể tuỳ biến với quy ước địa 
phương,…
Hạn chế của phương pháp điều tra:
 Khó thực hiện lại được,
 Các câu hỏi không có trả lời có nghĩa là không thu được thông tin,
 Các câu hỏi có thể khó hiểu,
 Thực hiện và đánh giá có thể chậm,
 Không thể thêm các thông tin khi đã tiến hành công việc,
57
Chương 3: Khảo sát - phân tích và đặc tả yêu cầu
 Thông tin thu được hạn chế trong một phạm vi hẹp,
 Chỉ dùng nó như một phương pháp bổ sung,...
6. Xem xét tài liệu
Khái niệm tài liệu ám chỉ tới các cẩm nang, quy định, các thao tác chuẩn mà tổ 
chức cung cấp như là hướng dẫn cho các nhà quản lý và nhân viên.
Các tài liệu thực sự hữu ích cho các kỹ sư phần mềm để học về các lĩnh vực mà 
họ chưa từng có kinh nghiệm. Nó có thể hữu ích cho việc xác định các câu hỏi về quá 
trình thao tác và sản xuất. Tài liệu đưa ra các thông tin khách quan.
Tuy nhiên, các tài liệu không phải luôn nằm trong công ty, nó có thể là các ấn 
phẩm kỹ thuật, các báo cáo nghiên cứu,... nên khó cho việc tìm kiếm. Nó còn gây 
thành kiến và không không cung cấp để có thể nhận biết được quan điểm, động cơ,...
7. Xem xét phần mềm
Khi các ứng dụng cũ phải được thay thế các phần mềm mới, việc nghiên cứu 
các phần mềm đã tồn tại cung cấp cho chúng ta các thông tin về quá trình xử lý công 
việc hiện thời và các mở rộng có ràng buộc bởi thiết kế phần mềm.
Khuyết điểm chính của việc nhận thông tin từ quan sát phần mềm là tài liệu có 
thể không chính xác hoặc kịp thời. Thêm vào đó, thời gian có thể bị lãng phí nếu ứng 
dụng đang bị xoá bỏ.
3.5.2.2. Đánh giá tính phù hợp của các kỹ thuật thu thập dữ liệu đối với đặc tính 
của dữ liệu 
Phỏng vấn và họp nhóm là phù hợp với mọi loại kiểu dữ liệu do đó chúng 
thường xuyên được sử dụng.
Quan sát chỉ cung cấp các định hướng thô về mặt độ lớn, nhưng bị hạn chế bởi 
thời gian. Bởi vì thông tin từ quan sát không có cấu trúc, một vài kỹ năng được dùng 
cho kỹ sư phần mềm để tạo nên cấu trúc phù hợp với các tình huống. Thông tin có thể 
không được đầy đủ.
Kỹ thuật đặt câu hỏi có thể hỏi các câu hỏi có cấu trúc. Nếu câu hỏi là mở thì độ 
đầy đủ có thể thấp. Mức độ nhập nhằng của kỹ thuật đặt câu hỏi nên thấp nhưng ngữ 
nghĩa câu hỏi có thể không được biên dịch bởi người trả lời. Câu hỏi về độ lớn tại 
phòng ban hoặc tổ chức thường không thích hợp. Các thông tin về độ lớn của giao dịch 
hoặc thời gian cho xử lý giao dịch cho các nhân viên nên nhận được các thông tin có 
nghĩa.
Làm việc tạm thời tương tự quan sát ở chỗ có mức độ không chắc chắn cao kết 
hợp với các thông tin nhận được. Các thông tin có khuynh hướng hiện tại, phi cấu trúc, 
và không đầy đủ phụ thuộc vào các thời kỳ công tác. Các nhập nhằng thay đổi từ mức 
thấp đến mức trung bình phụ thuộc mức độ công việc được tổ chức và định nghĩa tốt 
đến mức nào. Nội dung ngữ nghĩa có thể thay đổi phụ thuộc các định nghĩa dùng 
chung trong nhóm làm việc.
58
Chương 3: Khảo sát - phân tích và đặc tả yêu cầu
Tài liệu cung cấp các thông tin không đầy đủ, phi cấu trúc. Thời gian nghiên 
cứu thay đổi phụ thuộc vào tài liệu nằm bên trong hay bên ngoài công ty. Các tài liệu 
bên trong thường liên quan tới các thông tin cũ trong khi tài liệu bên ngoài thường 
hướng về thông tin hiện tại và tương lai. Các tài liệu bên ngoài mang tính phổ quát và 
thống nhất trong khi tài liệu bên trong thường thay đổi theo phòng ban.
Phần mềm cung cấp các thông tin cũ, đôi khi là hiện tại được cấu trúc bởi vì đã 
được tự động hoá. Mức độ nhập nhằng có thể từ thấp đến trung bình. Các thông tin về 
độ lớn có thể được biểu diễn nhưng nên có kiểm tra chéo khi sử dụng các phương pháp 
khác.
Tính phù hợp của các kỹ thuật thu thập dữ liệu đối với đặc tính của dữ liệu 
được tóm tắt ở bảng sau
Đặc tính 
dữ liệu
Kỹ thuật 
Tính 
thời 
gian
Cấu trúc Mức đầy đủ
Nhập 
nhằng
Ngữ 
nghĩa Độ lớn
Phỏng vấn
Họp nhóm
Quan sát
Câu hỏi
Công việc
tạm thời
Tài liệu 
Xem xét
phần mềm 
Các loại
Các loại
Hiện tại
Các loại
Hiện tại
Quá khứ
hiện tại
Quá khứ
Hiện tại
Các loại
Các loại
Phicấutrúc
Cấu trúc
Phicấu rúc
Phicấutrú
c
Cấu trúc
Các loại
Các loại
Khôngđầyđủ
Đầy đủ
Khôngđầyđủ
Khôngđầyđ
ủ
Đầy đủ
Các loại
Các loại
Thay đổi
Thấp
Thấp,
trung bình
Thấp,
trung 
bình
Thấp,
trung bình
Thay đổi
Thay đổi
Thay đổi
Cố định 
(phụ thuộc 
cách hiểu)
Thay đổi
Thay đổi,
hoặccốđịn
h
Cố định
Các loại
Các loại
Thô
Cá nhân
Phụthuộc 
cách hiểu
Có thể,
hoặckhông
Có thể
3.5.2.3. Đánh giá tính phù hợp của các kỹ thuật thu thập dữ liệu đối với các kiểu 
ứng dụng
+ Hệ xử lý giao dịch và các ứng dụng hỏi đáp có thể dùng mọi kỹ thuật.
Họp nhóm và phỏng vấn có ưu thế vượt trội bởi vì chúng gợi ra một phạm vi 
rộng nhất các đáp ứng trong thời gian ngắn nhất.
Quan sát và ấn định công việc tạm thời hữu dụng cho việc nhận các thông tin 
nền tảng về vấn đề hiện thời, nhưng cần phải được sử dụng với chỉ định để không gây 
định kiến với thiết kế ứng dụng.
Các câu hỏi thích hợp với số lượng nhân viên tương đối lớn - lớn hơn 50 - và 
việc nhận ra các tính chất của người dùng đã xác định, ví dụ, yêu cầu đào tạo của 
người dùng trong khi phân tích các đặc tính của tổ chức. Nó yêu cầu về màn hình, ví 
59
Chương 3: Khảo sát - phân tích và đặc tả yêu cầu
dụ, các kiểu màu sắc khác nhau, các câu hỏi có thể thích hợp cho việc biểu diễn một 
tập nhỏ các lựa chọn cho người dùng.
+ Hệ hỗ trợ quyết định cũng được coi là có thể dùng cho mọi kỹ thuật, nhưng 
không phải mọi kỹ thuật đều thích hợp cho mọi tình huống. Hệ hỗ trợ quyết định nói 
chung được phát triển dành cho các công việc mang tính chất riêng rẽ. Do đó, quan sát 
hoặc làm việc cùng một hoặc hai người đại diện có thể dẫn tới cách nhìn thành kiến về 
yêu cầu ứng dụng. Đối với tài liệu là các báo cáo thống kê có thể phù hợp cung cấp 
cho các ví dụ của các kiểu phân tích cần thiết của hệ hỗ trợ quyết định. Các tài liệu 
khác, như là chính sách, thủ tục nói chung là không thích hợp. Đối với các hệ hỗ trợ 
quyết định mục đích chung cùng với số lượng lớn người dùng, các câu hỏi là cách 
thích hợp để xác định phạm vi của vấn đề và các kỹ thuật phân tích cần thiết cho hệ hỗ 
trợ quyết định. Các thông tin này có thể được bổ sung bởi phỏng vấn và họp nhóm để 
xác định thêm các chi tiết.
+ Hệ hỗ trợ quyết định theo nhóm thường xuyên là một hệ cho khách hàng xây 
dựng các gói phần mềm cung cấp các kiểu hỗ trợ khác nhau cho các họp nhóm tự 
động. Các kỹ sư phần mềm làm việc trên môi trường hỗ trợ quyết định theo nhóm cần 
biết các kiểu dữ liệu, số lượng người tham gia, cũng như các kiểu suy luận và kỹ thuật 
thống nhất ý kiến của nhóm.
Các khối hỗ trợ quyết định theo nhóm không phải là các kiến thức chung mà 
cũng không được sử dụng thường xuyên. Bạn có thể xây dựng một hệ hỗ trợ quyết 
định theo nhóm cho một người. Do đó, một thời gian đáng kể phải dùng để tìm ra thị 
trường, người bán, và các khối hệ hỗ trợ quyết định theo nhóm. Các tư liệu bên ngoài 
vể sản phẩm thích hợp cho các câu hỏi phát triển dẫn dắt tới các thông tin cần thiết. 
Sau khi kiến thức về thị trường đã được thu thập thì phỏng vấn và họp nhóm thích hợp 
cho xác định các yêu cầu đặc trưng và để xem xét lại với người dùng hệ hỗ trợ quyết 
định theo nhóm có thể làm và không làm cái gì. Các phương pháp khác có thể có giá 
trị hữu hạn. Ví dụ, quan sát có thể giúp kỹ sư phần mềm biết các công cụ sẽ làm việc 
thế nào. Các tài liệu bên trong cung cấp các thông tin về họp nhóm mà hệ hỗ trợ quyết 
định theo nhóm được chờ đợi sẽ cung cấp cũng có thể được dùng.
+ Hệ thông tin điều hành tương tự hệ hỗ trợ quyết định theo nhóm về sự khan 
hiếm và thiếu tổng quát về các thông tin - tri thức - liên quan. Hệ thông tin điều hành 
thường được xây dựng cho một nhóm người dùng tương đối ít nên không phù hợp với 
việc đặt câu hỏi. Hệ thông tin điều hành là môi trường khá chuyên biệt nên các tài liệu 
và phần mềm cũ không có giá trị nhiều. Quan sát không có tác dụng nhiều bởi vì việc 
thực hiện không thích hợp cho quan sát. Công việc tạm thời không dùng được vì bạn 
không thể làm việc được chỉ trong một hoặc hai tuần. Do vậy, các phương pháp phỏng 
vấn, họp nhóm, xem tài liệu là các kỹ thuật phù hợp nhất.
60
Chương 3: Khảo sát - phân tích và đặc tả yêu cầu
Tính phù hợp của các kỹ thuật thu thập dữ liệu đối với các kiểu ứng dụng được 
chỉ ra ở bảng sau:
Loại ứng dụng 
Kỹ thuật
TPS CSDL DSS GDSS EIS ES
Phỏng vấn
Họp nhóm
Quan sát 
Câu hỏi
Công việc tạm thời
Xem tài liệu
Xem xét phần mềm 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Tốt 
Hạn chế
Hạn chế
Tốt 
Tốt 
Hạn chế
Hạn chế
Tốt 
Tốt 
Hạn chế
61