Đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực học sinh trong quá trình dạy và học môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông với việc sử dụng tư liệu gốc

sau để trả lời các câu hỏi dưới đây:
"Con đường của cách mạng miền Nam Việt Nam vẫn là con đường bạo lực cách mạng. Bất kể trong tình
hình nào, ta cũng phải nắm vững thời cơ, giữ vững đường lối chiến lược tiến công, chỉ đạo linh hoạt để
đưa cách mạng miền Nam tiến lên" (3).
Câu 1: Đoạn văn trên được trích trong văn kiện nào?
Câu 2: Văn kiện trên được ra đời trong hoàn cảnh lịch sử nào? Hãy phân tích ý nghĩa của nội dung văn
kiện.
125
Nguyễn Văn Ninh
Ví dụ 2: Kiểm tra 15 phút
Họ và tên: ..........................................................
Lớp.........................Trường..................................
Đọc văn bản trong hình ảnh điện mật (4) trong hình trên để trả lời các câu hỏi dưới đây:
Chú thích nội dung Mệnh lệnh:
1. Thần tốc, thần tốc hơn nữa, táo bạo, táo bạo hơn nữa. Tranh thủ từng giờ từng phút, xốc tới mặt trận,
giải phóng miền Nam. Quyết chiến và toàn thắng.
2. Truyền đạt tức khắc đến đảng viên, chiến sĩ.
Câu hỏi:
- Điện mật trên do ai viết và ra đời trong hoàn cảnh lịch sử nào?
- Hãy đánh giá về phương châm tác chiến của ta được thể hiện qua nội dung Điện mật.
Các câu hỏi trên giáo viên cũng có thể sử dụng trong quá trình dạy học ở trên lớp để kiểm tra
quá trình học tập của học sinh như: kiểm tra bài cũ, kiểm tra đanh giá trong quá trình lên lớp. . . ..
2.2.2. Kiểm tra, đánh giá định kì, tổng kết
Đánh giá định kì được tiến hành bằng bài kiểm tra viết (đề kiểm tra): 1 tiết giữa kì, cuối kì,
cuối năm (45 phút) theo qui định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Kiểm tra viết là hình thức kiểm tra
trình độ học sinh trong lớp cùng một lúc thông qua bài viết của học sinh. Các hình thức kiểm tra
viết ở trường phổ thông thường được thực hiện định kì theo quy định trong chương trình môn học
sau khi học xong một phần, một chương hay một khóa trình lịch sử. Bài kiểm tra có thể giới hạn
trong khoảng thời 45 phút. Kết quả kiểm tra viết, nếu được tổ chức nghiêm túc, có khả năng phản
ánh rất khách quan trình độ của học sinh về mọi mặt: nội dung kiến thức, phương pháp diễn đạt,
trình độ tư duy... Qua đó, giáo viên không chỉ biết được tình hình học tập chung của cả lớp, mà
còn đánh giá được mức độ hiệu quả của phương pháp sư phạm của mình để kịp thời điều chỉnh, bổ
sung.
Kiểm tra 45 phút thường được tiến hành sau khi học xong một phần, cuối học kì hay cả
năm học, nhằm tìm hiểu, đánh giá kiến thức chung đã học, làm cơ sở cho việc học tiếp phần sau
và kết quả kiểm tra là cơ sở đánh giá kết quả học tập của học sinh. Câu hỏi kiểm tra phải đảm bảo
ba yêu cầu:
- Học sinh phải nhận biết lịch sử (Sự kiện đã diễn ra như thế nào? Gắn liền với ai, khi nào?)
- Học sinh phải thông hiểu lịch sử (lí giải được vì sao sự kiện lại diễn ra như vậy? Tác động
của nó?...)
- Học sinh phải biết vận dụng kiến thức đã học (Biết giải thích những điểm đã biết, đánh
giá, nhận xét, nêu quan điểm, liên hệ thực tế...).
Dưới đây là một số đề kiểm tra cụ thể mà chúng tôi đã thiết kế và sử dụng trong quá trình
dạy học lịch sử ở trường THCS và THPT Nguyễn Tất Thành
Chương trình Lịch sử lớp 10
Kiểm tra 15 phút
Câu 1 (5 điểm): Vôn-te đánh giá về chế độ quân chủ Anh trích trong tác phẩm “Những lá thư triết học”
của Vôn-te viết vào năm 1734 như sau: “Anh là quốc gia duy nhất trên trái đất đã thủ tiêu quyền lực của
nhà vua thông qua đấu tranh và bằng sự cố gắng, cuối cùng Anh đã thiết lập chính phủ mới khi mà nhà
vua chỉ có quyền khi làm việc tốt và bị hạn chế quyền lực khi làm điều xấu, các lãnh chúa phong kiến
thì không được phép ngạo mạn và không có chư hầu, nhân dân là người nắm chính quyền.
126
Đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực học sinh trong quá trình dạy-học...
Thượng nghị viện Anh và các cơ quan trực thuộc có quyền quyết đoán công việc của quốc gia, vua
chỉ được coi như một đồ trang trí...” (1).
Bằng hiểu biết của mình, em hãy trình bày suy nghĩ của mình về kết quả của cách mạng Anh.
Câu 2 (5 điểm): Dưới đây là bảng thu-chi ngân sách nhà nước Pháp năm 1788 (1):
Chi tiêu (Đơn vị: Triệu bảng Livre) Thu (Đơn vị: Triệu bảng Livre)
Chi tiêu công: 146 Thuế trực thu: 157,5
Trợ cấp giáo dục: 12 Thuế gián thu: 208
Cảnh sát, tư pháp: 57 Loterie royale 10
Xây dựng công cộng: 14 Đòi nợ Mĩ 1,5
Triều đình: 36 Các khoản khác: 127
Chi tiêu quân đội và ngoại giao: 166
Chiến tranh: 105
Phục vụ trả nợ: 310
Các chi tiêu khác: 8
Tổng chi tiêu: 630 Tổng thu: 504
Bảng số liệu trên nói lên điều gì ?
Nó có mối quan hệ như thế nào đối với nguyên nhân bùng nổ cuộc cách mạng tư sản Pháp?
Chương trình Lịch sử lớp 11
Kiểm tra 15 phút
Câu hỏi: Đọc và quan sát các tư liệu sau và trả lời các câu hỏi dưới đây:
Tư liệu 1: Không một xứ sở nào trên thế
giới này. . . lại có nhiều nguồn lợi như cái
xứ Bắc Kỳ. . . Biết bao ngành kĩ nghệ cần
phải thiết lập. . . Biết bao chiến dịch xán lạn
cần phải vạch ra. . . Xứ Bắc Kỳ giàu có. . .
Từ nơi đây, chính quốc thao hồ mà bòn rút
đầy tay của cải để đưa về nước. Ngành xuất
cảng của nước Pháp cũng sẽ thấy nơi đây là
một nguồn tiêu thụ hàng hóa rất có lợi cho
mình. . . . Vậy thì hãy tiến lên! Tiến lên!”
(5)
Tư liệu 2 (6):
Câu hỏi:
Câu 1 (4 điểm): Đoạn tư liệu gốc và tranh vẽ trên đây phản ảnh nội dung gì? Khái quát nội dung đó.
Câu 2 (6 điểm): Dựa vào nội dung của hai tư liệu trên kết hợp với kiến thức đã học, em có nhận
xét gì về mục đích, chính sách của Pháp trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất ở Việt Nam?
Chương trình Lịch sử lớp 12
Kiểm tra 15 phút
Họ và tên: ..........................................................Lớp.........................
Câu 1(5 điểm): Đọc văn bản sau để trả lời các câu hỏi dưới đây:
127
Nguyễn Văn Ninh
Đồng chí Lê Duẩn viết: “Nếu trận ấp Bắc đầu năm 1963 đã chỉ ra khả năng đánh bại việc Mĩ dùng chiến
thuật “trực thăng vận”, “thiết xa vận” yểm trợ cho những lực lượng lớn quân ngụy càn quét ở đồng bằng,
nếu trận Bình Giã cuối năm 1964 đã đánh dấu bước trưởng thành của quân chủ lực ngụy, thì trận Vạn
Tường đã chứng tỏ một cách hùng hồn khả năng đánh bại được quân Mĩ trong điều kiện chúng có ưu thế
tuyệt đối về binh khí, hỏa lực”(7).
Qua những thắng lợi được nhắc đến trong đoạn trích trên, hãy phân tích bước tiến của cuộc chiến tranh.
Câu 2 (5 điểm): Sau chiến thắng Phước Long, phản ứng của Mĩ rất yếu ớt, như lời Tổng thống Ford
tuyên bố ngày 22/1/1975: “Không có hành động nào khác ngoài việc bổ sung viện trợ cho Sài Gòn, sẽ
không can thiệp vào miền Nam mà không thông qua thủ tục hiến pháp và luật pháp” (8). Qua nhận định
trên và những hiểu biết của bản thân, em hãy phân tích chiến thắng Phước Long (6/1/1975) đã tạo thời
cơ mới cho cách mạng miền Nam Việt Nam.
3. Kết luận
“Đổi mới phương pháp dạy học cần gắn liền với đổi mới về kiểm tra, đánh giá quá trình dạy
học cũng như đổi mới việc kiểm tra và đánh giá thành tích học tập của học sinh” (9). Đánh giá kết
quả học tập là quá trình thu thập thông tin, phân tích và xử lý thông tin, giải thích thực trạng việc
đạt mục tiêu giáo dục, tìm hiểu nguyên nhân, ra những quyết định sư phạm giúp học sinh học tập
ngày càng tiến bộ. Qua thực tiễn nghiên cứu, giảng dạy Lịch sử ở trường THPT, đặc biệt là việc sử
dụng tư liệu gốc trong việc đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực HS, chúng
tôi đã thu nhận được những kết quả bước đầu như: học sinh hứng thú hơn với môn học, chất lượng
bộ môn từng bước được nâng cao. Đây là cơ sở quan trọng để chúng tôi đề xuất việc đổi mới kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập của HS thông qua sử dụng tư liệu gốc trong quá trình dạy học môn
Lịch sử ở trường phổ thông.
Lời cảm ơn: Bài báo nằm trong khuôn khổ đề tài “Sử dụng tư liệu gốc trong dạy học Lịch
sử ở trường phổ thông”, Mã số B2015-17-76.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Sous la Direction de Hugo Billard, 2010. Histoire 2 classe, Edition Magnard (Hugo Billard
chủ biên, Sách giáo khoa Lịch sử lớp 10 của Pháp, NXB Magnard).
[2] Hồ Chí Minh, 1996. Toàn tập, Tập 1. Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
[3] Đảng cộng sản Việt Nam, 2004. Văn kiện Đảng, Toàn tập, Tập 34. Nxb Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[4] 
-Giap.html.
[5] Savigny et Bichoff, 1835. Les richesscs de Tonkin (Những tài nguyên của xứ Bắc Kì), Paris,
tr.71 (P. R. Feray dẫn trong: Le Viet Nam).
[6] Tranh biếm hoạ do Nguyễn Ái Quốc vẽ, đăng báo Le Parie, tháng 5/1922.
[7] Lê Duẩn, Thư vào Nam, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, Tr 131.
[8] Trần Thục Nga (CB), 1987. Lịch sử Việt Nam (1945-1975). Nxb Giáo dục, Hà Nội, tr.180.
[9] Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2014. Tài liệu tập huấn giáo viên Kiểm tra, đánh giá trong quá trình
dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh THPT, môn Lịch sử; tháng 6 năm 2014.
128
Đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực học sinh trong quá trình dạy-học...
ABSTRACT
Innovating the examination, evaluation in the way
of approaching students’ ability during the process of teaching - learning history
in high school by using original documentation
Nguyen Van Ninh
Faculty of History, Hanoi National Univesity of Education
Innovating the examination, evaluation in the way of approaching students’ ability during
the process of teaching - learning history in high school by using original documentation Due to
the requirement of an innovation in basically comprehensive Vietnam’s education, "Innovating the
examination and evaluation is determined to be a breakthrough in innovating education”. The
original documentation has a great historical value, it is considered to be the most important
evidence that is left by history. Therefore, by exploiting and using the original historical
documentation in teaching generally speaking, in examining and evaluating particularly helps
enhancing eficiency of historic lectures in high school. This article is focusing on putting forward
the idea of using original documentation as a tool to innovating the examination and evaluation in
the history results of high school students
Keywords: The original documentation; innovating the examination and evaluation; the
history results of high school students.
129