Điện tâm đồ trong bệnh lý màng ngoài tim và rối loạn điện giải - Tạ Mạnh Cường

Điện tâm đồ trong bệnh lý 
màng ngoài tim và rối loạn điện giải 
PGS. TS. Tạ Mạnh Cường 
Phó Viện trưởng 
Trưởng khoa Cấp cứu và Hồi sức tích cực tim mạch 
Viện Tim Mạch Việt Nam 
Hà Nội 11 - 2016 
Điện tâm đồ trong viêm màng ngoài tim, 
tràn dịch màng ngoài tim 
• Cả viêm màng ngoài tim (VMNT) và tràn dịch 
màng ngoài tim (TDMNT) đều có thể gây ra 
những thay đổi đặc trưng trên điện tâm đồ 
(ĐTĐ). 
• Những thay đổi này có thể cần phải phân biệt 
với một số bệnh lý khác như nhồi máu cơ tim 
(NMCT) hoặc những hình ảnh tái khử cực sớm 
(KCS) trên ĐTĐ. 
Điện tâm đồ trong viêm màng ngoài tim 
Các nguyên nhân chính gây viêm màng ngoài tim cấp 
ĐTĐ VMNT và NMCT cấp 
• Đoạn ST chênh lên - Trong giai đoạn sớm của viêm màng 
ngoài tim cấp, thường có hình ảnh chênh lên của đoạn ST 
do sự khử cực của tâm thất bị ảnh hưởng 
ST chênh trong VMNT cấp 
ST chênh trong NMCT cấp ST chênh ở người bình thường do tái cực sớm 
Sóng Q 
• Một điểm khác biệt lớn trong VMNT cấp là không 
có sóng Q hoại tử như ở các bệnh nhân NMCT 
cấp. 
• Sóng Q trong NMCT phản ánh sự mất điện thế 
khử cực dương do cơ tim bị hoại tử. 
• VMNT cấp, thường là biểu hiện của bề mặt cơ 
tim bị viêm nhiễm, không bị hoại tử hoàn toàn. 
• Vì vậy sóng Q bất thường không thấy ở những 
bệnh nhân VMNT trừ khi có phối hợp với NMCT. 
Điện tim của VMNT (A) và NMCT (B) 
VMNT cấp vs tái cực sớm 
• Trong VMNT cấp: ST chênh lên đồng hướng ở tất cả các 
chuyển đạo 
• Tái cực sớm: ST không chênh ở các chuyển đạo đơn cực 
chi. PR bình thường ở avR. Sóng T không biến đổi hình 
dạng 
Điện tâm đồ trong VMNT 
NHỒI MÁU CƠ TIM GIAI ĐOẠN BÁN CẤP 
ĐIỆN TÂM ĐỒ CỦA TRÀN DỊCH MÀNG NGOÀI TIM 
Điện thế 
thấp 
Cách hồi 
điện học 
Nguyên nhân gây điện thế thấp (biên độ của tổng các 
QRS < 5mm ở các CĐ chi, < 10mm ở các CĐ trước tim) 
Tràn dịch màng ngoài tim lượng dịch nhiều 
và có hiện tượng cách hồi điện học 
Điện tâm đồ của một bệnh nhân TDMNT số lượng nhiều 
Viêm màng ngoài tim hay viêm cơ tim 
PGS. TS. Tạ Mạnh Cường 
Thay ®æi ®iÖn tim trong rèi lo¹n 
®iÖn gi¶i 
PGS. TS. Tạ Mạnh Cường 
BiÕn ®æi ®iÖn t©m ®å trong t¨ng 
kali m¸u 
• T¨ng kali m¸u g©y ra nh÷ng biÕn ®æi trªn ®iÖn 
t©m ®å cµng nÆng nÒ khi nång ®é kali m¸u cµng 
cao. 
• Mèi tư¬ng quan nµy kh«ng h»ng ®Þnh 
• Kh«ng cã tiªu chuÈn ĐTĐ chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh 
t¨ng kali m¸u. TÊt c¶ c¸c sãng ®iÖn tim ®Òu cã 
thÓ bÞ ¶nh hưëng do kali m¸u cao. 
• Nh÷ng thay ®æi ®iÓn h×nh cña t¨ng kali m¸u xuÊt 
hiÖn theo tr×nh tù: 
PGS.TS. Tạ Mạnh Cường 
XuÊt hiÖn sãng T hÑp, cao vµ nhän 
Giảm biªn ®é cña sãng P, giảm chiÒu cao sãng R, phøc bé QRS gi·n réng, 
®o¹n ST biÕn ®æi (mét sè chªnh lªn, mét sè chªnh xuèng), xuÊt hiÖn nöa blèc 
(nhÊt lµ nh¸nh tríc tr¸i), blèc nhÜ thÊt cÊp I. 
Blèc trong thÊt gia tăng (phøc bé QRS gi·n nhiÒu víi blèc 
nh¸nh phải, blèc nh¸nh tr¸i, blèc hai ph©n nh¸nh, ngo¹i t©m 
thu thÊt). 
Kh«ng cã sãng P. Phøc bé QRS gi·n rÊt réng víi hình th¸i kú 
quÆc. Blèc nhÜ thÊt, nhÞp nhanh thÊt, rung thÊt hoÆc v« t©m thu. 
TS. Tạ Mạnh Cường 
H×nh ¶nh §T§ cña mét bÖnh nh©n nam 72 tuæi, suy thËn m·n, kali m¸u = 7.7 
mmol/l. NhÞp ®Òu (98 lÇn/phót), QRS gi·n réng, kh«ng thÊy sãng nhÜ. QRS cã 
d¹ng blèc nh¸nh ph¶i, gi·n réng Ýt nhÊt 0.28s. RÊt khã x¸c ®Þnh pha t¸i cùc. 
§©y lµ h×nh ¶nh cña nhÞp tù thÊt gia tèc do t¨ng kali m¸u. 
PGS.TS. Tạ Mạnh Cường 
Cïng mét bÖnh nh©n sau khi ch¹y thËn nh©n t¹o, kali m¸u trë vÒ b×nh thêng. 
NhÞp tim lµ nhÞp xoang. 87 lÇn/phót, phøc bé QRS thanh m¶nh, trôc tr¸i 
TS. Tạ Mạnh Cường 
Tăng kali máu 
PGS.TS. Tạ Mạnh Cường 
BiÕn ®æi ®iÖn t©m ®å trong h¹ kali 
m¸u 
• Tư¬ng quan gi÷a møc ®é h¹ kali m¸u vµ c¸c dÊu 
hiÖu ®iÖn t©m ®å rÊt láng lÎo. 
• H¹ kali m¸u gÆp thêng xuyªn h¬n so víi t¨ng kali 
m¸u. 
• Nh÷ng biÕn ®æi ®iÖn t©m ®å thêng gÆp trong h¹ 
kali m¸u (xÕp theo thø tù gi¶m dÇn) lµ: 
• §o¹n ST chªnh xuèng, gi¶m biªn ®é sãng T, t¨ng chiÒu 
cao cña sãng U. 
• Rèi lo¹n nhÞp tim. 
• KÐo dµi thêi kho¶ng QRS, t¨ng ®é cao vµ ®é réng cña 
sãng P. 
• Ngo¹i t©m thu nhÜ, tim nhanh nhÜ, ngo¹i t©m thu thÊt, 
nhÞp nhanh thÊt, blèc nhÜ thÊt cÊp I, II, III vµ rung thÊt. 
PGS. TS. Tạ Mạnh Cường 
§iÖn t©m ®å cña mét bÖnh 
nh©n h¹ kali m¸u: NhÞp 
xoang. §iÖn thÕ sãng T 
thÊp ë tÊt c¶ c¸c chuyÓn 
®¹o. §o¹n ST chªnh xuèng 
ë II, III, aVF, V5 vµ V6. Ta 
thÊy sãng U cao mét c¸ch 
bÊt thêng ë c¸c chuyÓn ®¹o 
II, aVF vµ tõ V4- V6 (ë tÊt 
c¶ c¸c chuyÓn ®¹o, sãng U 
®Òu cao h¬n sãng T ë ngay 
tríc nã). Sãng U ch¸t ®Ëm 
tõ V1 - V3. 
PGS. TS. Tạ Mạnh Cường 
§iÖn t©m ®å cña mét bÖnh nh©n 
h¹ kali m¸u 
NhÞp xoang 50 lÇn/phót. Sãng T dÑt ë tÊt c¶ c¸c chuyÓn ®¹o tríc tim tr¸i. 
Sãng U cao mét c¸ch bÊt thêng ë c¸c chuyÓn ®¹o tõ V2- V4 . Kho¶ng QT 
dµi 0.48s (QTc b×nh thêng 0.42s). K+ huyÕt t¬ng = 2.5 mmol/l. 
TS. Tạ Mạnh Cường 
Hạ kali máu 
TS. Tạ Mạnh Cường 
H¹ can xi m¸u 
• BiÕn ®æi chÝnh lµ kho¶ng QT kÐo dµi. 
• BÒ réng cña sãng T kh«ng thay ®æi. 
• §o¹n ST dµi. 
• Møc ®é kÐo dµi cña thêi kho¶ng QT tû lÖ víi møc 
®é gi¶m cña lîng can xi trong m¸u. 
• H¹ can xi m¸i thưêng kh«ng g©y ra c¸c rèi lo¹n 
nhÞp tim. 
PGS. TS. Tạ Mạnh Cường 
H×nh ¶nh ®iÖn tim cña mét bÖnh nh©n c¾t hoµn toµn tuyÕn gi¸p, cã dÊu hiÖu 
l©m sµng cña h¹ can xi m¸u. XÐt nghiÖm can xi m¸u = 1.4 mmol/l. Thêi 
kho¶ng QT = 0.40s trng khi ®ã QTc b×nh thêng trong trêng hîp nµy lµ 0.34. 
PGS. TS. Tạ Mạnh Cường 
Hạ can xi máu 
PGS. TS. Tạ Mạnh Cường 
T¨ng can xi m¸u 
• BiÕn ®æi ®iÖn t©m ®å chñ yÕu cña t¨ng can xi 
m¸u lµ thêi kho¶ng QT ng¾n l¹i. 
• Kho¶ng QT ng¾n tû lÖ víi nång ®é ion can xi 
trong m¸u. 
• T¨ng can xi m¸u kh«ng lµm thay ®æi ®¸ng kÓ 
sãng P, phøc bé QRS. Nã thêng kh«ng g©y 
nh÷ng rèi lo¹n nhÞp nÆng. 
• BÖnh nh©n t¨ng can xi m¸u thưêng t¨ng nh¹y 
c¶m víi digitaline. 
PGS. TS. Tạ Mạnh Cường 
Tăng can xi máu 
PGS. TS. Tạ Mạnh Cường 
Xin cảm ơn