Đảm bảo an ninh môi trường ở Việt Nam: Vấn đề cấp thiết cần phải giải quyết

m, đồng, than, cát,... chưa được 
TẠP CHÍ KHOA HỌC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Số 2 - Tháng 6/2017
13
kiểm soát hiệu quả, tác động nghiêm trọng đến 
môi trường, tài nguyên và an ninh xã hội. Thời 
gian qua, vấn nạn khai thác cát trái phép trên 
các con sông đã diễn ra rất phức tạp, gây sụt lún 
đất hai bên bờ sông, ô nhiễm môi trường và xảy 
ra nhiều xung đột nhưng chưa có biện pháp xử 
lý triệt để.
Công nghệ khai thác chế biến khoáng sản ở 
Việt Nam còn lạc hậu, không phù hợp với loại 
khoáng sản khai thác, nên mức độ thu hồi thấp, 
tác động tiêu cực tới môi trường. Đa số các mỏ 
khai thác hiện nay phần lớn là những cơ sở khai 
thác chế biến quy mô nhỏ, khai thác và sản xuất 
manh mún. Trong khi đó, thực tế cho thấy hệ lụy 
về môi trường trong khai thác khoáng sản là rất 
lớn. Vấn đề khai thác, chế biến bô-xít ở các địa 
phương khu vực Tây Nguyên tiềm ẩn các rủi ro 
về môi trường và sinh thái. Trong quá trình khai 
thác, bụi, nước thải, bùn đỏ tác động rất lớn đối 
với môi trường xung quanh, gây nên khan hiếm 
nguồn nước do nhu cầu sử dụng nước cho dự 
án là rất lớn, phá vỡ cấu trúc địa chất,... Theo 
báo cáo của Tổng hội Địa chất Việt Nam [15], 
tổn thất tài nguyên trong quá trình khai thác 
còn cao, đặc biệt là ở các mỏ hầm lò, các mỏ 
địa phương quản lý. Các sản phẩm sau khai thác, 
chế biến còn nghèo nàn, phần lớn được xuất 
khẩu ở dạng thô có giá trị kinh tế thấp, gây lãng 
phí, thất thoát tài nguyên, ô nhiễm môi trường, 
gia tăng các vấn đề xã hội và ảnh hưởng tới an 
ninh quốc gia.
3. Một số giải pháp nhằm đảm bảo an ninh môi 
trường ở Việt Nam
Thứ nhất, cần xây dựng Bộ Tiêu chí và xác 
định Bộ Chỉ số an ninh môi trường phù hợp với 
điều kiện của Việt Nam, nhằm phục vụ công tác 
quản lý và hoạch định chính sách. Công cụ này 
giúp cung cấp thông tin cho các nhà quản lý và 
nhà hoạch định chính sách để đánh giá, kiểm 
soát mức độ ANMT ở nước ta và quản lý rủi ro 
hiệu quả. Bộ Tiêu chí an ninh môi trường là cơ 
sở để đánh giá mức độ đáp ứng các yêu cầu về 
bảo đảm ANMT ở Việt Nam, đồng thời cung cấp 
thông tin từng tiêu chí, chỉ tiêu chưa đạt được 
cho các nhà quản lý và nhà hoạch định chính 
sách để đưa ra các giải pháp thúc đẩy, hoàn thiện 
chính sách. Bộ Chỉ số an ninh môi trường là công 
cụ giúp các nhà quản lý và nhà hoạch định chính 
sách kiểm soát được vấn đề môi trường ở Việt 
Nam và đưa ra các chính sách, giải pháp ngăn 
chặn, ứng phó kịp thời nhằm đảm bảo ANMT.
Thứ hai, cần xây dựng, hoàn thiện hệ thống 
chính sách, giải pháp, cơ chế ngăn ngừa, ứng 
phó, đảm bảo ANMT ở Việt Nam. Đây là yêu cầu 
cấp thiết nhằm quản lý ANMT hiệu quả, góp phần 
quan trọng trong quá trình phát triển bền vững. 
Chúng ta cần thực hiện tốt nhiệm vụ quản lý nhà 
nước về môi trường, trước hết cần loại bỏ những 
quy định không phù hợp, chưa đầy đủ hoặc 
gây cản trở hoạt động của cơ quan bảo vệ môi 
trường. Bên cạnh đó, trên cơ sở nghiên cứu lý 
luận và thực tiễn về vấn đề ANMT và các công cụ 
đánh giá, kiểm soát mức độ ANMT ở Việt Nam, từ 
đó đề xuất xây dựng, hoàn thiện hệ thống chính 
sách, pháp luật phù hợp, có tính khả thi cao, 
nhằm đảm bảo ANMT, phát triển bền vững. Cần 
sớm nghiên cứu và xây dựng dự án Luật BĐKH. 
Trước mắt, nghiên cứu lồng ghép các tiêu chí về 
môi trường và BĐKH trong dự án Luật Quy hoạch 
đang được Quốc hội và Chính phủ xem xét.
Thứ ba, tăng cường hợp tác quốc tế và khu 
vực, tranh thủ các nguồn lực bên ngoài như 
nguồn vốn, khoa học - công nghệ, kinh nghiệm 
quản lý,... ANMT là vấn đề toàn cầu, chính vì vậy 
đòi hỏi sự hợp tác, hỗ trợ của các quốc gia, các tổ 
chức trên thế giới để ứng phó với các thách thức 
mang tính toàn cầu. Đối với vấn đề an ninh nguồn 
nước, Việt Nam cần phải đẩy mạnh hợp tác trong 
Ủy hội sông Mê Kông Quốc tế; lồng ghép các vấn 
đề quản lý, chia sẻ lợi ích nguồn nước, ngăn chặn 
đẩy lùi các hình thức ô nhiễm xuyên biên giới vào 
trong khuôn khổ các hợp tác song phương, đa 
phương, khu vực. Đối với vấn đề nguy cơ từ các 
nhà máy điện hạt nhân, Việt Nam cần chủ động 
có các phương án ứng phó và có cơ chế trao đổi 
thường xuyên với Trung Quốc.
Thứ tư, chú trọng nghiên cứu ứng dụng 
khoa học - công nghệ tiên tiến nhằm sử dụng 
tiết kiệm nguồn tài nguyên, xử lý ô nhiễm môi 
trường, khắc phục hậu quả thiên tai, ứng phó 
với biến đổi khí hậu. Đồng thời, nghiên cứu phát 
triển các loại năng lượng sạch thay thế như 
điện hạt nhân, năng lượng gió, năng lượng mặt 
trời, đảm bảo an ninh năng lượng, giảm áp lực 
năng lượng thủy điện.
14 TẠP CHÍ KHOA HỌC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Số 2 - Tháng 6/2017
Thứ năm, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, 
phổ biến, giáo dục pháp luật về bảo vệ môi 
trường nhằm nâng cao nhận thức về bảo vệ môi 
trường cho các tổ chức, cá nhân, trong đó có vấn 
đề ANMT. Tăng cường áp dụng các biện pháp 
hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thông tin và thực 
thi hiệu quả các chính sách, pháp luật về bảo vệ 
môi trường. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức, ý 
thức về bảo vệ môi trường trong doanh nghiệp.
Thứ sáu, giải quyết một cách hài hòa, đồng bộ 
mối liên hệ giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi 
trường và các vấn đề xã hội. Cần thay đổi tư duy 
phát triển, nhất là của một số địa phương khi quá 
chú trọng thu hút đầu tư nhưng chưa quan tâm 
đúng mức đến vấn đề môi trường. Đồng thời, cần 
kiểm soát chặt chẽ các nguồn gây ô nhiễm có thể 
xả trực tiếp ra môi trường mà không qua xử lý.
Thứ bảy, tăng cường công tác quản lý về bảo 
tồn đa dạng sinh học, bảo vệ và phát triển rừng; 
nghiêm cấm, kiểm soát chặt chẽ du nhập các sinh 
vật ngoại lai xâm hại vào Việt Nam; kiểm soát chặt 
chẽ việc quy hoạch, cấp phép trong hoạt động 
khai thác, chế biến tài nguyên thiên nhiên. Bên 
cạnh đó, cần tăng cường năng lực, bộ máy của 
các cơ quan dự báo khí tượng, khí hậu, đồng thời 
phải lồng ghép, tính đến yếu tố BĐKH vào trong 
các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương 
trình của Trung ương cũng như của địa phương.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2012), Báo cáo Hiện trạng môi trường quốc gia 2012.
2. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2016), Báo cáo Hiện trạng môi trường quốc gia giai đoạn 2011-2015.
3. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2016), Kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng cho Việt Nam, 
NXB Tài nguyên Môi trường và Bản đồ Việt Nam, Hà Nội.
4. Nguyễn Thế Chinh và Phan Thị Kim Oanh (2016), “An ninh nguồn nước trong tiến trình hội nhập 
khu vực và sự lựa chọn chính sách của Việt Nam”, Kỷ yếu Hội thảo quốc tế về An ninh phi truyền 
thống trong tiến trình hội nhập khu vực: Kinh nghiệm EU - ASEAN và những gợi mở chính sách cho 
Việt Nam.
5. Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, 
NXB Chính trị, Hà Nội.
6. Đảng Cộng sản Việt Nam (2004), Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 15/11/2004 của Bộ Chính trị khóa 
IX về bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.
7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII.
8. Phạm Thành Dung (2015), “An ninh phi truyền thống và định hướng giải pháp cho Việt Nam trong 
điều kiện hội nhập quốc tế”, Báo cáo tổng hợp nghiên cứu Đề tài độc lập cấp Nhà nước.
9. Nguyễn Đình Hòe và Nguyễn Ngọc Sinh (2010), Đảm bảo an ninh môi trường cho phát triển bền 
vững, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.
10. IMHEN và UNDP (2015), Báo cáo đặc biệt của Việt Nam về Quản lý rủi ro thiên tai và hiện tượng 
cực đoan nhằm thúc đẩy thích ứng với biến đổi khí hậu.
11. Phạm Ngọc Lãng (2016), "Tai biến môi trường - Một mặt trận an ninh phi truyền thống nóng bỏng", 
Tạp chí Cộng sản.
12. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2004), Luật An ninh quốc gia.
13. Dương Hồng Sơn và nnk (2013), "Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của ô nhiễm không khí xuyên biên 
giới đến miền Bắc Việt Nam", Báo cáo kết quả đề tài nghiên cứu khoa học và công nghệ cấp Bộ.
14. Tổng cục Thống kê (2016), Tình hình kinh tế - xã hội năm 2016.
15. Tổng hội Địa chất Việt Nam, Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam và Viện Tư vấn Phát 
triển (2008), Báo cáo nghiên cứu, đánh giá thực trạng về quản lý khai thác và sử dụng tài nguyên 
khoáng sản Việt Nam.
16. Sönke Kreft (2015), Global climate risk index 2016-Who Suffers Most From Extreme Weather 
Events? Weather-related Loss Events in 2014 and 1995 to 2014.
TẠP CHÍ KHOA HỌC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Số 2 - Tháng 6/2017
15
17. The White House (1994), A national security strategy of engagement and enlargement, U.S. 
Government Printing Office, Washington DC.
18. Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Gia tăng lượng chất thải nguy hại từ hoạt động sản 
xuất công nghiệp, truy cập ngày 9/4/2017, tại trang web 
newid/411381.html.
ENSURING ENVIRONMENTAL SECURITY IN VIET NAM: 
AN URGENT ISSUE TO BE ADDRESSED
Ta Dinh Thi, Phan Thi Kim Oanh, Ta Van Trung, Bui Duc Hieu
Ministry of Natural Resources and Environment
Abstract: Environmental security has become a global issue which entails cooperation and distribution 
of responsibility among nations. Environmental challenges pose a major threat not only to human security, 
economic and food security but also to national security and humankind’s survival. As can be seen, 
environmental issues have become urgent in Viet Nam currently. Natural resources scarcity, environmental 
pollution and degradation can undermine national economy, exacerbate hunger and poverty issue and 
political instability, and may cause conflict. There are a number of Vietnamese and international scholars 
agree on the organic and close relationship between national security and environmental security. This is 
because environmental security is fundamentally a component of non-traditional security which is a 
factor of national security. Assuring environmental security is, therefore, an important part of strengthening 
national security.
Keywords: Environmental security, national security, climate change, environmental pollution, water 
resoures security, biodiversity.