Bài giảng Xã hội học đại cương - Bài 2: Phương pháp và kỹ thuật trong nghiên cứu xã hội học

BÀI 2
PHƯƠNG PHÁP VÀ KỸ THUẬT 
TRONG NGHIÊN CỨU XHH
I. Các bước đi để thực hiện 
một nghiên cứu khoa học
1) Xác định đề tài nghiên cứu và hình 
thành các câu hỏi đặc thù :
2) Bước nc thăm dò và xem lại thư tịch:
3) Xây dựng một mô hình phân tích (xây 
dựng khung khái niệm):
4) Thâu thập dữ kiện & Kiểm chứng giả 
thiết:
* Tương quan và mối liên hệ nhân quả
1. Xác định đề tài nghiên cứu và 
hình thành các câu hỏi đặc thù :
Bước1: Bước 2: Bước3: Bước4: Bước5:
Xác định 
lãnh vực 
quan tâm 
(area)
Liệt kê 
các lãnh 
vực nhỏ 
(bằng 
phương 
pháp 
động 
não, đọc 
tài liệu) 
(sub 
area)
Chọn 
một lãnh 
vực nhỏ 
làm vấn 
đề 
nghiên 
cứu 
(research 
problem)
Đưa ra 
những 
câu hỏi 
nghiên 
cứu 
(research 
questions
)
Hình 
thành 
mục tiêu 
tổng quát 
và những 
mục tiêu 
cụ thể 
của cuộc 
nghiên 
cứu :
 Ví dụ Xác định vấn đề NC (Xem)
Bước 2:NC thăm dò và 
xem lại thư tịch:
 ĐN & mục đích của nctdò
 Xem lại thư tịch về: nd & ff
◦ Nêu lý do chọn đề tài
BƯỚC 3: XÂY DỰNG MÔ HÌNH PHÂN TÍCH
(XÂY DỰNG KHUNG LÝ THUYẾT – THAO TÁC HOÁ CÁC KHÁI NIỆM)
1.Giả 
thiết lớn
2. Định 
nghĩa các 
khái niệm 
3. Thao 
tác hoá 
KN 
chiều 
kích
4. Thao 
tác hoá 
CK 
chỉ báo
5. Giả 
thiết nhỏ
Có mối 
quan hệ 
giữa tính 
cố kết xã 
hội và tự 
tử 
không?
- Cố kết 
xã hội
- Tự tử
-ttrạg 
gđình
-hvấn
- tgiáo
-đthân/có 
gđ/có-kô 
con
-cao/thấp
-CG/TL
%tự tử
1)đt>cógđ
2)0>cócon
3)hvcao>th
ấp
4) TL>CG...
Bài tập thao tác hoá khái niệm
 Tìm hiểu tính tôn giáo của người Công 
giáo TP.HCM (làm tiết cuối)
(Đáp án)
Bước 4: Thâu thập dữ kiện 
& kiểm chứng giả thiết:
 Các loại dữ kiện(tr 42)
 Kiểm chứng giả thiết: 2 khả năng xảy ra
Tương quan và 
mối liên hệ nhân quả
 ĐN tương quan (correlation). Vd
 ĐN mối liên hệ nhân quả: (relationship of 
cause and effect).vd:
◦ Lh nhân quả tất định: y = f(x)
◦ Lh nhân quả xác suất: y = f(x1, x2, x3)
II. Các phương pháp, kỹ thuật 
cơ bản trong nghiên cứu xã hội 
học: 
1. Quan sát:
2. Các thử nghiệm:
3. Nghiên cứu điều tra (survey research):
4. Phân tích thứ cấp (secondary analysis):
* So sánh ưu khuyết của các phương pháp
1. Quan saùt:
 Phân loại:
- qsát công khai và không công khai
- qsát trực tiếp và gián tiếp
- qsát cơ cấu và không cơ cấu
- qsát do con người hay máy móc
- qsát trong bối cảnh tự nhiên hay giả tạo
- qsát tham gia và không tham gia
2. Thöû nghieäm:
 Phân loại:
- Thử nghiệm trong phòng TN (TN có kiểm soát –
controlled experiment)
- Thử nghiệm trên thực địa (field experiment)
 Cơ cấu của thí nghiệm:
- Nhóm đối chứng (kiểm tra) (control group)
- Nhóm thí nghiệm
* Ví dụ: trong phòng TN/ trên thực địa
3. Ñieàu tra xaõ hoäi hoïc:
 Các bước trong điều tra XHH:
- Xác định dân số
- Xây dựng mẫu nghiên cứu
- Thiết kế bảng hỏi, bảng hướng dẫn PV, bảng qsát
- Thực hiện cuộc điều tra
- Phân tích kết quả nc
4. Phaân tích thöù caáp (nc tö lieäu):
 Phân biệt tài liệu sơ cấp / thứ cấp
*. So saùnh boán pp thaâu thaäp döõ kieän:
 Xem trang 56-57
 Lưu ý: phân biệt 3 loại hình nghiên cứu:
◦ Nc thăm dò (exploratory research)
◦ Nc mô tả (descriptive res.)
◦ Nc giải thích (explanatory res.)
III/ Tương quan giữa lý 
thuyết và phương pháp: 
- Tương quan giữa lý thuyết và nghiên cứu
- Hai phương pháp:
* Phương pháp diễn dịch
* Phương pháp qui nạp
(xem sơ đồ tr. 59) Ví dụ
* “Tự tử” & “Đạo đức Tin lành” thuộc loại 
nc theo pp nào?
Giaû thieát
(giai ñoaïn dieãn dòch)
Lyù thuyeát
toång quaùt
Caùc
quan saùt ñaëc
thuøø (cuï theå)
Tổng quát hóa
(giai đoạn quy nạp)
Ví dụ: Lý thuyết hội nhập xã hội và vấn đề trẻ em đường phố.
Bài tập
 1. Thao tác hóa một đề tài:”Sinh viên khá giả thường học 
giỏi”
 2. Tương quan và mối liên hệ nhân quả: phim bạo lực và 
hành vi hung hản
 3. Tác phẫm: “Tự tử”, “Đạo đức Tin Lành”
 4. Phân biệt khái niệm tương quan và mối liên hệ nhân 
qủa trong nghiên cứu xã hội học. Bằng hai khái niệm trên 
hãy nhận định câu nĩi:"Xem phim bạo lực nhiều là nguyên 
nhân của tính hung hãn ở thanh thiêu niên".
 5. Tìm hiểu tính tơn giáo của người Cơng giáo TP.HCM 
(làm tiết cuối)