Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh - Chương 7: Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa, đạo đức và xây dựng con người mới

ệc đáng làm, việc ích lợi cho đồng bào, cho tổ quốc thì dù bao nhiêu công, tốn bao nhiêu của, cũng vui lòng” 
Tiết kiệm: 
Cần, kiệm có mối quan hệ mật thiết với nhau, luôn đi đôi với nhau 
“Tăng gia là tay phải của hạnh phúc, 
tiết kiệm là tay trái của hạnh phúc” (Hồ Chí Minh) 
Là ngược lại với xa hoa, lãng phí 
Luôn tôn trọng giữ gìn của công và của dân 
chỉ có một thứ ham là ham học, ham làm, ham tiến bộ 
- Liêm: 
Là trong sạch, không tham lam 
Hành vi trái 
với “liêm”: 
Cậy quyền thế mà đục khoét, ăn 
 của đút, hoặc trộm của công làm của tư 
Chữ liêm phải đi đôi với chữ kiệm, 
cũng như chữ kiệm phải đi đôi với cần 
Có kiệm mới liêm được. 
Vì xa xỉ mà sinh ra tham lam 
- Chính: 
 Là thẳng thắn, đứng đắn , không gian tà 
Người chính trực 
là người: 
Đối với mình 
Không tự cao, tự đại, luôn chịu khó học tập, cầu tiến bộ 
Đối với người 
Không nịnh hót người trên, không khinh thường người dưới 
Đối với việc 
Để việc công lên trên việc riêng 
“Mình có đứng đắn mới tề được gia, trị được quốc, bình được thiên hạ” 
- Chí công 
 vô tư 
Chí công 
Vô tư 
Rất mực công minh, chính trực, công bằng, công tâm 
Không được thiên tư, thiên vị 
"Đem lòng chí công vô tư 
mà đối với người, với việc" 
Đối lập với “chí công vô tư” là “dĩ công vi tư” 
“Phải lo trước thiên hạ, 
Vui sau thiên hạ” 
- Các đức tính trên có quan hệ mật thiết với nhau 
Cần, kiệm, liêm, chính là bốn đức cơ bản của một con người, không thể thiếu đức nào 
Đối với mọi quốc gia, dân tộc: Cần, kiệm, liêm, chính là thước đo sự giàu có về vật chất, mạnh về tinh thần, thể hiện sự văn minh tiến bộ 
Cần, kiệm, liêm, chính sẽ dẫn đến Chí công vô tư. Ngược lại, đã chí công vô tư thì nhất định thực hiện được cần, kiệm, liêm, chính và nhiều đức tính khác 
* Yêu thương con người 
- Là một trong những phẩm chất đạo đức cao đẹp nhất của con người, bởi vì phải có phẩm chất này thì mới có quyết tâm làm cách mạng để giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người 
- Có tình cảm rộng lớn dành cho đồng bào, dân tộc và cho những người lao động, người bị áp bức, bóc lột, người cùng khổ trên thế gian này 
"Ở đời và làm người phải biết 
 thương nước, thương dân, thương 
 nhân loại bị đau khổ, áp bức" 
"Tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột 
bậc là làm sao cho nước ta được 
hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn 
toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn 
 áo mặc, ai cũng được học hành" 
- Có thái độ tôn trọng con người, sống có tình, 
có nghĩa 
- Có thái độ bao dung tha thứ với những người có sai lầm, khuyết điểm nhưng đã biết nhận thức và 
sửa chữa 
* Tinh thần quốc tế trong sáng, thủy chung 
Là một trong những phẩm chất quan trọng nhất của đạo đức cộng sản, nhằm thực hiện những mục tiêu lớn của thời đại: hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội 
Phẩm chất này thể hiện: 
- Sự tôn trọng, hiểu biết, thương yêu, đoàn kết với giai cấp vô sản, nhân dân lao động ở các nước trên thế giới 
"Quan san muôn dặm một nhà 
Bốn phương vô sản đều là anh em" 
"Vàng, đen, trắng, đỏ đều là anh em" 
- Sự đoàn kết với những người tiến bộ trên toàn thế giới, chống lại mọi sự chia rẽ, bất bình đẳng và phân biệt chủng tộc 
c. Quan điểm về những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới 
- Nói đi đôi với làm 
Hồ Chí Minh coi đây là nguyên tắc quan trọng bậc nhất trong xây dựng một nền đạo đức mới 
Lời nói đi đôi với việc làm thì mới đem lại hiệu quả thiết thực với bản thân mình và có tác dụng đối với người khác 
Nói đi đôi với làm đối lập hoàn toàn với thói đạo đức giả của giai cấp bóc lột, nói một đằng làm một nẻo, thậm chí nói không làm 
- Nêu gương về đạo đức 
* Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức 
Có tác dụng thiết thực: “một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền” 
“Trước mặt quần chúng không phải cứ viết lên Trán hai chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ yêu mến những người có tư cách đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước” 
Có thực hiện được trong mọi lĩnh vực, mọi đối tượng 
Hồ Chí Minh là tấm gương đạo đức trong sáng tuyệt vời của một cuộc đời trọn vẹn 
* Xây đi đôi với chống 
- Để xây dựng đạo đức mới cần thực hiện xây đi đôi với chống. 
Muốn xây phải chống, chống nhằm mục đích xây 
"Mỗi con người đều có cái thiện và cái ác ở trong lòng. 
Ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi con người nảy nở 
như hoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi, 
đó là thái độ của người cách mạng" 
- Xây đạo đức mới, trước hết phải tiến hành bằng việc giáo dục những 
phẩm chất, những chuẩn mực đạo đức mới (gia đình, nhà trường, xã hội) 
- Xây đạo đức mới cần phải chống những biểu hiện vô đạo đức trong đời sống hàng ngày 
Chủ nghĩa cá nhân; tham ô, lãng phí, quan liêu: là bạn đồng minh của hai kẻ địch kia 
Thói quen và truyền thống lạc hậu: kẻ địch to của cách mạng 
Chủ nghĩa đế quốc: kẻ địch rất nguy hiểm 
- Để xây và chống hiệu quả, cần phát động các phong trào quần chúng rộng rãi 
* Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời 
“đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, 
rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc 
 càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong..." 
Hồ Chí Minh 
quan niệm: 
"Gian nan rèn luyện mới thành công" 
"Hiền dữ phải đâu là tính sẵn 
Phần nhiều do giáo dục mà nên" 
- Hồ Chí Minh 
chỉ ra biện pháp để tu dưỡng 
đạo đức mới phải : 
 Trên tinh thần tự giác, tự nguyện, dựa vào lương tâm của mỗi người và dư luận của quần chúng 
 Gắn với thực tiễn bền bỉ, 
mọi lúc, mọi nơi, mọi hoàn cảnh 
Thường xuyên chống lại chủ nghĩa cá nhân 
 - Đối với mỗi người, việc tu dưỡng đạo đức phải được thực hiện trong mọi hoạt động thực tiễn 
3. Sinh viên học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh 
a. Học tập và làm theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh 
- Xác định đúng vị trí, vai trò của đạo đức đối với cá nhân 
“Thanh niên phải có đức, có tài. Có tài mà không có đức cũng như một anh làm kinh tế tài chính rất giỏi nhưng lại đi đến thụt két thì chẳng không những làm được gì có lợi cho xã hội mà còn làm hại cho xã hội nữa. Nếu có đức mà không có tài ví như ông bụt không làm hại gì nhưng cũng không lợi gì cho loài người cả” 
- Kiên trì tu dưỡng theo các phẩm chất đạo đức Hồ Chí Minh 
Yêu tổ quốc 
Yêu nhân dân 
Yêu chủ nghĩa xã hội 
Yêu lao động 
Yêu khoa học và kỷ luật 
“Không phải là đòi hỏi nước nhà đã cho mình những gì. Mà phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà?” 
b. Nội dung học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh 
- Thực trạng đạo đức, lối sống trong sinh viên hiện nay 
- Học tập tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh 
Hai là , học cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, đời riêng trong sáng, nếp sống giản dị và đức khiêm tốn phi thường 
Một là, trung với nước, hiếu với nhân dân, suôt đời đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người 
Ba là, học đức tin tuyệt đối vào sức mạnh của quần chúng nhân dân, kính trọng nhân dân và hết lòng, hết sức phụng sự nhân dân; luôn nhân ái, vị tha, khoan dung và nhân hậu với con người 
Bốn là, học tấm gương về ý chí và nghị lực tinh thần to lớn, quyết tâm vượt qua mọi thử thách, gian nguy để đạt được mục đích cuộc sống 
III. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ XÂY DỰNG CON NGƯỜI MỚI 
1. Quan niệm của Hồ Chí Minh về con người 
a. Con người được nhìn nhận như một chỉnh thể: 
- Thống nhất về tâm lực, thể lực và các hoạt động của nó 
Luôn có xu hướng vươn tới cái Chân-Thiện-Mỹ 
- Con người là sự thống nhất của hai mặt đối lập 
Thiện – ác, hay –dở, 
 tốt – xấu, hiền –dữ 
b. Con người cụ thể, lịch sử 
- Hồ Chí Minh xét con người trong các mối quan hệ xã hội 
- Hồ Chí Minh xét con người cụ thể, lịch sử 
c. Bản chất con người mang tính 
xã hội 
- Để sinh tồn, con người phải lao động sản xuất 
Xác lập các mối quan hệ giữa người với người 
- Con người là sản phẩm của xã hội 
2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của con người và chiến lược “trồng người” 
a. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của con người 
- Con người là vốn quý nhất, nhân tố quyết định thành công của sự nghiệp cách mạng 
Hồ Chí Minh luôn tin vào sức mạnh của quần chúng nhân dân 
"Trong bầu trời không có gì quý bằng nhân dân, 
trong thế giới không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của nhân dân" 
"Dễ mười lần không dân cũng chịu 
Khó trăm lần dân liệu cũng xong" 
Hồ Chí Minh có niềm tin mãnh liệt vào tài năng và trí tuệ của nhân dân 
"giải quyết nhiều vấn đề một cách đơn giản, mau chóng, đầy đủ, 
 mà những người tài giỏi, những đoàn thể to lớn, nghĩ mãi không ra" 
Nhân dân có lòng yêu nước nồng nàn, ý chí kiên cường 
bất khuất 
"Lòng yêu nước và sự đoàn kết của nhân dân ta là 
một lực lượng vô cùng to lớn, không ai thắng nổi" 
2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của con người và chiến lược “trồng người” 
a. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của con người 
- Con người là vốn quý nhất, nhân tố quyết định thành công của 
sự nghiệp cách mạng 
- Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng; 
phải coi trọng, chăm sóc, phát huy nhân tố con người 
Con người là mục tiêu của sự nghiệp cách mạng 
Con người là động lực của sự nghiệp cách mạng 
Có quan hệ biện chứng với nhau 
- Trồng người là yêu cầu khách quan, vừa cấp bách, vừa lâu dài của cách mạng 
b. Quan điểm Hồ Chí Minh về chiến lước trồng người 
+ Muỗn xây dựng CNXH cần có con người XHCN 
+ Con người XHCN có 2 mặt gắn bó chặt chẽ với nhau 
Kế thừa những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc 
Hình thành những phẩm chất mới 
- Chiến lược trồng người là một trọng tâm 
Nội dung và phương pháp giáo dục phải toàn diện: đức, trí, thể, mỹ 
Phải kiên trì, bền bỉ, lâu dài, không được sao nhãng sự nghiệp giáo dục 
KẾT LUẬN 
Trong lĩnh vực văn hóa 
"Những tư tưởng của Người là hiện thân của những khát vọng 
của các dân tộc trong việc khẳng định bản sắc dân tộc 
 của mình và tiêu biểu cho việc thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau" 
Trong lĩnh vực đạo đức 
Trong lĩnh vực xây dựng con người mới