Bài giảng Phân tích thiết kế hệ thống thông tin - Mô hình và các phương pháp mô hình hóa

PHÂN TÍCH THIẾT KẾ HỆ 
THỐNG THÔNG TIN
Phần I 1
Đại học Khoa Học Tự Nhiên
Khoa Công Nghệ Thông Tin
BM Hệ Thống Thông Tin
Khoa Công Nghệ Thông Tin
ĐH Khoa Học Tự Nhiên TPHCM
GV. Ths. Nguyễn Trần Minh Thư
Mô hình và
Các phương pháp mô hình hóa
Nội dung chi tiết
 Mô hình (Model)
 Mô hình hóa (Modelling)
 Phương pháp mô hình hóa (Methodology)
 Lịch sử các phương pháp mô hình hóa
 Một số mô hình tiêu biểu
3Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Mô hình
 Là một dạng thể hiện đơn giản hóa của
thực tế (Efraim Turban)
 Các đặc điểm
 Diễn đạt một mức trừu tượng hóa (ví dụ:
quan niệm, mức tổ chức, mức vật lý,...)
 Tuân theo một quan điểm
 Có một hình thức biểu diễn
− Văn bản
− Đồ thị: biểu đồ, sơ đồ, đồ thị,...
4Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Mô hình (tt)
 Mô hình tĩnh
 Biểu diễn thông số, cấu trúc của hệ thống
− Dữ liệu, thông tin
 Mô hình động
 Biểu diễn hành vi, thủ tục của hệ thống
− Sự tương tác giữa các đối tượng
5Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Mô hình hóa
 Biểu diễn thế giới thực sử dụng mô hình
 Mục đích
 Làm sáng tỏ vần đề tiếp cận
Mô phỏng hình ảnh của hệ thống
 Làm đơn giản hóa hệ thống
 Gia tăng khả năng duy trì hệ thống
6Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Phương pháp mô hình hóa
 Là tập các quy tắc, thứ tự thực hiện khi tin
học hóa một HTTT
 Còn gọi là phương pháp phân tích thiết kế
 Thành phần
 Tập khái niệm, mô hình
Quy trình triển khai
 Công cụ trợ giúp
7Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Lịch sử
8Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Tiếp cận đối tượng
Jsd
OMT
OOM
CRCOODa
Ida
OOSA
Merise
Remora
Axial
Ssa
Hipo
Tiếp cận Descartes
Arianne
Proteé
Corig
Tiếp cận hệ thống
90
80
70
60
Xử lý
Sadt
Sa/sd
Niam
OOA
UML/RUP
Dữ liệu
Thời gian
2K
Tiếp cận sơ đẳng
Thế hệ I
Thế hệ II
Thế hệ III
Lịch sử (tt)
 Thập niên 60
 Chuẩn hóa các kỹ thuật của các nhà phát
triển ứng dụng
 Thập niên 70
 Phân rã các chức năng của HTTT theo mô
hình phân cấp
− Chia nhỏ công việc để xử lý
 Áp dụng phương pháp lập trình cấu trúc và
đơn thể
9Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Lịch sử (tt)
 Thập niên 80
 Tiếp cận toàn diện
− Dữ liệu, xử lý, biến cố của HTTT
− Phân rã có kết hợp các thành phần con
 Có áp dụng HQT CSDL
 Thập niên 90
 Tổng hợp phương pháp ở thập niên 70 và 80
 Đối tượng: gom nhóm cấu trúc dữ liệu và xử
lý
10Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Nội dung chi tiết
 Mô hình (Model)
 Mô hình hóa (Modelling)
 Phương pháp mô hình hóa (Method)
 Lịch sử các phương pháp mô hình hóa
 Một số mô hình tiêu biểu
11Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Một số mô hình tiêu biểu
12Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Mô hình phân cấp chức năng
Mô hình luân chuyển
Mô hình tương tác thông tin
Mô hình dòng dữ liệu
Mô hình quan hệ
Mô hình mạng
Mô hình thực thể kết hợp
Mô hình Petri-net
Mô hình trạng thái
Mô hình Merise
Mô hình OOA
Mô hình UML
Mô hình
tổ chức
Mô hình 
dòng dữ liệu
Mô hình
động
Mô hình 
dữ liệu
Mô hình 
hướng đối tượng
Mô hình
1
2
3
5
4
 Phân rã 1 chức năng tổng hợp thành các
chức năng chi tiết
Mô hình phân cấp chức năng
13Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Hệ quản lý 
cửa hàng
Bán hàng Kế toán
Quản lý 
tồn kho
Quản lý 
nhập hàng
Quản lý 
xuất hàng
Báo cáo 
tồn
Bán lẻ
Quản lý 
đơn hàng
Quản lý 
công nợ
Mô hình luân chuyển
14Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Khách hàng BP bán hàng Kho Văn phòng
Đặt mua 
NGK
ĐĐH
ĐĐH không 
hợp lệ
Kiểm tra 
ĐĐH
ĐĐH 
hợp lệ
Lên kế hoạch 
giao hàng
Lập phiếu 
giao hàng
Phiếu giao 
hàng
Phiếu giao 
hàng
Kiểm tra 
tồn kho
Lưu ĐĐH
CSDL
DS
tồn kho
Ghi nhận 
tồn kho mới
Lưu phiếu 
giao hàng
Tồn 
kho
 Diễn tả quá 
trình luân 
chuyển 
thông tin 
qua các 
không gian
Không thích hợp xử lý giao tác
Tích hợp dữ liệu, xử lý, tổ chức
 Diễn tả dòng dữ liệu giữa các tác nhân
Mô hình tương tác thông tin
15Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Tác nhân
Dòng dữ liệu, thông tin
Khách 
hàng
Phòng 
bán 
hàng
Văn 
phòng
Kho
Đơn đặt mua NGK
Đơn đặt hàng bị từ chối
Thông tin giao NGK
Đơn đặt mua NGK
Tồn khoĐơn 
đặt 
mua 
NGK
Thông 
tin 
giao 
NGK
Không mô tả xử lý
Diễn tả rõ việc truyền thông
 Diễn tả dòng dữ liệu giữa các xử lý
Mô hình dòng dữ liệu
16Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Khách hàng
Kiểm 
tra ĐĐH
Thông 
báo từ 
chối 
ĐĐH
Đơn đặt mua NGK
ĐĐH không hợp lệ
ĐĐH bị từ chối
Lưu 
ĐĐH
ĐĐH hợp lệ
Tính 
tồn 
kho
Lập 
đơn 
giao 
hàng
NGK giao + hóa đơn
ĐĐH đủ hàng giao
Đơn đặt mua NGK 
Thông tin tồn kho 
ĐĐH mới
Hóa đơn giao hàng
Đơn đặt mua NGK
Tồn kho NGK
Hoá đơn giao hàng
Xử lý
Dòng dữ liệu
Đầu cuối
Kho dữ liệu
Không mô tả tính đồng bộ
Diễn tả rõ việc truyền thông
 Diễn tả biến cố và sự đồng bộ của biến cố
Mô hình Petri-net
17Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Không mô tả được các đối tượng
Diễn tả rõ khái niệm động
Trạng thái
Biến cố
Trạng thái hiện hành
Đặt hàng Lên lịch giao hàng
Giao hàng
Thanh toán
Được tạo mới Đã lên lịch
Đã giaoĐã thanh toán
Đơn đặt hàng
 Diễn tả biến cố và sự đồng bộ của biến cố
Mô hình trạng thái
18Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Không mô tả được các đối tượng
Diễn tả rõ khái niệm động
Đơn đặt hàng
ĐĐH mới Hợp lệ
Bị từ chối
Đã lên lịch 
giao
Đã thanh 
toán
Đặt hàng
Chấp nhận đặt hàng
Từ chối do 
không hợp lệ
Thanh toán
Giao hàng
Đã giao
Lên lịch giao 
2 năm
1 tháng
Trạng thái
Biến cố
Trạng thái kết thúc
Trạng thái bắt đầu
 Diễn tả các quan niệm xử lý
Mô hình Merise
19Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Phân chia dữ liệu và xử lý
Diễn tả tại sao
Đơn đặt hàng
Biến cố
Đồng bộ
Hành động
Đặt hàng
Kiểm tra đơn hàng
Được Không
Từ chối 
đơn hàng
Lên lịch giao 
hàng (b)
Thanh toán 
đơn hàng (a)
a và b
Giao hàng
Luôn luôn
Đơn hàng 
đã giao
 Diễn tả quan niệm dữ liệu
Mô hình quan hệ
20Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Nước giải khát
Mã_NGK Tên_NGK Hiệu Loại Đơnvị Đơngiá
Chitiết_ĐĐH
Mã_NGK SL_Đặt ĐG_ĐặtSố_ĐĐH
Đơn đặt hàng
Số_ĐĐH Ngàyđặt Ngàygiao Trạngthái Kháchhàng
Quan hệ
Khóa chính
Khóa ngoại
 Diễn tả quan niệm dữ liệu
Mô hình mạng
21Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
NGK
ĐĐH_NGK
CHITIẾT_ĐĐH
KHÁCH_HÀNG
LOẠI_NGK
Loại thực thể
Liên kết 1-1
Không có liên kết dạng n-p
Chỉ có 1 loại mối kết hợp
 Diễn tả dữ liệu ở mức trừu tượng
Mô hình thực thể - kết hợp
22Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
NGK
ĐĐH_NGK KHÁCH_HÀNG
LOẠI_NGK
(0,n)
(1,n)
(1,1) (0,n)
(1,n)(1,1)
Thực thể
Mối kết hợp
THUỘC
ĐẶT
CỦA
Mô hình đối tượng OOA
23Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Nhà cung ứng
Phương thức thanh toán
Khách hàng
Công nợ tối đa
Trị giá đặt hàng()
NGK đặt
Số lượng đặt
Đơn giá
Trị giá()
NGK
Mã số
Tên
ĐVT
Đơn giá
1
n
n
n
1
n
Đối tác
Mã số
Họ tên
Địa chỉ
Điện thoại
Get maso()
ĐĐH
Mã số
Ngày đặt
Ngày giao
Tổng trị giá
Tính trị giá ĐĐH()
Lớp & đối tượng
Kết hợp
Tổng quát hoá
(IS – A)
Thành phần
(Is – Part - Of)
Thông điệp
Phức tạp
Rõ ràng về ngữ nghĩa
Mô hình đối tượng UML
24Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Lược đồ 
triển khai
Lược đồ
Use-Case
Scenario
DiagramsScenario
DiagramsLược đồ
tuần tự
State
DiagramsState
DiagramsLược đồ 
trạng thái
Component
DiagramsComponent
DiagramsLược đồ 
thành phần 
Models
State
DiagramsState
DiagramsLược đồ 
đối tượng
Scenario
DiagramsScenario
DiagramsLược đồ 
cộng tác
Lược đồ 
hoạt động
State
DiagramsState
DiagramsLược đồ 
lớp
Lược đồ Use-Case
25Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Thủ kho
Lập đơn đặt hàng
Cập nhật tồn kho
Nhân viên 
bán hàng
Hệ thống 
danh mục NGK
Xuất đơn giao hàng
Thống kê tình hình bán hàng
Xuất hóa đơn bán hàng
Nhân viên 
văn phòng
Nhà cung ứngĐặt NGK
Đăng nhập
Lược đồ tuần tự
26Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
: NhanVien
: ManHinhDangNhap : DangNhapController : DanhSachNhanVien
1. // nhap ten va mat khau( )
1.2. // kiem tra tinh dung dan ( )
1.1. // lay ten va mat khau ( )
1.1.1. // lay nhan vien ()
1.1.1.1. // lay mat khau(idNhanVien)
: NhanVien
1.3. // xuat thong bao thanh cong ( )
: ManHinhChinh
1.4. // hien thi man hinh chinh ( )