Bài giảng Môi trường và con người (Bản đầy đủ)

ơ sở sản xuất, đăc̣ biêṭ là ở các xí nghiêp̣ vƣ̀a và nhỏ, còn 
rất lac̣ hâụ và thấp kém . Để giải quyết các vấn đề đang tồn taị về môi trƣờng và haṇ chế 
mƣ́c gia tăng ô nhiêm̃ trong thời gian tới đòi hỏi phải có nguồn lƣc̣ đầu tƣ rất lớn cho môi 
trƣờng, trong khi khả năng tài ch ính của nhà nƣớc cũng nhƣ của các doanh nghiêp̣ đều rất 
hạn hẹp. 
(4). Sự gia tăng dân số di dân tự do và đói nghèo 
- Tỷ lệ tăng dân số n ƣớc ta vẫn đang ở mức cao (khoảng 1,7%/năm), dƣ ̣báo đến năm 2020 
dân số se ̃xấp xỉ 100 triêụ ngƣời. Nạn di dân tự do và chặt phá rừng làm n ơng râỹ, trồng 
cây công nghiêp̣ còn khá phổ biến . Vấn đề nghèo đói ở các vùng sâu , vùng xa chƣ a đợc 
giải quyết triệt để (hiêṇ có 2300 xã ở diện đói nghèo). Đây là thách thƣ́c se ̃gây sƣ́c ép lớn 
đối với cả tài nguyên và môi trƣờng trên phạm vi toàn quốc. 
(5). Ý thức bảo vệ môi trường trong xã hội còn thấp 
- Nhâṇ thƣ́c về trách nhiêṃ bảo vê ̣môi trƣ ờng của các cấp lãnh đạo , các nhà quản lý , các 
doanh nhân và côṇg đồng còn chƣ a đầy đủ . Ý thức tự giác bảo vệ môi tr ƣờng trong cộng 
đồng còn thấp nên các hành vi gây ô nhiêm̃ , suy thoái môi trƣờng , tác động xấu đến môi 
trƣờng còn khá phổ biến. 
(6). Tổ chức và năng lực quản lý môi trường chưa đáp ứng yêu cầu 
- Hê ̣thống tổ chƣ́c quản lý môi trƣ ờng chƣa đƣợc hoàn thiện theo chiều dọc từ trên xuống 
dƣới, cũng nhƣ theo chiều ngang ở các bô ̣ /ngành; năng lƣc̣ quản lý môi tr ƣờng còn nhiều 
bất câp̣ về cả nhân lực, vâṭ lƣc̣, trang bi ̣ kỹ thuâṭ và về cơ chế quản lý. 
- Viêc̣ phân công , phân nhiêṃ trong quản lý môi tr ƣờng và tài nguyên giữa các cơ quan 
quản lý ở Trung ƣơng cũng nh ƣ ở điạ phƣ ơng còn có sƣ ̣chồng chéo , trùng lặp, trong khi 
có chỗ lại bỏ trống . Sƣ ̣phối hơp̣ công tác giƣ̃a các bô ̣ , ban, ngành ở Trung ƣơng, giƣ̃a các 
sở, ban, ngành ở tỉnh/thành, cũng nhƣ giƣ̃a các điạ phƣ ơng với nhau thiếu hiêụ quả , trong 
khi các vấn đề môi trƣ ờng thƣờng phức tạp , mƣ́c đô ̣ảnh hƣ ởng lớn, muốn giải quyết tốt 
cần có cơ chế phối hơp̣ liên ngành hiêụ quả. 
(7). Hội nhập kinh tế quốc tế đặt ra các vấn đề ngày càng cao về môi trường 
- Trong xu thế hôị nhâp̣ kinh tế quốc tế và toàn cầu hoá, các bạn hàng quốc tế đã đƣ a ra các 
yêu cầu ngày càng cao về môi tr ƣờng trong giao dịch th ƣơng maị. Đây là thách thƣ́c lớn 
đối với các doanh nghiêp̣ trong nƣ ớc khi muốn mở rộng thị tr ƣờng và hội nhập kinh tế 
quốc tế. 
(8). Tác động của các vấn đề môi trường toàn cầu, khu vực ngày càng lớn và phức tạp 
hơn 
- Nhƣ̃ng vấn đề môi trƣờng toàn cầu và khu vực đang trực tiếp tác động xấu đến môi trƣờng 
nƣớc ta: hiêụ ƣ́ng nhà kính , rác thải vũ trụ , suy giảm tầng ô zôn , mƣa a-xít, biến đổi khí 
hâụ, hiêṇ tƣợng El-nino, La-nina, khói mù do cháy rừng , ô nhiêm̃ biển và đaị d ƣơng, dịch 
chuyển ô nhiêm̃ , mất rƣ̀ng và suy thoái đa daṇg sinh hoc̣ ....Các vấn đề môi tr ƣờng xuyên 
biên giới, các vấn đề môi trƣ ờng lƣu vƣc̣ sông Mê Kông và sông Hồng cũng đang ảnh 
hƣởng xấu đến môi trƣờng trong nƣớc. 
7.3.3. CHIẾN LƢỢC BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG QUỐC GIA ĐẾN NĂM 2010 VÀ ĐỊNH 
HƢỚNG ĐẾN NĂM 2020 
Khoa Môi trường Bài giảng Môi trường và con người – 2011 60 
Chiến lược bảo vệ Môi tr ường quốc gia đến năm 2010 và định h ướng đến năm 2020 
đã đƣợc phê duyệt theo Quyết định của Thủ tƣớng Chính phủ số 256/2003/QĐ-TTg ngày 02-
12-2003. 
7.3.3.1. Các quan điểm của chiến lược 
(1). Chiến lƣợc Bảo vệ môi trƣờng là bộ phận cấu thành không thể tách rời của Chiến lƣợc 
phát triển kinh tế - xã hội, là cơ sở quan trọng bảo đảm phát triển bền vững đất nƣớc. 
Phát triển kinh tế phải kết hợp chặt chẽ, hài hòa với phát triển xã hội và bảo vệ môi 
trƣờng. Đầu tƣ bảo vệ môi trƣờng là đầu tƣ cho phát triển bền vững. 
(2). Bảo vệ môi trƣờng là nhiệm vụ của toàn xã hội, của các cấp, các ngành, các tổ chức, 
cộng đồng và của mọi ngƣời dân. 
(3). Bảo vệ môi trƣờng phải trên cơ sở tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc, thể chế và pháp luật 
đi đôi với việc nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm của mỗi ngƣời dân, của toàn 
xã hội về bảo vệ môi trƣờng. 
(4). Bảo vệ môi trƣờng là việc làm thƣờng xuyên, lâu dài. Coi phòng ngừa là chính, kết 
hợp với xử lý và kiểm soát ô nhiễm, khắc phục suy thoái, cải thiện chất lƣợng môi 
trƣờng; tiến hành có trọng tâm, trọng điểm; coi khoa học và công nghệ là công cụ hữu 
hiệu trong bảo vệ môi trƣờng. 
(5). Bảo vệ môi trƣờng mang tính quốc gia, khu vực và toàn cầu cho nên phải kết hợp giữa 
phát huy nội lực với tăng cƣờng hợp tác quốc tế trong bảo vệ môi trƣờng và phát triển 
bền vững. 
7.3.3.2. Các mục tiêu của chiến lược đến năm 2010 
(1). Mục tiêu tổng quát 
- Hạn chế mức độ gia tăng ô nhiễm, khắc phục tình trạng suy thoái và cải thiện chất lƣợng 
môi trƣờng; giải quyết một bƣớc cơ bản tình trạng suy thoái môi trƣờng ở các khu công 
nghiệp, các khu dân cƣ đông đúc ở các thành phố lớn và một số vùng nông thôn; cải tạo 
và xử lý ô nhiễm môi trƣờng trên các dòng sông, hồ ao, kênh mƣơng. 
- Nâng cao khả năng phòng tránh và hạn chế tác động xấu của thiên tai, của sự biến động 
khí hậu bất lợi đối với môi trƣờng; ứng cứu và khắc phục có hiệu quả sự cố ô nhiễm môi 
trƣờng do thiên tai gây ra. 
- Khai thác và sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo đảm cân bằng sinh thái 
ở mức cao, bảo tồn thiên nhiên và giữ gìn đa dạng sinh học. 
- Chủ động thực hiện và đáp ứng các yêu cầu về môi trƣờng trong hội nhập kinh tế quốc tế, 
hạn chế các ảnh hƣởng xấu của quá trình toàn cầu hóa tác động đến môi trƣờng trong 
nƣớc nhằm thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế, nâng cao chất lƣợng cuộc sống của nhân dân, 
bảo đảm phát triển bền vững đất nƣớc. 
(2). Mục tiêu cụ thể 
a) Hạn chế mức độ gia tăng ô nhiễm: 
- 100% các cơ sở sản xuất mới xây dựng phải áp dụng công nghệ sạch hoặc đƣợc trang bị 
các thiết bị giảm thiểu ô nhiễm, xử lý chất thải đạt tiêu chuẩn môi trƣờng. 
- 50% các cơ sở sản xuất kinh doanh đƣợc cấp Giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn môi trƣờng 
hoặc Chứng chỉ ISO 14001. 
- 30% hộ gia đình, 70% doanh nghiệp có dụng cụ phân loại rác thải tại nguồn, 80% khu vực 
công cộng có thùng gom rác thải. 
- 40% các khu đô thị, 70% các khu công nghiệp, khu chế xuất có hệ thống xử lý nƣớc thải 
tập trung đạt tiêu chuẩn môi trƣờng, thu gom 90% chất thải rắn sinh hoạt, công nghiệp và 
dịch vụ, xử lý trên 60% chất thải nguy hại và 100% chất thải bệnh viện. 
- An toàn hóa chất đƣợc kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt là các hóa chất có mức độ độc hại cao; 
việc sản xuất và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật gây ô nhiễm môi trƣờng đƣợc hạn chế tối 
Khoa Môi trường Bài giảng Môi trường và con người – 2011 61 
đa; tăng cƣờng sử dụng các biện pháp phòng trừ dịch hại tổng hợp, xử lý triệt để các cơ sở 
gây ô nhiễm môi trƣờng nghiêm trọng. 
b) Cải thiện chất lượng môi trường: 
- Phấn đấu đạt 40% các đô thị có hệ thống tiêu thoát và xử lý nƣớc thải riêng theo đúng tiêu 
chuẩn quy định. 
- Cải tạo 50% các kênh mƣơng, ao hồ, đoạn sông chảy qua các đô thị đã bị suy thoái nặng. 
- Giải quyết cơ bản các điểm nóng về nhiễm độc đi-ô-xin. 
- 95% dân số đô thị và 85% dân số nông thôn đƣợc sử dụng nƣớc sinh hoạt hợp vệ sinh. 
- 90% đƣờng phố có cây xanh; nâng tỷ lệ đất công viên ở các khu đô thị lên gấp 2 lần so với 
năm 2000. 
- 90% các cơ sở sản xuất kinh doanh đạt tiêu chuẩn vệ sinh, an toàn lao động và có cây 
trong khuôn viên thuộc khu vực sản xuất. 
- Đƣa chất lƣợng nƣớc các lƣu vực sông đạt mức tiêu chuẩn chất lƣợng nƣớc dùng cho 
nông nghiệp và nuôi trồng một số thủy sản. 
c) Bảo đảm cân bằng sinh thái ở mức cao: 
- Phục hồi 50% các khu vực khai thác khoáng sản và 40% các hệ sinh thái đã bị suy thoái 
nặng. 
- Nâng tỷ lệ đất có rừng che phủ đạt 43% tổng diện tích đất tự nhiên, khôi phục 50% rừng 
đầu nguồn đã bị suy thoái và nâng cao chất lƣợng rừng; đẩy mạnh trồng cây phân tán 
trong nhân dân. 
- Nâng tỷ lệ sử dụng năng lƣợng sạch đạt 5% tổng năng lƣợng tiêu thụ hàng năm. 
- Nâng tổng diện tích các khu bảo tồn tự nhiên lên gấp 1,5 lần hiện nay đặc biệt là các khu 
bảo tồn biển và vùng đất ngập nƣớc. 
- Phục hồi diện tích rừng ngập mặn lên bằng 80% mức năm 1990. 
d) Đáp ứng các yêu cầu về môi trường để hội nhập kinh tế quốc tế và hạn chế các tác động 
tiêu cực từ mặt trái của toàn cầu hóa: 
- 100% doanh nghiệp có sản phẩm xuất khẩu áp dụng hệ thống quản lý môi trƣờng theo 
ISO 14001. 
- 100% sinh vật biến đổi gen nhập khẩu vào Việt Nam đƣợc kiểm soát. 
- Loại bỏ hoàn toàn việc nhập khẩu chất thải nguy hại. 
7.3.3.3. Các nhiệm vụ và giải pháp cơ bản 
(1). Các nhiệm vụ cơ bản: 
a) Phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm: 
b) Khắc phục tình trạng ô nhiễm và suy thoái môi trường nghiêm trọng: 
c) Bảo vệ và khai thác bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên: 
d) Bảo vệ và cải thiện môi trường các khu vực trọng điểm: 
đ) Bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học: 
(2). Các giải pháp thực hiện: 
a) Tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức và trách nhiệm bảo vệ môi trường. 
b) Tăng cường quản lý nhà nước, thể chế và pháp luật về bảo vệ môi trường. 
c) Đẩy mạnh áp dụng các công cụ kinh tế trong quản lý môi trường. 
d) Giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với thực hiện tiến bộ và công bằng 
xã hội và bảo vệ môi trường. 
đ) Tăng cường và đa dạng hóa đầu tư cho bảo vệ môi trường. 
Khoa Môi trường Bài giảng Môi trường và con người – 2011 62 
e) Tăng cường năng lực nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ về bảo vệ môi trường. 
g) Đẩy mạnh xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường. 
h) Tăng cường hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường. 
Trong khuôn khổ Chiến lược, 36 chương trình, kế hoạch, đề án và dự án ưu tiên cấp Quốc 
gia đã được phê duyệt để triển khai, thực hiện các nội dung cơ bản của Chiến lược. 
(Xem chi tiết ở tài liệu đọc thêm được GV hướng dẫn tìm kiếm)