Bài giảng Cơ khí đại cương - Chương I: Khái niệm cơ bản

ai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
CHI TIẾT MÁY 
Đơn vị nhỏ nhất và hoàn chỉnh của máy 
Bulông 
Bi thép (dùng trong ổ bi) 
Đinh vít Bánh răng (dùng trong các bộ chuyền) 
Ghim giấy 
1.1 Các khái niệm về quá trình sản xuất cơ khí 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
 - Chi tiết máy công dụng chung. 
- Chi tiết máy công dung riêng 
Chi tiết máy Bộ phận máy, 
cơ cấu máy 
Máy (sản 
phẩm hoàn 
chỉnh) 
1.1.1 Khái niệm về sản phẩm, chi tiết máy, bộ phận máy, cơ cấu máy, phôi 
Sản phẩm:là một danh từ quy ước chỉ vật phẩm được tạo ra ở giai đoạn chế tạo cuối cùng 
của một cơ sở sản xuất 
Phôi: là một danh từ quy ước chỉ vật phẩm được tạo ra của một quá trình sản xuất này 
chuyển sang một quá trình sản xuất khác 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
QUÁ TRÌNH SẢN XUẤT LÀ GÌ 
Máy khoan tay 
Máy giặt 
Máy vi tính Xe máy. Có khoảng 8000 chi tiết 
Boeing 747–400, Có khoảng 6 triệu chi tiết 
Khung Ôtô – ôtô có khoảng 15000 chi tiết 
Cây cầu thép 
Các thiết bị có rất nhiều chi tiết ghép lại với 
nhau bằng rất nhiều phương pháp liên kết, 
vật liệu, phương pháp chế tạo 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
1.1.2 QUÁ TRÌNH THIẾT KẾ VÀ CHẾ TẠO SẢN PHẨM 
Định nghĩa loại sản phẩm; 
thông tin thị trường 
Thiết kế sơ bộ và đánh giá; 
Nghiên cứu tính khả thi 
Phân tích thiết kế; Cân nhắc theo các tiêu chuẩn; 
Sản xuất thử nghiệm; 
Kiểm tra và Đánh giá 
Bản vẽ thiết kế hoàn chỉnh 
Chọn Nguyên vật liệu, 
Quy trình chế tạo, 
Trang thiết bị 
Sản xuất thử 
Sản xuất 
Kiểm tra và đánh giá 
chất lượng (KCS) 
Đóng gói 
SẢN PHẨM 
CAD 
(Computer-Aided Design) 
CAM 
(Computer-Aided Manufacturing) 
CIM 
(Computer-integrated Manufacturing) 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
quá trình sản xuất 
Chế tạo vật liệu 
Chế tạo phôi 
Gia công cắt gọt 
Xử lý và bảo vệ 
Sản phẩm 
Quặng, nhiên liệu, trợ dung 
Luyện kim 
Đúc, cán, rèn, dập, hàn,... 
Tiện, phay, bào, khoan, ... 
Nhiệt luyện, hoá nhiệt luyện, 
sơn, mạ, phủ, ... 
Thép, gang, 
đồng, nhôm 
Phi kim 
PhÕ phÈm 
PhÕ phÈm 
PhÕ phÈm 
1.1.2 Quá trình sản xuất cơ khí 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
Quy trình công nghệ 
Nguyên công 
Bước 
Thao tác 
Các giai đoạn chế tạo cơ khí thường được thể hiện qua quy trình công nghệ chế tạo sản phẩm 
Quá trình sản xuất có thể chia thành các dạng: 
1. Sản xuất đơn chiêc 
2. Sản xuất hàng loạt 
3. Sản xuất hàng khối 
1.1.2 Quá trình sản xuất cơ khí 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
1.2.1. Độ nhẵn bề mặt 
1.2.2. TÍnh chất cơ lý lớp bề mặt 
1.2.Chất lượng bề mặt sản phẩm 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
Bề mặt hình học 
là bề mặt được xác định bởi các kích thước trên bản vẽ mà không có nhấp nhô sai 
lệch về hình dáng 
Bề mặt thực 
Là bề mặt giới hạn của vật thể, ngăn cách nó với môi trường xung quanh 
Bề mặt đo được 
Là bề mặt nhận được khi đo các bề mặt thực bằng các dụng cụ đo 
Độ nhẵn bề mặt là tập hợp những nhấp nhô có bước tương đối nhỏ trên bề 
mặt thực được xét trong phạm vi chiều dài chuẩn L 
1.2.1. Độ nhẵn bề mặt 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
Sai lệch trung bình số học Ra: là trị số 
trung bình các khoảng cách từ những 
điểm của Prôfin đo được đến đường 
trung bình của nó, trong giới hạn chiều 
dài chuẩn 
Đối với cấp 6  12, chủ yếu dùng thông số Ra, còn đối với cấp 13,14 và 1 5 chủ yếu dùng thông số Rz.( bảng thông số Ra, Rz xem thêm trong 
GT Cơ khí đại cương trang 17 
Chiều cao mấp mô trung bình Rz: là trị số 
trung bình của những khoảng cách từ 5 đỉnh 
cao nhất đến 5 đáy thấp nhất của Profin đo 
được, trong giới hạn chiều dài chuẩn (L) 
dxy
L
R
L
oa 
1
20zR
5,2
Ký hiệu 
1.2.1. Độ nhẵn bề mặt 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
1.2.2.Tính chất cơ lý bề mặt 
I.2. Chất lượng bề mặt sản phẩm 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
 = Dmax - Dmin 
hoÆc cã thÓ viÕt 
 (IT) = ES (es) - EI (ei) 
IT: dung sai 
ES, es: sai lÖch trªn 
EI, ei: sai lÖch d-íi 
ES, EI: dïng cho lç 
es, ei: dïng cho trôc 
1.3.1. Khái niệm về tính lắp lẫn và dung sai 
a.Tính lắp lẫn: của một chi tiết hay bộ phận máy là khả năng thay thế cho nhau không cần lựa chọn và 
sửa chữa mà vẫn bảo đảm được các điều kiện kỹ thuật và kinh tế hợp lý 
-Kích thước danh nghĩa 
b.Dung sai: sai số trong phạm vi cho phép để đảm bảo tính lắp lẫn 
I.3.Khái niệm về độ chính xác gia công 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
40H6 
Kích thước danh 
nghĩa: 40mm 
Miền dung sai: 
H( lỗ) 
h(trục) 
Cấp chính xác: 
6 
Có 19 cấp chính xác theo thứ tự giảm dần: 
01, 1, 2, 3,.. 17 
I.3.Khái niệm về độ chính xác gia công 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
Miền dung sai của hệ trục và hệ lỗ 
I.3.Khái niệm về độ chính xác gia công 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
Lắp ghép 
Lắp chặt 
Lắp trung 
gian 
Lắp lỏng 
Dung sai 
lắp ghép 
Độ dôi, độ 
hở 
I.3.Khái niệm về độ chính xác gia công 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
1.3.2. sai lệch hình dáng 
Sai lệch hình 
dáng 
Sai lệch hình 
dáng hình học 
Sai lệch vị trí 
tương quan 
Độ nhẵn bề 
mặt 
1.3.Khái niệm về độ chính xác gia công 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
1.3.2. sai lệch hình dáng 
1.3.Khái niệm về độ chính xác gia công 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
1.4 Đo lường trong sản xuất cơ khí 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
MÔN HỌC CƠ KHÍ ĐẠI CƯƠNG 
• Mục tiêu của học phần: 
 - Cung cấp những khái niệm, những kiến thức 
kỹ thuật cơ sở, đặc trưng nhất của quá trình 
sản xuất cơ khí: 
 Vật liệu, Dụng cụ, 
 PP công nghệ gia công, 
 Máy móc, Thiết bị công nghiệp. 
 - Sau khi đã học được các kiến thức lý thuyết, 
sinh viên mới có điều kiện theo dõi và trực 
tiếp thực hành sản xuất cơ khí (tại Trung tâm 
thực hành cơ khí) nhằm tạo ra một sản phẩm 
theo yêu cầu kỹ thuật. Qua đấy, sinh viên 
được trang bị một khối kiến thức rất cơ bản 
và cần thiết để hình thành người kỹ sư đào 
tạo trong một trường đại học kỹ thuật. 
• Nội dung chi tiết học phần: 
 - Khối lượng : 45 tiết 
• Chương 1. Các khái niệm cơ bản. (3 tiết) 
• Chương 2. Vật liệu dùng trong công nghiệp (10 tiết) 
• Chương 3. Xử lý nhiệt bề mặt vật liệu và sản phẩm 
(4 tiết) 
• Chương 4. Công nghệ đúc kim loại và hợp kim (5 
tiết) 
• Chương 5. Công nghệ gia công biến dạng tạo hình 
(5 tiết) 
• Chương 6. Công nghệ hàn và cắt kim loại (6 tiết) 
• Chương 7. Gia công cắt gọt (6 tiết) 
• Chương 8. Máy công cụ (6 tiết) 
DWE Department of Welding and Metal Technology /. Phanhuyle.bk@gmail.com Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / Tel.: +84. (04). 8692204 
Phanhuyle.bk@gmail.com 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
• 1. Giáo trình chính: Tên giáo trình - Cơ khí đại cương. 
 - Tác giả: PGs.Ts. Hoàng Tùng, PGs.Ts. Nguyễn Thúc Hà, PGs.Ts. Nguyễn văn Hảo và tập thể 
 - Nhà xuất bản: Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội. 
 - Năm xuất bản: 2003 (in lần thứ năm). 
• 2. Bài giảng chuẩn: Cơ khí đại cương. 
 - Tác giả : Nguyễn văn Hảo, Nguyễn Luyến, Nguyễn Tiến Đào. 
 - Nhà xuất bản: Trường Đại học Bách khoa Hà nội. 
 - Năm xuất bản: 1999. 
• 3. Tài liệu tham khảo: 
 1. Cơ khí đại cương: 
 - Tác giả: Hoàng Tùng và tập thể. 
 - Nhà xuất bản : Trường Đại học Bách khoa Hà nội. 
 - Năm xuất bản: 1979. 
 2. Manufacturing Engineering and Technology 
 - Tác giả: - S. Kalpakjian, S. R. Schmid 
 - Nhà xuất bản : Prentice Hall – Intenational 
 - Năm xuất bản: 2001 
 3. Fertigungstechnik 
 - Tác giả: Prof. Dr. Ing A. Herbert Frutz. 
 - Nhà xuất bản : VDI VERLAG - Düsseldorf 
 - Năm x 
 4. Giáo trình vật liệu học/ vật liệu kim loại 
 www.youtube.com/