Bài giảng Các phương pháp chẩn đoán vi sinh trong phòng xét nghiệm - Trần Hồng Vân

CÁC PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN VI SINH TRONG PHÒNG XÉT NGHIỆM 
ThS . Bs. Trần Hồng Vân 
MỤC TIÊU 
Trình bày khái niệm về 2 phương pháp chẩn đoán vi sinh vật bệnh nhiễm khuẩn . 
Trình bày 4 bước thường được áp dụng trong phương pháp chẩn đoán trực tiếp ; nêu yêu cầu và ý nghĩa từng bước 
Nêu nguyên tắc và kể tên các bước tiến hành trong phương pháp chẩn đoán gián tiếp 
CÁC PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN 
CHẨN ĐOÁN TRỰC TIẾP 
CHẨN ĐOÁN GIÁN TIẾP 
NHUỘM SOI 
NUÔI CẤY 
ĐỊNH DANH 
KHÁNG SINH ĐỒ 
LẤY BỆNH PHẨM 
SINH HỌC PHÂN TỬ 
LẤY MÁU 
TÁCH HUYẾT THANH 
LÀM PHẢN ỨNG 
CHẨN ĐOÁN TRỰC TIẾP 
Tìm VI KHUẨN GÂY BỆNH trong cơ thể người bệnh 
Có 2 phương pháp : 
Nuôi cấy xác định 
(4 bước ) 
Chẩn đoán nhanh 
 ( số bước tùy pp) 
CHẨN ĐOÁN TRỰC TIẾP 
Lấy bệnh phẩm 
BP = Những vật phẩm chứa VKGB 
Đảm bảo 5 nguyên tắc : 
 + Đúng chỗ 
 + Đúng lúc 
 + Trước khi dùng kháng sinh 
 + Đảm bảo kỹ thuật vô trùng 
 + Chuyển nhanh tới phòng xét nghiệm 
CHẨN ĐOÁN TRỰC TIẾP 
2. Nhuộm soi sơ bộ 
Soi tươi : di động , nấm , KST khác 
Nhuộm đơn : Đánh giá tế bào 
Nhuộm Gram: Đánh giá hình thái , cách sắp xếp , bắt màu của vi khuẩn 
Các phương pháp khác : Nhuộm Ziehl-Neelsen , nhuộm nhiễm sắc  
Giá trị : Định hướng cho bước tiếp theo 
CHẨN ĐOÁN TRỰC TIẾP 
3. Nuôi cấy phân lập 
Tách biệt vi khuẩn gây bệnh từ bệnh phẩm . 
Sử dụng các loại môi trường nuôi cấy : có chất ức chế hoặc không có chất ức chế . 
Tùy bệnh phẩm và kết quả nhuộm soi mà chọn môi trường nuôi cấy phù hợp . 
Đánh giá tính chất khuẩn lạc : kích thước , màu sắc , hình thái để định hướng cho định danh 
Nhuộm soi lại khuẩn lạc nghi ngờ 
Tăng sinh ( nếu cần ) 
CHẨN ĐOÁN TRỰC TIẾP 
CHẨN ĐOÁN TRỰC TIẾP 
CHẨN ĐOÁN TRỰC TIẾP 
4. Xác định 
4 cách 
Tính chất SVHH 
Tính chất KN (KHT đặc hiệu ) 
Tính chất ly giải bởi phage 
Khả năng gây bệnh thực nghiệm 
CÁC TÍNH CHẤT SVHH 
Thử nghiệm Catalase 
Thử nghiệm Oxidase 
Thử nghiệm đông huyết tương 
Thử nghiệm Indol 
Thử nghiệm Urease 
Thử nghiệm sinh H2S 
Thử nghiệm lên men đường 
Kn di động, kn làm tan máu 
CHẨN ĐOÁN TRỰC TIẾP 
CHẨN ĐOÁN TRỰC TIẾP 
Chẩn đoán nhanh 
Nhiều phương pháp 
PCR (polimerase chain reaction), realtime -PCR 
ELISA (Enzym Linked Immunosorbent Asay) 
Quan trọng : trong nhiễm virus hoặc 1 số vi khuẩn khó nuôi cấy 
CHẨN ĐOÁN GIÁN TIẾP 
Là tìm KHÁNG THỂ trong huyết thanh người bệnh 
Nguyên tắc : Dựa vào KN mẫu ( đã biết trước ) và các phản ứng KN-KT để tìm ra KT. Thông qua sự có mặt của KT để khẳng định sự có mặt của KN 
Ý nghĩa : Chẩn đoán nhanh , độ nhạy và độ đặc hiệu cao , quan trọng trong nhiễm virus và 1 số vi khuẩn khó nuôi cấy 
CHẨN ĐOÁN GIÁN TIẾP 
1. Lấy bệnh phẩm – Tách huyết thanh 
Lấy máu tĩnh mạch , ly tâm lấy huyết thanh 
Máu lấy 2 lần , bảo quản cùng điều kiện , làm phản ứng cùng 1 lần . 
2. Làm phản ứng 
Pha loãng huyết thanh 
Tìm hiệu giá kháng thể (HGKT) và động lực kháng thể (ĐLKT) 
CHẨN ĐOÁN VIRUS 
Chẩn đoán huyết thanh: ELISA, phản ứng kết hợp bổ thể, ngăn ngưng kết HC, trung hòa, MDHQ, MDPX 
Chẩn đoán trực tiếp: ELISA, PCR, Probes, kính hiển vi điện tử 
Phân lập và xác định virus trên tế bào cảm thụ, bào thai gà, động vật thí nghiệm