Bài giảng Bacteriophage

BACTERIOPHAGE 
Mục tiêu học tập 1. Trình bày được hình thái và cấu trúc của phage.2. Nêu được mối quan hệ giữa phage và vi khuẩn túc chủ. 
I. HÌNH THÁI VÀ CẤU TRÚC CỦA PHAGE 
Hình thái của phage dưới kính hiển vi điện tử trông giống như hình thái của tinh trùng gồm có 3 phần: đầu, đuôi và bộ phận bám dính. 
Đầu có cấu trúc đối xứng hình khối, bên trong đầu chứa axit nucleic. Phần lớn là chứa ADN 2 sợi, cũng có phage chứa ADN 1 sợi. Những phage chứa ARN 1 sợi cũng được tìm thấy. 
Đuôi có cấu trúc dạng hình xoắn. Tận cùng là một tấm 6 góc ở mỗi góc có một sợi đính vào. Phần tận cùng của đuôi tạo nên một hệ thống của phage bám vào bề mặt vi khuẩn. 
II. MỐI QUAN HỆ GIỮA PHAGE VÀ VI KHUẨN TÚC CHỦ 
1. Phage độc lực và phage ôn hòa 
Lúc gặp vi khuẩn cảm thụ, phage hấp phụ lên bề mặt của vi khuẩn và axit nucleic được bơm vào bên trong. Axit nucleic cung cấp mã di truyền để tế bào vi khuẩn cho tổng hợp axit nucleic và các đơn vị protein capsid của phage. Các thành phần này tự lắp ráp để hình thành những phage con. Vi khuẩn bị ly giải và phage tự do được phóng thích. Đó là phage độc lực. 
Nhiều phage được gọi là phage ôn hòa lúc xâm nhiễm vi khuẩn thì axit nucleic của phage tích hợp vào nhiễm sắc thể của vi khuẩn . Trong quá trình phân bào axit nucleic của phage được sao chép đồng thời với nhiễm sắc thể của vi khuẩn. 
Ở dạng tích hợp axit nucleic của phage được gọi là prophage. Vi khuẩn chứa prophage ở nhiễm sắc thể gọi là vi khuẩn sinh tan. 
2. Hệ thống sinh tan 
Ở vi khuẩn sinh tan axit nucleic của phage tích hợp vào nhiễm sắc thể của vi khuẩn và được gọi là prophage. 
Hệ thống sinh tan có những đặc điểm sau: 
2.1. Miễn dịch 
2.2. Sự cảm ứng 
2.3. Đột biến thành độc lực 
 Làm cho vi khuẩn trở nên độc lực. 
- Phage ôn hoà biến thành phage độc lực 
3. Phương pháp khảo sát phage 
Phage chỉ nhân lên ở tế bào sống. Người ta sử dụng một hạt phage cho vào một lớp vi khuẩn đang phân chia ở trên thạch dinh dưỡng sẽ tạo nên một vùng sáng trên bề mặt môi trường vi khuẩn đang phát triển. Vùng phân giải này gọi là một “plaque”; nó được tạo thành do tế bào vi khuẩn bị nhiễm phage phân giải, mỗi hạt phage tạo nên một plaque. Đếm plaque cũng tương tự như đếm khuẩn lạc trong định lượng vi khuẩn. 
III. ỨNG DỤNG CỦA BACTERIOPHAGE 
1. Ưng dụng trong nghiên cứu sinh học phân tử 
Sự chuyển nạp là quá trình vận chuyển gen ở vi khuẩn qua trung gian của phage. 
2. Ưng dụng trong chẩn đoán vi khuẩn và dịch tễ học 
Phage được sử dụng để định type phage ở vi khuẩn. Việc định type phage có giá trị về chẩn đoán vi khuẩn và nhất là về dịch tễ học. 
3. Ứng dụng khác 
Phage không được sử dụng để điều trị bệnh nhiễm trùng vì những thử nghiệm điều trị không đem lại kết quả.