Xây dựng hệ thống mục tiêu của chương trình can thiệp tổng thể - Trần Vĩnh Tài

Bài:
XÂY DỰNG HỆ THỐNG MỤC TIÊU 
CỦA CHƯƠNG TRÌNH CAN THIỆP TỔNG THỂ 
BS. Trần Vĩnh Tài 
MỤC TIÊU: Sau khi học xong bài này, sinh viên có thể:
Phân biệt được mục tiêu và biện pháp
Viết được hệ thống mục tiêu của chương trình can thiệp tổng thể
Viết được những hành động chính để đạt mục tiêu
Viết được những chỉ số lượng giá của việc thực hiện mục tiêu
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
Định nghĩa mục tiêu trong chương trình can thiệp tổng thể:
Là sự trình bày kết quả chờ đợi vào cuối một chương trình can thiệp nhằm đáp ứng lại những nhu cầu đã được xác định trong một quần thể dân số mục tiêu xác định. Những kết quả đó là những thay đổi: 
về tình trạng sức khoẻ trong dân số mục tiêu, td hạ thấp tỉ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em dưới 5 tuổi, nâng cao tỉ lệ âm hoá đàm ở bệnh nhân AFB+, v.v.
về kiến thức thái độ, hành vi có liên quan đến sức khoẻ trong dân số mục tiêu
CHÚ Ý
Mục tiêu được trình bày trước khi xem xét những hoạt động cần làm. 
Cần nhớ mục tiêu không phải là:
những hành động, Td: “Tổ chức 20 buổi thông tin về bệnh lây truyền qua đường sinh dục trong các lớp 9 và lớp 10”; “ Thực hiện một cuộc triển lãm lưu động về các phương pháp tránh thai”...
một danh sách các đầu tư và phương tiện sử dụng, Td: “ Đưa một hệ thống video vào sử dụng 4 giờ mỗi tuần”...
Phân biệt mục tiêu và biện pháp là điểm thường bị nhầm lẫn trong việc xây dựng hệ thống mục tiêu. Nếu không phân biệt được điểm này, việc lượng giá kết quả sẽ không đánh giá được những thay đổi đạt được trong dân số mục tiêu, mà chỉ là sự “đếm những hoạt động đã làm” mà không biết là những hoạt động này có đạt được hiệu quả hay không.
Caùc caáp ñoä muïc tieâu: hệ thống mục tiêu được xây dựng gắn liền với hệ thống mạng lưới nguyên nhân. Hệ thống mục tiêu chỉ có thể được xây dựng khi ta đã xác định được một cách chuẩn xác mạng lưới nguyên nhân của vấn đề sức khoẻ. Một cách tổng quát hệ thống mục tiêu gồm 3 cấp:
Mục tiêu tổng quát: là kết quả tối hậu mong muốn (liên quan đến vấn đề SK cần phải giải quyết)
Mục tiêu trung gian: những điều cần phải đạt để đạt được mục tiêu tổng quát (liên quan đến các nguyên nhân của vấn đề SK)
Mục tiêu chuyên biệt: những điều cần phải đạt để đạt được mục tiêu trung gian (liên quan đến các nguyên nhân của tiểu vấn đề SK).
Hệ thống mục tiêu mang tính liên tục, nghĩa là Mục tiêu chuyên biệt có thể sẽ là Mục tiêu tổng quát của một đề án nhỏ hơn. Trong những đề án đơn giản có thể chỉ có 2 cấp là Mục tiêu tổng quát và Mục tiêu chuyên biệt.
Các thành phần của mục tiêu: mục tiêu phải được trình bày ĐẦY ĐỦ các thành phần như sau:
Hành động: một mục tiêu luôn luôn được viết bắt đầu bằng một động từ. Trong các chương trình can thiệp tổng thể, động từ thường dùng là NÂNG CAO, hay HẠ THẤP, Td: Nâng cao tỉ lệ sử dụng các biện pháp tránh thai, hạ thấp tỉ lệ SDD ở trẻ em v.v. Tránh dùng những động từ không rõ nghĩa, Td: BẢO ĐÃM, PHẤN ĐẤU v.v.
Nội dung: CÁI GÌ, Td: tỉ lệ sử dụng các biện pháp tránh thai, tỉ lệ SDD ở trẻ em.
Đối tượng: CHO AI, Td: các cặp vợ chồng trong tuổi sanh đẻ, trẻ em dưới 5 tuổi v.v.
Tiêu chuẩn: ĐẾN MỨC NÀO. Đây là tiêu chuẩn dùng để lượng giá.
Điều kiện: không gian, thời gian của hành động: BAO LÂU, TẠI ĐÂU
Những hành động chính để đạt mục tiêu:
Mỗi mục tiêu có thể có nhiều phương cách để đạt đến kết quả, tùy theo nhiều yếu tố chủ quan, khách quan: nhân lực, tài lực, vật lực, văn hóa, sự phân bố dân cư v.v. tại từng cộng đồng cụ thể mà ta chọn những hành động chính cho phù hợp. Một cách tổng quát những hành động chính trong một đề án can thiệp là:
Phát hiện bệnh,
Phòng bệnh
Điều trị
Truyền thông giáo dục sức khoẻ
Huấn luyện
Hình 1: Thí dụ về MẠNG LƯỚI NGUYÊN NHÂN
Tùy theo điều kiện thực tế của từng địa phương mà mỗi loại hành động cũng có cách thực hiện khác nhau, Td tại vùng nông thôn, miền núi, dân cư thưa thớt ở cách xa nhau, thì các biện pháp truyền thông giáo dục sức khoẻ bằng hình thức hội họp khó thực hiện hơn ở vùng thành thị.
THÍ DỤ VỀ HỆ THỐNG MỤC TIÊU: căn cứ trên MLNN hình 1:
Mục tiêu tổng quát: Hạ tỉ suất mới biến chứng bệnh tăng huyết áp ở bệnh nhân THA ≥ 50 tuổi trong năm 2015 từ 30% xuống 10% tại Phường X quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016.
Mục tiêu trung gian: 
Nâng cao tỉ lệ người ≥ 50 tuổi được phát hiện tăng HA từ 50% lên 90% tại Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016 Chỉ có 50% người ≥ 50 tuổi được phát hiện tăng HA, trong đó 30% tự đo và 20% đo tại cơ sở y tế. Hai vấn đề này được giải quyết tại Mục tiêu chuyên biệt 1 và 2.
Nâng cao tỉ lệ bệnh nhân tăng HA được điều trị đúng phác đồ từ 70% lên 90% tại Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016
Mục tiêu chuyên biệt:
Nâng cao tỉ lệ người ≥ 50 tuổi tự đo phát hiện tăng HA từ 30% lên 60% tại Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016
Nâng cao tỉ lệ người ≥ 50 tuổi không tự đo được huyết áp tại nhà đến khám phát hiện tăng HA tại các cơ sở y tế “cơ sở y tế” bao gồm những nơi có dụng cụ và trình độ chuyên môn đo huyết áp như Trạm y tế, Phòng khám khu vực, bệnh viện, phòng mạch tư v.v.
 từ 20% lên 30% từ Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016
Nâng cao tỉ lệ bệnh nhân tăng HA được giám sát điều trị từ 30% lên 90% tại Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016
Nâng cao tỉ lệ bệnh nhân được cấp thuốc điều trị tăng HA miễn phí từ 10% lên 20% tại Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016 10% bệnh nhân đã được cấp thuốc miễn phí, còn lại 90% BN phải tự mua thuốc, trong đó có 10% không có khả năng mua thuốc
CHỈ SỐ LƯỢNG GIÁ MỤC TIÊU:
Chỉ số lượng giá mục tiêu xuất phát từ hệ thống mục tiêu. Theo Td nêu trên, các chỉ số lượng giá mục tiêu gồm:
MỤC TIÊU
CHỈ SỐ LƯỢNG GÍA
MỤC TIÊU TỔNG QUÁT
Hạ tỉ suất mới biến chứng bệnh tăng huyết áp ở bệnh nhân THA ≥ 50 tuổi trong năm 2015 từ 30% xuống 10% tại Phường X quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016
CHỈ SỐ LG MỤC TIÊU TỔNG QUÁT
Tỉ suất mới biến chứng bệnh tăng huyết áp ở bệnh nhân THA ≥ 50 tuổi trong năm 2016
MỤC TIÊU TRUNG GIAN
Nâng cao tỉ lệ người ≥ 50 tuổi được phát hiện tăng HA từ 50% lên 90% tại Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016
Nâng cao tỉ lệ bệnh nhân tăng HA được điều trị đúng phác đồ từ 70% lên 90% tại Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016
CHỈ SỐ LG MỤC TIÊU TRUNG GIAN
Tỉ lệ người ≥ 50 tuổi được phát hiện tăng HA 
Tỉ lệ bệnh nhân tăng HA được điều trị đúng phác đồ 
MỤC TIÊU CHUYÊN BIỆT
Nâng cao tỉ lệ người ≥ 50 tuổi tự đo phát hiện tăng HA từ 30% lên 60% tại Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016
Nâng cao tỉ lệ người ≥ 50 tuổi không tự đo được huyết áp tại nhà đến khám phát hiện tăng HA tại các cơ sở y tế từ 20% lên 30% từ Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016
Nâng cao tỉ lệ bệnh nhân tăng HA được giám sát điều trị từ 30% lên 90% tại Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016
Nâng cao tỉ lệ bệnh nhân được cấp thuốc điều trị tăng HA miễn phí từ 10% lên 20% tại Phường X Quận Y từ tháng 1-2016 đến tháng 12-2016
CHỈ SỐ LG MỤC TIÊU CHUYÊN BIỆT
Tỉ lệ người ≥ 50 tuổi tự đo phát hiện tăng HA 
Tỉ lệ người ≥ 50 tuổi không tự đo được huyết áp tại nhà đến khám phát hiện tăng HA tại các cơ sở y tế 
Tỉ lệ bệnh nhân tăng HA được giám sát điều trị 
Tỉ lệ bệnh nhân được cấp thuốc điều trị tăng HA miễn phí
CÁC HỌAT ĐỘNG CHÍNH ĐỂ ĐẠT MỤC TIÊU. Thí dụ:
Phân tích đối tượng: đặc điểm kinh tế VHXH của người >50 tuổi tại địa phương, trình độ học vấn, gia đình nào có thể mua máy đo HA.
Hướng dẫn phương pháp đo HA tại nhà cho những người ≥ 50 tuổi có đủ điều kiện mua máy đo HA.
Xây dựng và huấn luyện mạng lưới NVSKCĐ nhằm lập danh sách cập nhật những người tăng HA, nhắc nhỡ đo HA và nhắc nhỡ uống thuốc điều trị đúng phác đồ.
Lập kế họach xin cấp thuốc điều trị tăng HA miễn phí cho những bệnh nhân không đủ điều kiện mua thuốc.
CÂU HỎI TỰ LƯỢNG GIÁ
Câu 1: Nói về định nghĩa mục tiêu trong chương trình can thiệp tổng thể, câu nào sau đây ĐÚNG?
Là tập hợp những hành động sẽ làm trong một khoảng thời gian xác định nhằm đáp ứng lại những nhu cầu đã được xác định trong một quần thể dân số mục tiêu xác định
Là những biện pháp cần phải thực hiện để nhằm giải quyết một vấn đề sức khỏe nào đó trong một quần thể dân số mục tiêu xác định
Là một danh sách các đầu tư và phương tiện sử dụng nhằm đáp ứng lại những nhu cầu đã được xác định trong một quần thể dân số mục tiêu xác định
Là sự trình bày kết quả chờ đợi vào cuối một chương trình can thiệp nhằm đáp ứng lại những nhu cầu đã được xác định trong một quần thể dân số mục tiêu xác định
Câu 2: Nói về hệ thống mục tiêu của một chương trình can thiệp tổng thể các câu sau đây đều đúng, NGOẠI TRỪ:
Hệ thống mục tiêu được xây dựng gắn liền với hệ thống mạng lưới nguyên nhân
Trong hệ thống mục tiêu, thành phần của một mục tiêu luôn có đầy đủ 5 thành phần
Mục tiêu chuyên biệt có thể là mục tiêu tổng quát của đề án nhỏ hơn
Hệ thống mục tiêu luôn luôn có 3 cấp: mục tiêu tổng quát, mục tiêu trung gian, mục tiêu chuyên biệt
Câu 3: Mục tiêu phải có đầy đủ các thành phần sau đây:
Đối tượng, thời gian
Tiêu chuẩn, nội dung
Hành động, tiêu chuẩn
Không gian, thời gian
Nội dung, đối tượng
Chọn 1 câu đúng nhất:
(1) + (3) đúng
(3) + (4) + (5) đúng
(1) + (3) + (5) đúng
(2) + (4) đúng
ĐÁP ÁN 
1-D	2-D	3-C