Tổ đấu dây của máy biến áp

ấu đầu dây ra: đổi a thành x và x thành a. 
Trong đa số trường hợp, người ta thiết kế máy biến áp một pha có tổ đấu dây I/I-0. 
Hình 2: Cách đánh dấu đầu dây ra, và trị số góc lệch giờ trong máy biến áp một pha. 
III. Xác định tổ đấu dây máy biến áp ba pha nối sao – sao, các cuộn dây được đánh 
dấu cùng cực tính: 
Để mở rộng cách xác định tổ đấu dây từ máy biến áp một pha thành cách xác định tổ 
đấu dây của mấy biến áp ba pha, chúng ta không đơn giản chỉ tính đến cách đánh dấu 
đầu ra dây, mà còn phải xét đến sơ đồ véc tơ của các cuộn dây quấn cao áp và hạ áp. 
Xét máy biến áp nối hình sao/sao có ba trụ, trong đó mỗi trụ của 3 pha có các cuộn 
dây được đánh dấu cùng cực tính như trường hợp hình 2(a). Như vậy góc lệch giữa 
các cuộn dây cao áp và hạ áp =0 
A. Trường hợp các cặp cuộn dây xa, XA, cặp yb, YB, cặp zc, ZC nằm trên các trụ 
tương ứng: 
 Trường hợp đơn giản nhất của máy biến áp ba pha được vẽ trên hình 3. 
Hình 3: Các bước xác định góc lệch và tổ đấu dây của máy biến áp đấu Y / Y có cuộn 
dây cao áp và hạ áp cùng cực tính. 
Cách vẽ: 
 Trước hết vẽ tam giác điện áp phía cao áp theo qui ước sao cho véc-tơ AB 
thẳng đứng. Thứ tự theo chiều kim đồng hồ là ABC như hình vẽ. 
 Vì phía sơ cấp nối hình sao. Do đó điện áp đặt vào cuộn dây không phải là cạnh 
của tam giác điện áp. Ta cần xác định trọng tâm N của tam giác này. 
 Từ trọng tâm N, nối các đường NA, NB, NC. Các đường thẳng này sẽ biểu thị 
các véc tơ điện áp XA, YB và ZC. 
 Chọn 1 điểm n bên ngoài tam giác điện áp trên để làm gốc cho hệ thống véc tơ 
điện áp phía hạ áp. 
 Vẽ véc-tơ xa song song và cùng chiều với XA. Gốc x của véc tơ trùng với n. 
 Tương tự, vẽ véc-tơ yb song song và cùng chiều với YB, zc song song và cùng 
chiều với ZC. Các điểm y và z trùng với n. 
 Nối hai điểm ab, bc, ca. Ba đường thẳng này sẽ biểu thị cho tam giác điện áp 
phía hạ áp 
 Tịnh tiến véc tơ ab về phía tam giác điện áp phía cao áp, sao cho điểm a trùng 
với A. Ta thấy véc tơ ab sẽ có vị trí giống như kim ngắn đồng hồ chỉ 0 giờ. 
 Như vậy góc lệch tính theo giờ của máy biến áp này là 0 giờ, tổ đấu dây của 
máy biến áp này là Y/Y-0. 
B. Trường hợp các cặp cuộn dây xa, XA, cặp yb, YB, cặp zc, ZC không nằm trên các 
trụ tương ứng: 
Nếu chúng ta đánh dấu các đầu ra của máy biến áp khác đi, sao cho các cuộn tương 
ứng của các pha không cùng trụ nhưng vẫn giữ nguyên thứ tự theo vòng tròn abc, ta sẽ 
có tổ đấu dây với góc lệch khác đi. 
Hình 4: Các tổ đấu dây của máy biến áp đấu Y / Y có các cuộn dây cao áp và hạ áp 
cùng cực tính. 
Thí dụ như đánh dấu sao cho cuộn dây xa không cùng trụ với XA nữa, mà cùng trụ 
với YB, cuộn yb cùng trụ với ZC và cuộn zc cùng trụ với XA. Nghĩa là thay b bằng a, 
c thay bằng b và a thay bằng c (tương ứng với y thay bằng x, z thay bằng y và x thay 
bằng z). 
Để xác định tổ đấu dây trong trường hợp này ta thực hiện như sau: 
Cách vẽ: 
Lặp lại tất cả các động tác như cách vẽ trên. Nhưng khi vẽ véc tơ hạ áp, chúng ta lưu ý 
vẽ zc song song và cùng chiều với XA, xa song song và cùng chiều với YB và yb song 
song, cùng chiều với ZC. 
Ta thấy véc tơ ab sẽ nằm ở vị trí giống như vị trí của kim ngắn chỉ 4 giờ. 
Như vậy góc lệch của máy biến áp này là 4 giờ, và tổ đấu dây của máy là Y/Y-4. Xem 
hình 4(b). 
Ngoài ra ta có thể thấy: nếu hoán đổi tên gọi của các pha một lần nữa, ta sẽ được máy 
biến áp có góc lệch 8 giờ, tổ đấu dây Y/Y-8. Xem hình 4(c). 
Xác định tổ đấu dây máy biến áp ba pha nối sao - sao, các cuộn dây được đánh dấu 
ngược cực tính: 
Nếu chúng ta đánh dấu các cuộn dây hạ áp theo hướng ngược lại, nghĩa là các cuộn 
dây hạ áp ngược cực tính với cuộn dây cao áp, ta sẽ có được các tổ đấu dây khác với 
Y/Y-0, Y/Y-4 và Y/Y-8. 
Nếu các cuộn cao áp và hạ áp được đánh dấu cùng trụ, nghĩa là xa cùng trụ với XA, 
yb cùng trụ với YB, zc cùng trụ với ZC, với cách vẽ như trên, nhưng lưu ý các điều 
dưới đây: 
Cách vẽ: 
Hình 5: Các bước xác định góc lệch và tổ đấu dây của máy biến áp đấu Y / Y có cuộn 
dây cao áp và hạ áp ngược cực tính. 
Lặp lại tất cả các động tác như cách vẽ trên. Nhưng khi vẽ véc tơ hạ áp, chúng ta lưu ý 
vẽ xa song song và ngược chiều với XA, 
Vẽ yb song song và ngược chiều với YB, y trùng với n. 
Vẽ zc song song, và ngược chiều với ZC, z trùng với n. 
Ta thấy véc tơ ab sẽ nằm ở vị trí giống như vị trí của kim ngắn chỉ 6 giờ. 
Nếu chúng ta đánh dấu các đầu ra của máy biến áp khác đi, sao cho các cuộn tương 
ứng của các pha không cùng trụ nhưng vẫn giữ nguyên thứ tự theo vòng tròn abc, ta sẽ 
có tổ đấu dây với góc lệch khác đi. 
Hình 6: Các tổ đấu dây của máy biến áp đấu Y / Y có các cuộn dây cao áp và hạ áp 
ngược cực tính. 
Trong các trường hợp này, ta sẽ có các tổ đấu dây là Y/Y-6 hình 6(a), Y/Y-10 hình 
6(b), Y/Y-2 hình 6(c). 
IV. Xác định tổ đấu dây máy biến áp ba pha nối sao – tam giác, các cuộn dây được 
đánh dấu cùng cực tính: 
Để xác định tổ đấu dây của mấy biến áp ba pha nối sao / tam giác, chúng ta còn phải 
xét đến cách nối. Từ cách nối, chúng ta mới dịch chuyển véc-tơ cho phù hợp. 
 Xét máy biến áp nối hình sao / tam giác có ba trụ, các cuộn dây được đánh dấu cùng 
cực tính như trường hợp hình 2(a). Góc lệch giữa các cuộn dây cao áp và hạ áp =0 
A. Trường hợp các cặp cuộn dây xa, XA, cặp yb, YB, cặp zc, ZC nằm trên các trụ 
tương ứng: 
Hình 7: Các bước xác định góc lệch và tổ đấu dây của máy biến áp đấu Y / Δ có cuộn 
dây cao áp và hạ áp cùng cực tính. 
Cách vẽ: 
 Trước hết vẽ tam giác điện áp phía cao áp và các véc tơ điện áp pha XA, YB và 
ZC như trong trường hợp máy biến áp đấu sao/sao. 
 Từ một điểm ngoài tam giác điện áp, vẽ véc-tơ xa song song và cùng chiều với 
XA. 
 Vẽ véc tơ yb song song và cùng chiều với véc tơ YB. Vì đầu nối a trên cuộn 
dây xa nối với đầu nối y trên cuộn dây yb, nên khi ta vẽ véc tơ yb phải vẽ sao 
cho gốc y phải trùng với ngọn a của véc-tơ xa. 
 Tương tự, vẽ véc tơ zc song song và cùng chiều với véc tơ ZC. Gốc z của zc 
trùng với ngọn b của yb. 
 Tịnh tiến véc tơ ab về phía tam giác điện áp phía cao áp, sao cho điểm a trùng 
với A. Ta thấy véc tơ ab sẽ có vị trí giống như kim ngắn đồng hồ chỉ 11 giờ. 
 Như vậy góc lệch tính theo giờ của máy biến áp này là 0 giờ, tổ đấu dây của 
máy biến áp này là Y/Δ-11. 
B. Trường hợp các cặp cuộn dây xa, XA, cặp yb, YB, cặp zc, ZC không nằm trên các 
trụ tương ứng: 
Nếu chúng ta đánh dấu các đầu ra của máy biến áp khác đi, sao cho các cuộn tương 
ứng của các pha không cùng trụ nhưng vẫn giữ nguyên thứ tự theo vòng tròn abc, ta sẽ 
có tổ đấu dây với góc lệch khác đi. 
Hình 8: Các tổ đấu dây của máy biến áp đấu Y / Δ có các cuộn dây cao áp và hạ áp 
cùng cực tính. 
Trong các trường hợp này, ta sẽ có các tổ đấu dây là 
Y/Δ-11 hình 8(a), Y/Δ-3 hình 8(b), Y/Δ-7 hình 8(c). 
V. Xác định tổ đấu dây máy biến áp ba pha nối sao – tam giác, các cuộn dây được 
đánh dấu ngược cực tính: 
Nếu chúng ta đánh dấu các cuộn dây hạ áp theo hướng ngược lại, nghĩa là các cuộn 
dây hạ áp ngược cực tính với cuộn dây cao áp, ta sẽ có được các tổ đấu dây khác với 
Y/Δ-11, Y/Δ-3 và Y/Δ-7. Lưu ý là vẫn giữ nguyên cách đấu dây, a với y, b với z và c 
với x. 
Nếu các cuộn cao áp và hạ áp được đánh dấu cùng trụ, nghĩa là xa cùng trụ với XA, 
yb cùng trụ với YB, zc cùng trụ với ZC, với cách vẽ như trên, nhưng lưu ý các điều 
dưới đây: 
Hình 7: Các bước xác định góc lệch và tổ đấu dây của máy biến áp đấu Y / Δ có cuộn 
dây cao áp và hạ áp ngược cực tính. 
Cách vẽ: 
Lặp lại tất cả các động tác như cách vẽ trên. Nhưng khi vẽ véc tơ hạ áp, chúng ta lưu 
ý: 
 Vẽ xa song song và ngược chiều với XA, 
 Vẽ yb song song và ngược chiều với YB, y trùng với a. 
 Vẽ zc song song, và ngược chiều với ZC, z trùng với b. 
Ta thấy véc tơ ab sẽ nằm ở vị trí giống như vị trí của kim ngắn chỉ 5 giờ. Ta có tổ đấu 
dây Y/Δ-5 
Nếu chúng ta đánh dấu các đầu ra của máy biến áp khác đi, sao cho các cuộn tương 
ứng của các pha không cùng trụ nhưng vẫn giữ nguyên thứ tự theo vòng tròn abc, ta sẽ 
có tổ đấu dây với góc lệch khác đi. 
Hình 10: Các tổ đấu dây của máy biến áp đấu Y / Δ có các cuộn dây cao áp và hạ áp 
ngược cực tính. 
Trong các trường hợp này, ta sẽ có các tổ đấu dây là 
Y/Δ-5 hình 10a, Y/Δ-9 hình 10(b), Y/Δ-1 hình 10(c). 
 VI. Xác định tổ đấu dây máy biến áp ba pha nối sao – tam giác, nhưng có thay đổi 
cách đấu dây: 
Trong trường hợp ta thay đổi cách đấu dây giữa các pha của cuộn tam giác, thí dụ thay 
vì a nối với y, b nối với z và c nối với x, thì ta nối a với z, c nối với y và b nối với x. 
Trong trường hợp này với cùng cách vẽ như trên, ta có được tổ đấu dây Y/Δ-1 thay vì 
Y/Δ-11. Khi thay đổi vị trí pha ta sẽ lần lượt có các tổ đấu dây Y/Δ-5, Y/Δ-9. 
Nếu ta đổi ngược cực tính lại, ta sẽ có các tổ đấu dây Y/Δ-7, Y/Δ-11 và Y/Δ-3. 
VII. Xác định tổ đấu dây máy biến áp ba pha nối tam giác – sao, nhưng có thay đổi 
cách đấu dây: 
Trong trường hợp máy biến áp được nối tam giác sao, nếu cùng sơ đồ đấu nối giống 
nhau, thì vị trí của kim giờ sẽ thay cho vị trí kim phút và ngược lại. Ta chỉ cần xoay 
sao cho kim phút chỉ góc 12 giờ thì sẽ có trị số góc giờ của tổ đấu dây. 
Trong trường hợp các cuộn dây cùng cực tính, ta có các tổ đấu dây Δ/Y-1, Δ/Y-5, 
Δ/Y-9. 
Nếu ta đổi ngược cực tính lại, ta sẽ có các tổ đấu dây Δ/Y-7, Δ/Y-11 và Δ/Y-3. 
VIII. Tổng kết: 
Sau khi nắm được nguyên tắc vẽ và vẽ một số sơ đồ khác nhau ta có thể đi đến kết 
luận: 
 Các máy biến áp có sơ đồ đấu dây cao áp và hạ áp giống nhau có góc lệch cơ 
bản là 0 giờ. Thí dụ như Y/Y-0, Δ/Δ-0. 
 Các máy biến áp có sơ đồ đấu dây cao áp và hạ áp khác nhau có góc lệch cơ 
bản là 30°. Thí dụ Y/Δ-11, Y/Δ-11, Δ/Y-11, Δ/Y-1 
 Cùng một sơ đồ, nhưng nếu đảo ngược cực tính, ta có góc lệch mới đối xứng 
với góc lệch qua tâm, tức là lệch 6 giờ. Thí dụ 
o Y/Y-0 với Y/Y-6., 
o Y/Δ-11 với Y/Δ-5 
 Cùng một sơ đồ đấu dây, nhưng hoán chuyển vị trí pha phía hạ áp, ta có các sơ 
đồ lệch nhau 4 giờ, thí dụ 
o từ Y/Y-0 có Y/Y-4, Y/Y-8, 
o từ Y/Δ-11 có Y/Δ-3, Y/Δ-7... 
Nguồn: QT.