Tin đồn ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số: Một số vấn đề lí luận và thực tiễn

sóng thần, trái đất bị 
hủy diệt,... Dư âm của vấn đề này tác động tâm lí rất mạnh, tin đồn mưa axít, mây phóng xạ đã 
khiến nhiều người bỏ bê công việc, học hành, không dám ra đường. Tin đồn ngân hàng đổi tiền 
khiến nhiều người tìm cách mua vàng tích trữ và lo lắng lạm phát. Tin đồn sập cầu khiến nhiều 
người không dám qua cầu, họ cũng tìm cách ngăn chặn con em mình đi qua cầu. Tin đồn ăn 
bưởi, ăn hạt dưa, trứng, ớt, ăn cá rô đầu vuông bị ung thư cũng làm nhiều người tẩy chay thực 
phẩm Tin đồn hầu như sẽ được thêm thắt khi nó được truyền từ người này sang người khác, 
được thảo luận trong một loạt các tình huống xã hội, và được lí giải bởi các cá nhân với những 
mối quan tâm hay những định kiến đặc biệt. 
Trường hợp tin đồn ở vùng dân tộc thiểu số 
Tin đồn là một sản phẩm tâm lí xã hội, do đó nó phụ thuộc vào trạng thái tâm lí của cá 
nhân người tiếp nhận và đưa tin. Cho nên, trong những bối cảnh hoảng loạn, thiếu thông tin là 
môi trường dễ phát sinh nhiều tin đồn nhất. Trong quá trình tìm hiểu về tin đồn ở vùng dân tộc 
thiểu số, tác giả thu thập được một số tin đồn không có thật, để lại một số hậu quả không đáng 
có cho cá nhân, cộng đồng. Sau đây, tác giả trình bày một tin đồn mang tính điển hình: 
Hộp 1. Tin đồn có “ma” thuốc độc ở Quảng Bình [18] 
Tại xã Yên Hóa (huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình) người dân đang hoang mang và ám ảnh 
về câu chuyện con “ma” thuốc độc và có người bỏ thuốc độc nghe rất hoang đường. Dù chưa 
ai chứng kiến hay tận mắt nhìn thấy hình hài con “ma” thuốc độc nhưng nhiều người dân vẫn 
tin theo, lo sợ. 
Không chỉ tại xã Yên Hóa, mà sự tích về con “ma” thuốc độc từ lâu đã xuất hiện và ngự trị 
trong tâm trí người dân ở vùng sơn cước xã Kim Hóa (huyện Tuyên Hóa), xã Tây Trạch, 
Tin đồn ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số: một số vấn đề lí luận và thực tiễn 
93 
Đồng Trạch của huyện Bố Trạch hay nghiêm trọng nhất là chuyện ở xã miền núi Trường Sơn 
(huyện Quảng Ninh) khiến nhiều người cả tin, mê theo. Những người “dính” tin đồn là chủ 
nhân của “ma” thuốc độc bị xã hội xa lánh, đẩy gia đình họ vào cảnh điêu đứng phải cầu cứu 
chính quyền nhờ giải nguy. 
Mới đây nhất, tại xã Tây Trạch có trường hợp gia đình ông Dương Đức Dịch (74 tuổi, ngụ 
thôn Rẫy) bị vu oan là chủ nhân của con “ma” thuốc độc khiến nhiều người dân trong làng 
đau ốm, chết bất đắc kì tử. Kể từ khi bị “dính” tin đồn, nhà ông Dịch bị xóm làng xa lánh, 
con cháu không dám đến trường vì bị kì thị và nhà ông này luôn bị kẻ xấu ném rác, chất thải 
vào nhà phải nhờ chính quyền địa phương can thiệp. 
Trước đó, vào năm 2014, gần 200 người dân xã Trường Sơn (huyện Quảng Ninh) bị mắc 
chứng bệnh lạ không rõ nguyên nhân nhưng nhiều người đồn thổi là dính “ma” thuốc độc. 
Sau đó, Sở Y tế tỉnh Quảng Bình kết luận, không có cơ sở khẳng định là bệnh ma thuốc độc. 
Chứng bệnh mà nhiều người dân xã này mắc phải có dấu hiệu lâm sàng trên người nghi bị 
cảm cúm do thay đổi thời tiết, chuyển giao mùa. 
Câu chuyện về tin đồn “ma” thuốc độc ở miền núi tỉnh Quảng Bình đã cho chúng ta thấy 
hậu quả của tin đồn sai sự thật. Những người bị “dính” tin đồn, bị cho là chủ nhân của “ma” 
thuốc độc đã bị xã hội xa lánh, đẩy gia đình họ vào cảnh điêu đứng phải cầu cứu chính quyền 
nhờ giải nguy. Ngoài ra, trong thời gian vừa qua, tại các vùng dân tộc thiểu số nước ta, lợi dụng 
điều kiện các phương tiện truyền thông đại chúng còn kém phát triển; đời sống người dân còn 
nhiều thiếu thốn, khó khăn; trình độ dân trí còn thấp, các thế lực thù địch muốn chống phá chính 
quyền Việt Nam, âm mưu chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc đã tung tin đồn bịa đặt về uy tín của 
Đảng và Nhà nước. 
Với những tin đồn thất thiệt như đã nêu ở trên có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực như 
gây hoang mang, mất niềm tin của công chúng, đặc biệt là suy giảm niềm tin của người dân tộc 
thiểu số về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Thậm chí có thể làm giảm 
uy tín về sự lãnh đạo của Đảng, chia rẽ khối đại đoàn kết giữa các dân tộc, tôn giáo. Hơn nữa, 
những tin đồn vô căn cứ, thiếu thông tin còn có thể gây mất ổn định, trật tự xã hội, ảnh hưởng 
đến tính mạng, tài sản của người dân. 
3. Kết luận 
Tin đồn là một khái niệm được quan tâm, bàn luận của các nhà khoa học. Nó nảy sinh 
trong môi trường thiếu thông tin, thiếu điều kiện kiểm chứng và thông tin mập mờ, liên quan 
đến các vấn đề mà cá nhân, công chúng quan tâm. Trong thời đại nhiều thông tin và biến đổi 
nhanh như hiện nay, việc kịp thời nắm bắt ý kiến công chúng, phân biệt giữa dư luận xã hội và tin 
đồn để điều chỉnh, định hướng công chúng là một thách thức không hề nhỏ cho mọi chính quyền. 
Đồng bào dân tộc thiểu số mặc dù được sự quan tâm của nhà nước nhưng so với người 
kinh ở vùng đồng bằng họ vẫn còn nhiều hạn chế về nhận thức, trình độ học vấn, điều kiện sống 
cũng như cơ hội tiếp cận, kiểm chứng thông tin. Đó là một trong những lí do làm hình thành, 
biến đổi tin đồn, đặc biệt là những tin đồn thất thiệt, có ảnh hưởng tiêu cực. Những tin đồn đó 
có thể liên quan đến cá nhân nhưng cũng liên quan đến cộng đồng. Và thực tế đã chứng minh có 
nhiều hệ lụy của tin đồn đã xảy ra, ảnh hưởng đến niềm tin, sự ổn định chính trị và cuộc sống 
của người dân. 
Bài viết đã phân tích những mặt trái của hệ quả tin đồn ở vùng dân tộc thiểu số. Có những 
hệ quả nghiêm trọng ảnh hưởng lớn, lâu dài cho nên cần phải có nghiên cứu chuyên sâu về tin 
đồn và biến đổi tin đồn ở vùng dân tộc thiểu số nhằm đề xuất những giải pháp thiết thực, góp 
phần định hướng dư luận, hạn chế nảy sinh tin đồn tiêu cực, ảnh hưởng đến sự lãnh đạo của 
Đảng, đến cuộc sống bình yên của người dân tộc thiểu số. 
Nguyễn Thị Bích Thủy* và Phạm Mạnh Hà 
94 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Warren A.Peterson, Noel P.Gist, “Rumor and Public Opinion”. American Journal of 
Sociology, September 1951, Vol.57, No.2, pp.159-167. 
[2] Allport, G.W. and Postman, L. 1947. The Psychology of Rumor, H. Holt and Company 
[3] Rakow, L.F, & Kranich, K., 1991. Woman as sign in television news. Journal of 
Communication, 41 (1): 8-38 (1):12-28. 
[4] Knapp, R. H., 1944. A psychology of rumor. Public opinion quarterly, 8(1), 22-37. 
[5] Rowan, R., 1979. Where did that rumor come from. Fortune, 100(3), 130. 
[6] Prasad, J., 1935. The psychology of rumour: A study relating to the great Indian 
earthquake of 1934. British Journal of Psychology, 26(1), 1-15Simmons, 1985. 
[7] McGregor, D., 1938. The major determinants of the prediction of social events. The 
Journal of Abnormal and Social Psychology, 33(2), 179. 
[8] Rosnow, R. L., 1991. Inside rumor: A personal journey. American Psychologist, 46(5), 
484. 
[9] Nguyễn Quý Thanh, 2006. Xã hội học về Dư luận xã hội. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 
Hà Nội, tr.54-55. 
[10] Phan Tân, 2015. Vấn đề tin đồn trong nghiên cứu dư luận xã hội: gợi mở hướng ứng xử 
với tin đồn trong tình hình hiện nay. Tạp chí Khoa học xã hội Tp. Hồ Chí Minh, Số 
04(200), tr.42-51. 
[11] Nguyễn Quý Thanh - Nguyễn Thị Bích Thủy, 2015. “Sự hình thành dư luận xã hội ở chợ 
nông thôn”. Tạp chí Khoa học Xã hội Việt Nam, số 9 (94), tr.64-73. 
[12] Elihu Katz, 1957. “The Two-Step Flow of Communication: An Up-To-Date Report on a 
Hypothesis”, The Public Opinion Quarterly. 21 (1): 61–78. JSTOR 2746790. 
[13] 13.https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1c_d%C3%A2n_t%E1%BB%99c_t%E1%BA%
A1i_Vi%E1%BB%87t_Nam, truy cập ngày 04/11/2018. 
[14] Nguyễn Quỳnh Hoa, 2017. Chính sách dân tộc tại Việt nam: thành tựu và thách thức cần 
vượt qua, 
tuu-va-thach-thuc-can-vuot-qua-7127.html, truy cập ngày 04/11/2018. 
[15] Lữ Thị Mai Oanh - Nguyễn Quý Thanh, 2018. Cơ chế lan tỏa tin đồn trong không gian bán 
công cộng: nghiên cứu trường hợp quán cà phê ở Hà Nội. Tạp chí Xã hội học số 2 (142), 
06/2018, tr.37-50. 
[16] Lê Ngọc Hùng, 2018. Lí thuyết về dư luận xã hội – Tiếp cận yếu tố kinh tế với quá trình 
hình thành, biến đổi dư luận xã hội vùng dân tộc thiểu số, Kỷ yếu Hội thảo: Cơ sở lí luận, 
phương pháp luận nghiên cứu, thăm dò dư luận xã hội các nhóm xã hội đặc biệt, Học viện 
Khoa học Xã hội, Hà Nội, tr.31-44. 
[17] Nguyễn Ngọc Thanh – Nguyễn Thanh Tùng, 2018. Quá trình hình thành chính sách, pháp 
luật và thực thi chính sách, pháp luật tác động dộng đến DLXH vùng dân tộc thiểu số, Kỷ 
yếu Hội thảo: Cơ sở lí luận, phương pháp luận nghiên cứu, thăm dò dư luận xã hội các 
nhóm xã hội đặc biệt, Học viện Khoa học Xã hội, Hà Nội, tr.77-89. 
[18] Hoàng Phúc, 2018. Thực hư tin đồn có “ma” thuốc độc ở Quảng Bình, xem tại link 
https://nld.com.vn/thoi-su/thuc-hu-tin-don-co-ma-thuoc-doc-o-quang-binh-20180814093 
258072.htm, truy cập ngày 05/11/2018. 
Tin đồn ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số: một số vấn đề lí luận và thực tiễn 
95 
ABSTRACT 
Rumors in ethnic minority areas: some theoretical and practical issues 
Nguyen Thi Bích Thuy* và Phạm Mạnh Hà 
Faculty of Education Sciences, Vietnam National Univesity Hanoi, University of Education 
A rumor is considered as psychosocial product, refers to an unverified information or 
explanation of the event.It spreads from person to person and relates to object, event, or issue of 
public interest. Because the awareness and qualifications of ethnic minorities are limited, there 
are no conditions to verify the correctness of the information, thus, it is easy to create rumors. 
The article is the result in domestic and international researches about rumors, as well as events 
related to rumors in ethnic minority areas. In recent time, it aims to discuss the issues, such as 
the concept; the process of forming rumors; and the transform of rumors in the area of ethnic 
minorities. The author also analyzes the consequences of rumors in ethnic minority areas,.This 
suggests that in-depth research is necessary on rumors and in the process of changing rumors in 
ethnic minority areas to propose specific solutions, direct public opinion and limit the rising of 
negative rumors. 
Keywords: Rumor, public opinion, ethnic minority.