Những chuyển biến trong giáo dục nhà chùa ở Miến Điện dưới thời vua Mindon (1853-1878)

 với sự thuyết phục thành công Tăng đoàn trong việc chấp nhận các 
kỳ thi chính thức tiếp tục được duy trì trong và sau triều đại của con trai ông, Thibaw 
(1878-1885). Lần đầu tiên trong lịch sử, Thibaw cho tổ chức các kỳ thi viết song song 
với hình thức thi vấn đáp trước đó. Các kỳ thi được tiến hành đến năm 1884, một năm 
trước khi Thibaw bị người Anh bắt giữ. 
3. MỘT SỐ NHẬN XÉT 
Dưới thời trị vì của mình, dấu ấn đậm nét nhất mà vua Mindon để lại cho nền giáo dục 
nhà chùa – nền giáo dục truyền thống ở Miến Điện chính là việc chuyển đổi phương 
pháp kiểm tra – đánh giá. Khác với các vị vua tiền nhiệm, những tác động, can thiệp mà 
vua Mindon nói riêng và chính quyền trung ương Miến Điện nói chung tạo ra đối với 
nền giáo dục tăng viện đã nhận được sự ủng hộ tích cực từ phía Tăng đoàn – Sangha. Sự 
thành công đó xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau: 
Trước hết là ở thời điểm tiến hành cải cách 
Trước giữa thế kỷ XIX, tình hình chính trị ở Miến Điện không tránh khỏi những rối 
loạn. Song những rắc rối đó xuất phát chủ yếu chỉ từ tham vọng bành trướng, tranh 
giành ảnh hưởng giữa các thế lực phong kiến trong khu vực. Và ở một mức độ nào đó, 
những xung đột ấy không ảnh hưởng quá nhiều đến vị thế của Phật giáo nói chung, 
Tăng đoàn và giáo dục tăng viện nói riêng ở quốc gia Đông Nam Á này. Tuy nhiên, từ 
giữa thế kỷ XIX, đặc biệt là khi Hạ Miến Điện rơi vào tay thực dân Anh – một cường 
quốc ở châu Âu lúc bấy giờ với một tôn giáo khá xa lạ so với đại bộ phận nhân dân 
Miến Điện, giới Tăng đoàn dường như nhận thấy rõ những đe dọa tiềm tàng đối với vị 
114 LÊ THỊ QUÍ ĐỨC 
trí của Phật giáo trong bối cảnh chủ quyền quốc gia đang đối mặt với những thách thức 
hết sức nặng nề. Vì lẽ đó, cộng đồng Sangha ở Miến Điện cũng như chế độ phong kiến 
dưới thời Mindon đã nhận thức về sức mạnh to lớn được tạo ra từ sự thống nhất giữa tôn 
giáo (Phật giáo) và chính quyền. Từ đó, cả Tăng đoàn và chế độ quân chủ hiện hành đều 
thấy rõ sự cần thiết của việc tạo ra mối quan hệ gần gũi với nhau thông qua những phối 
hợp chặt chẽ trong giáo dục nhằm đem lại lợi ích cho cả hai phía, vừa tăng cường sức 
mạnh dân tộc vừa là con đường hiệu quả để duy trì và phát triển Phật giáo. 
Thứ hai, sự thành công của Mindon một phần rất lớn được tạo nên từ tài năng, sự khéo 
léo của vị quốc vương này 
Những đề xuất thay đổi mà Mindon đưa ra liên quan đến các kỳ thi chính thức không 
mang tính hình thức, ép buộc, phân biệt (như trong thời gian cai trị của các triều đại 
phong kiến từ Thalun đến Bodawpaya) mà là những chuyển đổi mang tính bản chất, xóa 
bỏ những cách biệt, để bản thân người học nhận thấy sự cần thiết của các kỳ thi này, từ 
đó tạo nên sự đồng thuận của cộng đồng Tăng đoàn Miến Điện cũng như người học. 
Đối với Mindon, phương pháp kiểm tra – đánh giá với các kỳ thi chính thức được thực 
hiện với vai trò của chính quyền trung ương không chỉ nhằm thể hiện vai trò kiểm soát 
giáo dục của Nhà nước mà quan trọng hơn là đáp ứng được nhu cầu học tập, nghiên cứu 
chuyên sâu với việc tăng cường vị thế, danh tiếng của giới Tăng đoàn Miến Điện. Nhận 
thức đó của Mindon là một bài học có giá trị đối với bất cứ nền giáo dục nào hiện nay. 
Một nền giáo dục tiên tiến là một nền giáo dục cung cấp cho người học những thứ họ 
cần chứ không phải áp đặt những cái mình có. 
Sự thay đổi của Mindon đối với nền giáo dục nhà chùa ở Miến Điện thể hiện tính linh 
hoạt cao với những cân nhắc hết sức thận trọng, phù hợp. Việc chuyển đổi các kỳ thi 
trong nền giáo dục này không chỉ tập trung vào đổi mới giáo trình (trong kỳ thi Vinaya) 
mà còn quan tâm đến những điều chỉnh về hình thức thi (trong kỳ thi Pathamapyan). 
Điều này thể hiện sự nghiên cứu, phân tích rất kỹ lưỡng thực trạng của các kỳ thi vốn 
đang tồn tại lúc bấy giờ của quốc vương Miến Điện. Đây cũng là một kinh nghiệm nữa 
mà các giáo dục hiện nay có thể học hỏi. Khi tiến hành cải cách, cần dành thời gian đi 
sâu tìm hiểu những gì là tích cực, những gì là hạn chế. Từ đó mới có thể đưa ra những 
phương án hiệu quả nhằm tăng cường, phát huy những yếu tố phù hợp và ngăn chặn đi 
đến loại bỏ những yếu tố kìm hãm, tránh xóa bỏ một cách cơ học, máy móc toàn bộ 
những gì đã dày công xây dựng. 
Những bước đi khéo léo đó của quốc vương Mindon đã tạo nên sự đồng lòng giữa Tăng 
đoàn với chế độ quân chủ trong việc thực hiện công tác giáo dục, góp phần nâng cao 
dân trí cho nhân dân Miến Điện cũng như xây dựng được một đội ngũ sư tăng uyên 
thâm kinh kệ nhà Phật. Đây là yếu tố vô hình tạo nên sức mạnh dân tộc với một đội ngũ 
trí thức khá đông đảo. 
Nhận thức được tầm quan trọng của Phật giáo đối với đời sống tinh thần cũng như giáo 
dục ở Miến Điện cùng với đó là những ưu thế mà cải cách của Mindon mang lại cho nền 
giáo dục nhà chùa ở đất nước này, chính quyền Anh quyết định duy trì trở lại kỳ thi 
NHỮNG CHUYỂN BIẾN TRONG GIÁO DỤC NHÀ CHÙA Ở MIẾN ĐIỆN 115 
Pathamapyan “như một phương tiện để giành được thiện chí của các nhà sư Phật giáo 
và đảm bảo sự hợp tác của họ trong công tác giáo dục chung” [6; p. 5]. Trong thực tế, 
việc thúc đẩy các kỳ thi chính thức dưới thời thuộc địa cũng đã đạt được những kết quả 
nhất định, thậm chí có phần thành công hơn hơn thời trị vì của vua Mindon bởi khả 
năng quản lý của chính quyền này6. 
Tuy nhiên, những cải cách giáo dục mà vua Mindon đưa ra vẫn tồn tại những hạn chế 
nhất định trong bối cảnh khi mà người Anh đã kiểm soát được Hạ Miến và đang mở 
rộng ảnh hưởng ra toàn bộ Miến Điện. Những cải cách trên chỉ tập trung vào việc củng 
cố nền giáo dục truyền thống nhằm lôi kéo sự ủng hộ của tầng lớp sư tăng mà chưa có 
những chính sách cụ thể và trực tiếp như xây dựng một chương trình giáo dục thế tục 
song hành với chương trình giáo dục tôn giáo nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nói 
chung. Nền giáo dục vốn quá nghiêng về học thuật này khó lòng đáp ứng được yêu cầu 
về nguồn nhân lực mà tình hình mới đặt ra ở Miến Điện từ nửa sau thế kỷ XIX. 
Có thể nói, nền giáo dục nhà chùa luôn giữ một vị trí rất quan trọng trong nền giáo dục 
của Miến Điện. Nhận thức được điều đó cũng như sự hỗ trợ không thể thiếu của giới 
Tăng đoàn Miến Điện, quốc vương Mindon, bằng tài năng của mình, đã đưa ra những 
cải cách phù hợp nhằm nâng cao chất lượng của nền giáo dục tăng viện, đáp ứng nhu 
cầu cơ bản của người học cũng như tạo được sự hợp tác tự nguyện của Sangha. Tuy 
nhiên, đặt trong bối cảnh chế độ phong kiến ở Miến Điện đang phải đối mặt với nguy cơ 
tồn vong thì những cải cách ấy có lẽ là chưa triệt để trong việc nâng cao tiềm lực của 
dân tộc. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Education Code (1901). Burma, Superintendent, Government Printing, Rangoon. 
[2] G. E. Harvey (1945). British Rule in Burma, 1824-1942, London: Faber and Faber. 
[3] Kelatha (1980). History of Buddhism in Mandalay, Department of Religious Affairs, 
Rangoon, cit. I. 
6 Nếu như dưới thời các vị vua Miến Điện, các kỳ thi chính thức chủ yếu chỉ được tổ chức tại thủ đô, thì 
dưới thời chính quyền thuộc địa, Pathamapyan được tiến hành đồng thời tại bốn thành phố, đó là 
Mandalay, Rangoon, Moulmein và Akyab. Các kỳ thi này không chỉ mở cho các nhà sư mà còn cho các 
nữ tu. Chi phí đi lại của các thí sinh từ nhà đến các trung tâm kiểm tra và ngược lại được Chính phủ hỗ 
trợ. Do đó, số lượng ứng thí sinh cao hơn đáng kể so với thời gian trước đó. Năm 1905, số lượng thí sinh 
là 400 người và đến năm 1912 là 1.200 người. Đến những năm 1930, có tới hơn 3.500 thí sinh tham gia 
kỳ thi Pathamapyan mỗi năm. Khoảng một phần tư đến một phần ba trong số họ đã thành công [7; tr. 22]. 
Số lượng các cấp trong kỳ thi Pathamapyan ở Miến Điện dưới thời thuộc địa vẫn giữ nguyên như thời trị 
vì của Mindon và Thibaw với bốn cấp độ: pathamange (sơ cấp); pathamalat (trung cấp); pathamagyi 
(nâng cao) và pathamakyaw. Tuy nhiên, việc ghi nhận kết quả có một số thay đổi. Mỗi thí sinh sau khi 
vượt qua mỗi bậc, pathamange, pathamalat và pathamagyi đều được cấp một chứng chỉ do chủ tịch ủy 
ban kiểm tra ký; và thí sinh đạt được điểm cao nhất ở cấp độ nâng cao, giành được danh hiệu 
pathamakyaw, sẽ được trao một giấy chứng nhận được ký bởi Thống đốc Trung ương và viên chức thuộc 
địa cao nhất ở Miến Điện. Bên cạnh giấy chứng nhận, chính quyền thực dân đã áp dụng một loại phần 
thưởng khác dưới dạng tiền, lần lượt là 50, 75, 100 và 150 rupee cho từng cấp độ. Đối với phật tử, phần 
thưởng được trao bằng tiền; và đối với tăng ni, họ được lựa chọn hình thức phần thưởng [1; tr. 172-173]. 
116 LÊ THỊ QUÍ ĐỨC 
[4] Khammai Dhammasami (2004). Between Idealism and Pragmatism – A study of 
Monastic Education in Burma and Thailand from the Seventeenth century to the 
present, St Anne’s College. 
[5] Marks, John E. (1917). Forty Years in Burma, London. 
[6] Report on Public Instruction in Burma1895-1896, Resolution (1896), Superintendent, 
Government Printing, Rangoon, Burma. 
[7] Report on Public Instruction in Burma, Quinquennial Report, 1917-1922 (1923), 
Superintendent, Government Printing and Stationery, Rangoon, Burma. 
[8] Royal Orders of Burma (1990). Centre of Southeast Asian Studies, Kyoto University, 
vol 9. 
[9] Scott (1924). Burma from the Earliest Time to the Present Day, T. F. Unwin Ltd. 
[10] Thant Myint-U (2001). The Making of Modern Burma, Cambridge University Press. 
[11] Yegar, Moshe (1972). The Muslims of Burma, Harrassowitz, Wiesbaden. 
Title: CHANGES IN MONASTIC EDUCATION IN BURMA UNDER KING MINDON 
(1853-1878) 
Abstract: In the long time of feudalism, monastic education has been considered the traditional 
education in Burma with the control of the Sangha. But from the mid-nineteenth century, under 
the reign of King Mindon (1853-1878), the State gained control of this education with the 
consent of of the Sangha. So why Mindon realized the thing, before that, there was no king in 
Burma could do. The following article will focus on these issues. 
Keywords: Burmese, Mindon, monastic education; formal examination.