Nâng cao vai trò của kiểm toán nội bộ trong các doanh nghiệp hiện nay

ầu 
như không giúp cải tiến nhiều về hệ thống kiểm 
soát ở công ty. Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp 
thực hiện ISO đã nhận ra điều này và đã thiết lập 
bộ phận đánh giá nội bộ ở cấp độ cao hơn, đầy 
đủ hơn và thực chất hơn. Xu hướng thiết lập hệ 
thống KTNB cũng sẽ phát triển trong các doanh 
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang hoạt động 
tại Việt Nam. Các doanh nghiệp này đang ngày 
càng có đóng góp cao về doanh thu, lợi nhuận đối 
với công ty mẹ ở nước ngoài. Và rất nhiều công 
ty mẹ đó đang niêm yết trên thị trường chứng 
khoán Mỹ hay ở các thị trường chứng khoán lớn 
khác trên thế giới. Do đó, dần dần, các công ty 
nước ngoài ở Việt Nam cũng buộc phải tuân thủ 
những quy định. Các công ty này sẽ ngày càng 
nhận được nhiều chương trình KTNB do công 
ty mẹ thực hiện hoặc sẽ phải xây dựng bộ phận 
KTĐL của riêng mình. 
Những hạn chế của KTNB
Một là, nhiều đơn vị chưa nhận thức đúng đắn 
về KTNB ở đơn vị, chưa thấy rõ tính thiết thực, 
vai trò của nó nên chưa tập trung tổ chức KTNB, 
TAØI CHÍNH DOANH NGHIEÄPSoá 10 (195) - 2019
64 Taïp chí nghieân cöùu Taøi chính keá toaùn
chưa xác định rõ mô hình, cách thức tổ chức và 
hoạt động hiệu quả. Mặt khác, các nhà quản lý 
ở các đơn vị này cũng chưa muốn ủng hộ, chưa 
tạo điều kiện và đầu tư đúng mức cho KTNB với 
những lý do tế nhị trong quản lý.
Hai là, nội dung KTNB ở nhiều đơn vị chưa 
đi đúng vào bản chất, trọng tâm và chưa đúng với 
nhiệm vụ và chức năng cơ bản của KTNB, đó là 
kiểm toán hoạt động với chức năng tư vấn là chủ 
yếu.
Ba là, hình thức và phạm vi KTNB vẫn được 
xem như là hoạt động kiểm tra kế toán. Hoạt động 
diễn ra chủ yếu là thực hiện kiểm tra sau khi hoạt 
động xảy ra và chỉ tập trung vào những bộ phận 
nội dung, chỉ tiêu chứa đựng nhiều sai phạm với 
rủi ro cao.
Bốn là, phương pháp kiểm toán ở các đơn vị 
mới chỉ áp dụng các phương pháp thu thập bằng 
chứng kiểm toán giống như các phương pháp 
kiểm tra kế toán. Hầu hết các đơn vị khi thực hiện 
kiểm toán chưa có sự nghiên cứu, đánh giá về hệ 
thống KTNB, để từ đó xây dựng và xác định nội 
dung, quy mô, phạm vi và thời gian kiểm toán.
Năm là, tính hiệu quả, hiệu lực và ý nghĩa vai 
trò của KTNB chưa được khẳng định một cách 
rộng rãi, chắc chắn. Hầu hết ở các doanh nghiệp 
chưa có đội ngũ KTNB. Hoạt động KTNB còn 
rất lỏng lẻo, chỉ mang tính hình thức chứ chưa đi 
vào thực chất. Bộ phận KTNB chủ yếu là kiêm 
nhiệm, do đó không có thời gian tập trung công 
việc, không đủ năng lực để thực hiện chức năng 
này.
Nhóm giải pháp để KTNB hoạt động có 
hiệu quả ở DNSN
Thứ nhất, cần thống nhất về nhận thức, quan 
điểm về vai trò ý nghĩa của KTNB, đây là yếu 
tố rất quan trọng, tác động trực tiếp đến việc tổ 
chức, vận hành KTNB trong DN. Các nhà quản lý 
cần có nhận thức đúng đắn về vai trò của KTNB, 
trong việc kiểm soát, ngăn ngừa và phát hiện các 
sai phạm trong quản lý. Cần có một cái nhìn bao 
quát tổng thể, vĩ mô về vai trò của KTNB. Việc 
tổ chức bộ phận KTNB, ban đầu có thể làm tăng 
các chi phí cho DN. Tuy nhiên, hiệu quả của nó 
đem lại vô cùng lớn, nhờ có bộ phận KTNB có 
thể ngăn ngừa, phát hiện ra các hành vi gian lận 
làm thất thoát tài sản có thể gấp nhiều lần chi phí 
tổ chức và duy trì hoạt động của bộ phận KTNB. 
Các nhà quản lý DN cũng cần có một cái nhìn 
tích cực hơn về KTNB, đây không hoàn toàn là 
bộ phận kiểm tra, kiểm soát hành vi của cá nhân 
hay tập thể, mà bản chất cuối cùng của nó là xây 
dựng một DN phát triển bền vững do chính mình 
quản lý, điều hành, đóng góp vào sự phát triển 
chung của kinh tế - xã hội. 
Thứ hai, việc bổ nhiệm đúng người lãnh đạo 
KTNB cũng là một điều rất cần thiết. Họ cần phải 
có những kỹ năng chuyên môn, giao tiếp và tổ 
chức phù hợp với chức vụ. Bên cạnh đó là nguồn 
lực. Bộ phận KTNB có thể dựa trên nguồn lực 
trong, ngoài doanh nghiệp hoặc kết hợp cả trong 
và ngoài. Tuy nhiên, nguồn lực đó được xây dựng 
như thế nào, trách nhiệm KTNB phải do những 
người của doanh nghiệp đó gánh vác. Người của 
doanh nghiệp phải có trách nhiệm đạt được kết 
quả như mong muốn.
Nhóm giải pháp để KTNB hoạt động có hiệu 
quả ở DNVVN
Dù áp dụng phương pháp tiếp cận nào để 
xây dựng KTNB (mô hình tập trung hay phi tập 
trung) thì cũng cần cân nhắc một số nguyên tắc: 
(1) KTNB phải được coi là một bộ phận cấu thành 
quan trọng trong các thủ tục kiểm soát tài chính 
nội bộ nhằm bảo đảm lợi ích tài chính của các 
cơ quan, tổ chức nhà nước; (2) Mặc dù tập trung 
chủ yếu vào kiểm toán tính tuân thủ nhưng chức 
năng KTNB cần được mở rộng ra với các thủ tục 
kiểm toán chi tiết, kiểm tra hệ thống, hoạt động 
và kiểm toán công nghệ thông tin; (3) Để thực 
hiện một cách hiệu quả, chức năng KTNB phải 
độc lập với hoạt động quản lý thường nhật của 
cơ quan, tổ chức, nhưng đồng thời phải có sự liên 
hệ trực tiếp với ban quản lý cấp cao nhất để đảm 
bảo rằng các phát hiện và kiến nghị của KTNB sẽ 
được thực hiện hợp lý; (4) Hoạt động KTNB phải 
được thực hiện trên cơ sở áp dụng và tuân thủ các 
chuẩn mực quốc tế.
Cần xây dựng bộ máy tổ chức KTNB phù 
hợp với quy mô, tổ chức của đơn vị để đảm bảo 
vị thế, đặc biệt là tính độc lập khách quan của 
KTNB. KTNB cần trực thuộc ban lãnh đạo trong 
doanh nghiệp. Mô hình tổ chức của KTNB cần 
được xây dựng phù hợp với cơ cấu tổ chức chung 
của doanh nghiệp, cần xem xét sự phù hợp, hiệu 
quả của các hoạt động kiểm soát để có cách thức 
tổ chức bộ máy KTNB hợp lý, tránh xảy ra tình 
trạng chồng chéo, trùng lặp, đơn thuần chỉ là tăng 
thêm tầng lớp kiểm tra, kiểm soát, gây áp lực cho 
TAØI CHÍNH DOANH NGHIEÄP Soá 10 (195) - 2019
65Taïp chí nghieân cöùu Taøi chính keá toaùn
hoạt động kinh doanh. Cơ cấu tổ chức của các 
công ty cũng cần phải nhanh chóng ổn định để 
tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động KTNB.
Về nội dung và phạm vi kiểm toán, KTNB 
cần bao quát tất cả các hoạt động trong đơn vị, 
đặc biệt định hướng tăng cường tập trung các 
khu vực như KTNB hiện đại, cần chú trọng tới 
3 nội dung cơ bản của kiểm toán bao gồm: Kiểm 
toán tuân thủ, đánh giá việc chấp hành pháp luật, 
chính sách quy định của ngành, quy định nội bộ 
của đơn vị; kiểm toán các vấn đề liên quan đến tài 
chính, rủi ro thông tin; kiểm toán hoạt động đánh 
giá hiệu quả các quy trình kiểm soát, quản trị rủi 
ro, đánh giá hiệu quả, hiệu năng các hoạt động 
của đơn vị. Hơn nữa, trong giai đoạn hiện nay, 
quản trị rủi ro và cắt giảm chi phí hoạt động kinh 
doanh trong mối quan hệ đảm bảo tính hiệu quả 
và kinh tế cũng là một trong những nội dung căn 
bản mà KTNB cần chú ý. Về lựa chọn phương 
pháp tiếp cận kiểm toán để đạt được hiệu quả cao 
trong quá trình kiểm toán. 
Nhóm giải pháp để KTNB hoạt động có hiệu 
quả ở DN lớn
Cần đảm bảo tính chuyên nghiệp trong tổ chức 
và hoạt động KTNB bằng việc tiếp cận thông lệ 
và chuẩn mực quốc tế. Việc thực hành kiểm toán 
cần tuân thủ các chuẩn mực nghề nghiệp phù 
hợp, sử dụng hướng dẫn thực hành KTNB theo 
khung của Hiệp hội KTNB toàn cầu. Hiện tại, 
chưa có chuẩn mực cho KTNB Việt Nam nhưng 
đã có một số các chuẩn mực cơ bản được dịch 
sang tiếng Việt trên trang thông tin chính thức 
của Hiệp hội KTNB toàn cầu như: Chuẩn mực 
Quốc tề về Thực hành Chuyên môn KTNB và 
các Chuẩn mực thuộc tính khác, tạo điều kiện cho 
KTVNB Việt Nam trong quá trình thực hiện kiểm 
toán. Bên cạnh đó, cần ứng dụng các đổi mới của 
công nghệ thông tin trong kiểm toán. Các đơn vị 
nên xem xét việc sử dụng phần mềm kiểm toán 
để nâng cao hiệu quả hoạt động của đội ngũ kiểm 
toán thông qua việc tăng năng suất lao động, cũng 
như đảm bảo sự chính xác, khoa học hơn trong 
kiểm toán. Trong nghiên cứu gần đây nhất của 
Trung tâm quản lý kiểm toán thuộc Viện KTNB 
toàn cầu, việc ứng dụng CNTT trong kiểm toán 
còn khá hạn chế tại các nước đang phát triển. Việt 
Nam cần có kế hoạch sử dụng công nghệ tự động 
để phân tích dữ liệu, thực hiện công việc kiểm 
toán, phân tích bằng chứng kiểm toán. Các ứng 
dụng CNTT cho phép giảm thiểu thời gian kiểm 
toán, mang lại tính chính xác cao, góp phần nâng 
cao hiệu quả, năng suất kiểm toán.
Các đơn vị cũng cần chú trọng nâng cao trình 
độ của KTVNB phù hợp với yêu cầu và định 
hướng theo thông lệ quốc tế. KTVNB cần được 
trang bị những chuyên môn cơ bản bao gồm: 
Trình độ học vấn lẫn kinh nghiệm và các kỹ năng 
trong giai đoạn Cách mạng công nghệ 4.0. Về mặt 
học vấn, KTVNB phải có được các chứng chỉ, 
bằng cấp theo tiêu chuẩn quốc tế. Về mặt kinh 
nghiệm, cần từng tham gia các hoạt động nghiệp 
vụ, chú ý rèn luyện chuyên môn sâu các lĩnh vực 
kinh tế, kỹ thuật đặc biệt chú ý phát triển chuyên 
môn công nghệ thông tin và an ninh mạng. Bên 
cạnh đó, các kỹ năng thuộc về tư duy sáng tạo, tư 
duy phản biện, nhạy bén kinh doanh và nhận diện 
rủi ro cũng là điều cần thiết phải hoàn thiện đối 
với từng KTVNB.
Tài liệu tham khảo:
Bộ Tài chính, Hệ thống chuẩn mực kiểm toán Việt Nam.
Vương Đình Huệ (2002), Đề tài Hoàn thiện mô hình kiểm 
toán nội bộ trong các doanh nghiệp Nhà nước, Đề tài NCKH 
cấp Bộ Tài chính.
Tài liệu Đại hội kế toán các nước ASEAN lần thứ 14 (tháng 
12/2005) tại Hà Nội.
Hội nhập với các nguyên tắc kế toán và kiểm toán quốc tế, 
NXB Chính trị quốc gia (2005).
Giáo trình, Tài liệu tham khảo về Kiểm toán của HVTC, 
ĐH KTQD; Kinh tế TP.HCM...
toan-noi-bo-trong-cac-doanh-nghiep-tai-Viet-Nam-Thuc-
trang-va-giai-phap--Internal-audit-in-Vietnamese-firms-
Current-situations-and-solutions
kiem-toan-noi-bo-tai-viet-nam-theo-thong-le-quoc-te-302405.
html
bo-tai-1-so-nuoc-oecd.sav
tro-cua-kiem-toan-noi-bo-trong-quan-ly-doanh-nghiep-53858.
htm
dong-kiem-toan-noi-bo-o-viet-nam-va-dieu-kien-de-kiem-
toan-noi-bo-hoat-dong-hieu-qua-47754.htm
phat-trien-tat-yeu-.html
kiem-toan-noi-bo-tai-viet-nam-theo-thong-le-quoc-te-302405.
html
toan-noi-bo-trong-cac-doanh-nghiep-tai-Viet-Nam-Thuc-
trang-va-giai-phap--Internal-audit-in-Vietnamese-firms-
Current-situations-and-solutions
TAØI CHÍNH DOANH NGHIEÄPSoá 10 (195) - 2019