Múa trong sân khấu Dù Kê – Nét độc đáo của nghệ thuật múa Khmer Nam Bộ

răng nanh: lúc lật 
lên, chúc xuống; lúc biến mất vào trong 
miệng, lúc lại chĩa ra ngoài. 
+ Kỹ thuật múa: nhảy, quay, đá 
chân 
+ Kỹ thuật vũ đạo khi sử dụng vũ khí 
như: gậy thần, đao, kiếm 
Các động tác múa, vũ đạo, vũ thuật 
của vai diễn Chằn cũng rất đa dạng và 
phong phú. Tuy nhiên, các diễn viên sân 
khấu Dù Kê từ trước tới nay vẫn quen học 
theo cách truyền nghề truyền thống của 
người Khmer. Vì vậy, các động tác chưa có 
tên và cũng chưa có hệ thống giáo trình 
đào tạo cơ bản. Qua nhiều lần đi điền dã, 
sưu tầm, tác giả bài viết đã khai thác được 
một số động tác múa cơ bản của Yeak 
Krông Riếp (Vua Chằn): 
+ Múa tay không (9 động tác): Kbach 
Đơ Chinh; Kbach Sa Đăm; Kbach Puông; 
Kbach Đot Thoi; Kbach Tot Chhaquên; 
Kbach Tot Sađam; Kbach Chháp Chhót; 
Kbach Som Đel Rich; Kbach Chốt Chi. 
+ Múa với đạo cụ gậy thần (5 động 
tác): Kbach Puông Kanh Đầm Bon; Kbach 
Đot Thoi; Kbach Tot Chhaquên; Kbach 
Tot Sađam; Kbach Chhap Đom Bon; 
Kbach Chốt Chi. 
Những động tác trên được đúc kết từ 
những động tác hay tổ hợp động tác hay 
được sử dụng trong vai diễn này. Động tác 
múa trong vai Chằn Krông Riếp chủ yếu là 
các động tác với các tư thế tay cao, rộng; 
các bước chân rộng chắc với các kỹ thuật 
nhảy, quay nhằm thể hiện sức mạnh hơn 
người. 
Để diễn tốt được vai diễn Yeak Krông 
Riếp, người diễn viên phải tập luyện rất 
nhiều. Có thể nói, đây là vai diễn khó nhất 
về kỹ thuật biểu diễn hình thể cũng như kỹ 
thuật diễn xuất trong sân khấu Dù Kê. Hay 
nói cách khác, độ khó của vai diễn này 
cũng chính là sự thành công của người diễn 
viên khi thể hiện tốt vai diễn. 
Chằn nữ trong sân khấu Dù Kê gọi là 
Yeak Kâynây. 
Ngôn ngữ múa Chằn nữ trong sân 
khấu Dù Kê phong phú hơn sân khấu Rô 
Băm. Có lẽ vì các vở diễn trong sân khấu 
Rô Băm ít vai Chằn nữ, nên vai diễn này 
do nam đóng và động tác múa cũng giống 
Chằn nam. Còn trong sân khấu Dù Kê, vai 
Chằn nữ vẫn do nữ đóng và cũng có nhiều 
động tác múa riêng cho vai Chằn nữ. 
Động tác múa cơ bản Chằn nữ (mới 
sưu tầm) có: 
+ Múa tay không (7 động tác): Kbach 
Pa Rê Kala; Kbach Hô; Kbach Tot 
Chhaquên; Kbach Tot Sađam; Kbach On 
Cuôi; Kbach Pa KRông Riếp; Kbach Salap 
Sach; Kbach Chop. 
+ Múa với đạo cụ gậy thần (7 động 
tác): Kbach Canh Đom Bon Tâu Pơrây; 
Kbach Vi Đom Bon; Kbach Hôl; Kbach 
Tot Chhaquên; Kbach Tot Sađam; Kbach 
On Cuôi; Kbach Bun Chhua; Kbach Đơ. 
MÚA TRONG SÂN KHẤU DÙ KÊ – NÉT Đ C ĐÁO CỦA NGH THUẬT MÚA KHMER NAM B 
118 
Các động tác múa vai Chằn nữ thường 
là những động tác với: khung tay thoáng và 
rộng; các thế chân thường trụ trên một 
chân (co chân, đá chân, chân bước lùi sau 
nhún xuống) nhằm thể hiện tài năng và 
sức mạnh rộng lớn của Chằn nữ. Các động 
tác múa kỹ thuật khó về đá chân và nhảy, 
quay cũng có như của nam nhưng số lượng 
ít hơn và độ khó cũng thấp hơn. Trang 
phục vai diễn phù hợp với nội dung của vở, 
không cách điệu nhiều. 
Vai diễn Chằn nữ đòi hỏi người diễn 
viên ngoài việc múa tốt các động tác kỹ 
thuật, thì việc diễn xuất để thể hiện được 
tính cách của vai ác cũng vô cùng quan 
trọng. Đó cũng chính là nép đẹp và hấp dẫn 
của vai diễn Yeak Kâynây. 
Tuy sân khấu Rô Băm và Dù Kê đều 
có vai diễn Chằn trong các vở diễn, đều có 
ngôn ngữ múa riêng nhằm thể hiện tính 
cách của nhân vật ác. Nhưng chất liệu múa 
Chằn Dù Kê khác với Chằn Rô Băm do 
Chằn của sân khấu Rô Băm là sự tiếp biến 
Chằn từ sân khấu Campuchia, còn Chằn 
trong sân khấu Dù Kê lại chịu nhiều ảnh 
hưởng của sân khấu Hồ Quảng của người 
Hoa và Cải lương của người Việt. 
Nhận định về vấn đề này, có một số 
tác giả như Thạch Thị Omnara viết: “Vai 
Chằn cũng là một trong những vai chịu ảnh 
hưởng của các loại hình sân khấu Hồ 
Quảng và Cải lương. Đây là một vai rất đặc 
biệt trong các vở diễn về những tích cổ. 
Chằn trong vở Dù Kê khác Chằn trong múa 
cổ điển” [5, tr.193]. Hay NSƯT Sơn 
Lương viết: “Lối biểu diễn động tác vũ 
đạo, vũ thuật trong giao chiến của các nhân 
vật Chằn ảnh hưởng khá nhiều của động 
tác hát Tiều” [3, tr.217]. 
Sự khác biệt của những dòng văn hóa 
– nghệ thuật khác nhau đã cho vai diễn 
Chằn của sân khấu Rô Băm và sân khấu 
Dù Kê có được những chất liệu múa khác 
nhau để thể hiện vai diễn này . 
Vai diễn Chằn luôn là vai diễn chính 
của các vở diễn trong sân khấu Dù Kê. Qua 
vai diễn này, kho tàng nghệ thuật múa của 
sân khấu Dù Kê càng thêm phong phú, đa 
dạng với nhiều thể loại và hình thức múa. 
Tóm lại, sân khấu Dù Kê tuy không xử 
dụng ngôn ngữ múa là ngôn ngữ chính của 
vở diễn như sân khấu Rô Băm. Nhưng sự 
xuất hiện của các điệu múa trước vở diễn, 
trong vở diễn hay múa tính cách nhân vật 
(Chằn) cũng đủ nói lên vai trò quan trọng 
của nghệ thuật múa trong sân khấu Dù Kê. 
Với khối lượng các động tác, các điệu múa 
tập thể minh họa, gây không khí hay múa 
tính cách nhân vật, sân khấu Dù Kê đã 
đóng góp một phần đáng kể cho nghệ thuật 
múa truyền thống của người Khmer nói 
riêng và nghệ thuật múa dân tộc Việt Nam 
nói chung. Đó là một kho tàng văn hóa phi 
vật thể vô cùng quý giá mà chúng ta phải 
có trách nhiệm nghiên cứu, sưu tầm, gìn 
giữ và bảo lưu. Hiện nay, một số trường 
đào tạo tại Trà Vinh, Sóc Trăng và Thành 
phố Hồ Chí Minh đã có giáo trình dạy múa 
Khmer truyền thống nhằm đáp ứng cho 
việc gìn giữ và phát huy múa truyền thống 
Khmer nói chung và cho sân khấu Dù Kê 
nói riêng. Điều đó đã thể hiện được sự 
quan tâm của các cấp lãnh đạo, của các đơn 
vị đào tạo cho sự phát triển lâu dài. Tuy 
nhiên, để sân khấu Dù Kê được phát triển 
trong thời kỳ hội nhập, để các điệu múa 
truyền thống Khmer vẫn sống mãi trong 
nhân dân và trên sân khấu Dù Kê, chúng ta 
cần phải quan tâm đào tạo nguồn nhân lực 
một cách tổng thể trên nhiều phương diện 
cho sân khấu Dù Kê trong đó có múa 
Dù Kê . 
TRẦN THỊ LAN HƯƠNG 
119 
3. Đào tạo nguồn nhân lực cho 
sân khấu Dù Kê. 
Đào tạo nguồn nhân lực cho sân khấu 
Dù Kê là một trong những bước quan trọng 
cho sự tồn tại của sân khấu này. 
Để có được một đội ngũ làm công tác 
chuyên môn tốt từ: biên kịch, đạo diễn, 
diễn viên, nhạc công đáp ứng nhu cầu 
thực tế, điều đó phụ thuộc rất nhiều vào 
công tác đào tạo nguồn nhân lực. Việc đào 
tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho sân 
khấu Dù Kê nói riêng và nghệ thuật sân 
khấu Khmer nói chung đòi hỏi phải có một 
đội ngũ giảng viên có trình độ: có phương 
pháp sư phạm tốt, có trình độ chuyên môn 
bảo đảm theo yêu cầu thực tiễn. 
Để đáp ứng được điều đó, theo tôi cần 
phải tiến hành các bước: 
- Cần đưa ra những kế hoạch cụ thể 
và khả thi: 
+ Thành lập Ban xây dựng đề án “Đào 
tạo nguồn nhân lực cho sân khấu Dù Kê 
Khmer Nam Bộ từ nămđến năm” gồm 
những người có chuyên môn và kinh 
nghiệm tốt, dưới sự chỉ đạo của Ban Chỉ 
đạo miền Tây Nam Bộ (tập trung tại hai 
tỉnh Trà Vinh và Sóc Trăng). 
- Triển khai các vấn đề: 
+ Xây dựng giáo trình giảng dạy 
+ Tổ chức những lớp tập huấn cho 
giảng viên sẽ về đào tạo tại các trường, các 
đoàn, các chùa để có được những kiến 
thức cơ bản cho việc truyền nghề tại các 
đơn vị và địa phương. Cần kết hợp tốt giữa 
đào tạo chính quy tại các trường nghệ thuật 
chuyên nghiệp với đào tạo truyền nghề tại 
gia đình và tại các chùa ở phum, sóc. 
+ Mở các lớp bồi dưỡng,nâng cao cho 
các nhà biên kịch và đạo diễn đang làm 
nghề của sân khấu Dù Kê. 
+ Tuyển sinh các lớp đào tạo diễn viên 
Dù Kê ngắn hạn và dài hạn cùng những lớp 
chuyên ngành có liên quan đến sân khấu 
như: nhạc cụ dân tộc, biên kịch, đạo diễn 
sân khấu Trong quá trình đào tạo, chú ý 
tập trung đào tạo tài năng trong đào tạo 
đồng đều để tìm ra những nhân tố tốt cung 
cấp cho sân khấu Khmer. 
+ Có chế độ đãi ngộ đặc biệt với 
những học sinh đi học các ngành này (Nhà 
nước bao cấp học phí 100%) 
Tóm lại, Việc đào tạo nguồn nhân lực 
cho sân khấu Dù Kê là vấn đề cấp thiết, 
tránh để cho sân khấu bị mai một hoặc suy 
yếu mới quan tâm. Việc gìn giữ, bảo lưu và 
phát huy nghệ thuật truyền thống dân tộc 
không phải là trách nhiệm của riêng một ai. 
Sự đồng thuật giữa các cấp, các ngành, 
các cơ sở đào tạo cùng với tình yêu nghệ 
thuật vốn có của người dân Khmer chắc 
chắn sân khấu Dù Kê nó riêng và sân khấu 
Khmer Nam Bộ nói chung sẽ phát huy tốt 
vốn văn hóa truyền thống dân tộc trong 
thời kỳ hội nhập quốc tế. 
Hiện nay, Trường Trung cấp Văn hóa - 
Nghệ thuật Trà Vinh đã đào tạo được 2 
khóa diễn viên cho sân khấu Dù Kê. Đoàn 
Nghệ thuật Khmer Ánh Bình Minh; Đoàn 
nghệ thuật Khmer Sóc Trăng; Trường Đại 
học Trà Vinh; Trường Trung cấp Múa 
Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã đưa vào 
giảng dạy những động tác, điệu múa 
Khmer cổ điển và dân gian cho học 
sinh/sinh viên. Ngoài những nơi đào tạo 
chính quy, chùa Khmer cũng đã đóng góp 
một phần quan trọng trong việc đào tạo và 
gìn giữ những giá trị nghệ thuật truyền 
thống dân tộc của người dân Khmer. Đây 
là những đơn vị đào tạo chính nguồn nhân 
lực cho sân khấu Rô Băm và Dù Kê Khmer 
Nam Bộ, nhằm đáp ứng tốt nhu cầu thị 
MÚA TRONG SÂN KHẤU DÙ KÊ – NÉT Đ C ĐÁO CỦA NGH THUẬT MÚA KHMER NAM B 
120 
hiếu ngày càng cao của khán giả trong thời 
kỳ hội nhập. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Nguyễn Thị Tâm Anh (2015), Hình tượng 
Chằn (YAK) trong văn hóa Khmer Nam Bộ, 
Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội. 
2. Lê Ngọc Canh (2013), Nghệ thuật múa truyền 
thống Khmer Nam bộ, Đề tài NCKH cấp Bộ, 
Hà Nội. 
3. Sơn Lương (2012), Tìm hiểu nghệ thuật sân 
Dù kê Khmer Nam Bộ trên địa bàn tỉnh Sóc 
Trăng (Giai đoạn từ năm 1920 đến năm 
2000), Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Sóc 
Trăng xuất bản. 
4. Nhiều tác giả (1998) Về sân khấu truyền 
thống Khmer Nam Bộ, Sở Văn hóa Thông tin 
Sóc Trăng và Phân viện Văn hóa nghệ thuật 
Việt Nam tại TP. HCM xuất bản. 
5. Nhiều tác giả (2013), Kỷ yếu hội thảo khoa 
học “Nghệ thuật sân khấu Dù Kê Khmer Nam 
bộ - Di sản văn hóa dân tộc”, tổ chức tại 
Trường Đại học Trà Vinh, ngày 11 - 
12/11/2013. 
Ngày nhận bài: 12/6/2017 Biên tập xong: 15/7/2017 Duyệt đăng: 20/7/2017