Lập trình bằng Turbo Pascal

ông giải phóng vùng nhớ 
đã dμnh cho ch−ơng trình, nghĩa lμ không chép Command.com đè lên vùng 
nμy mμ chép vμo phần còn trống khác. Nh− vậy, ch−ơng trình vẫn còn nằm 
lại trong bộ nhớ. 
 Ch−ơng trình th−ờng trú hay TSR- Terminate and Stay Resident - lμ 
ch−ơng trình mμ khi kết thúc không bị xoá khỏi bộ nhớ, nó vẫn còn l−u lại 
chờ vμ thực hiện chức năng công việc của mình phục vụ cho ch−ơng trình 
khác khi cần đến. 
Ví dụ các phần mềm để chuyển bμn phím từ gõ tiếng Anh sang gõ 
đ−ợc tiếng Việt đều lμ các ch−ơng trình th−ờng trú. Nó chặn ngắt bμn phím 
vμ thay vec tơ ngắt thông th−ờng bằng một thủ tục xử lí khác để khi gõ aa 
thì sẽ chuyển thμnh mã của â, gõ dd thì chuyển thμnh mã của đ, v.v... 
Kĩ thuật lập trình th−ờng trú đòi hỏi phải kết hợp chặt chẽ với hệ thống, 
chặn vμ thay đổi một số ngắt để phục vụ cho mục đích của mình. 
Nguyễn Đình Hoá, Viện CNTT - ĐHQG Hμ nội 260 
Lập trình bằng Turbo Pascal 
4.2 Cách xây dựng một ch−ơng trình th−ờng trú 
4.2.1 
4.2.2 
 Các b−ớc. 
Các b−ớc cơ bản để xây dựng một ch−ơng trình th−ờng trú lμ: 
- Xây dựng thủ tục xử lí ngắt mới. 
 - L−u lại các véc tơ ngắt mμ ch−ơng trình sẽ chiếm dụng. 
- Thiết đặt lại các véc tơ ngắt để ứng với các thủ tục ngắt mới. 
- Phục hồi lại chúng khi kết thúc. 
 - Tạo phím nóng để kích hoạt, gỡ bỏ ch−ơng trình. 
 Các thủ tục hỗ trợ. 
Có thể sử dụng ngắt $27 để kết thúc một ch−ơng trình vμ cho th−ờng 
trú. 
Tuy nhiên Unit Dos của Turbo Pascal cung cấp cho chúng ta một số 
thủ tục phục vụ xây dựng ch−ơng trình th−ờng trú. Tr−ớc hết đó lμ hμm Keep 
đã nói đến ở trên . 
Keep(exitCode: word) ; 
Cho kết thúc ch−ơng trình vμ ở lại th−ờng trú. 
Mã thoát exitCode = 0 lμ kết thúc bình th−ờng, exitCode = 1 lμ thoát 
bằng Ctrl+C, exitCode = 2 lμ thoát khi chia cho 0. 
Vậy một ch−ơng trình th−ờng trú phải có Keep(0) tr−ớc từ khoá END. 
 Ngoμi ra còn một số thủ tục hỗ trợ lμm việc vói các véc tơ ngắt. 
GetIntVec (IntNo: Byte; Vector: Pointer) ; 
L−u lại véc tơ ngắt số hiệu IntNo vμo địa chỉ xác dịnh trong biến 
Vector. 
SetIntVec (IntNo: Byte; Vector: Pointer); 
Đặt lại véc tơ ngắt số hiệu IntNo ứng với địa chỉ xác định trong biến 
Vector. 
Toán tử lấy địa chỉ @ hay Addr() th−ờng đ−ợc sử dụng để lấy địa chỉ 
của một thủ tục xử lí ngắt. thủ tục xử lí ngắt phải có kiểu Interrupt. 
 Một điểm cần l−u ý lμ ch−ơng trình th−ờng trú không thể biết chắc các 
ngắt hiện tại có phải lμ bản gốc của BIOS , DOS hay không vì có thể một 
ch−ơng trình th−ờng trú khác đã thay thế nó rồi ! 
4.3 Ví dụ minh hoạ. 
Nguyễn Đình Hoá, Viện CNTT - ĐHQG Hμ nội 261 
Lập trình bằng Turbo Pascal 
4.3.1 Ví dụ 1 
 Đầu tiên ta xét một ví dụ đơn giản, lμm một ch−ơng trình th−ờng trú 
chiếm ngắt số $05 lμ ngắt có chức năng in nội dung của mμn hình ra máy in. 
Ngắt nμy ứng với phím Print-screen. Ta sẽ thay nó bằng một thủ tục ngắt 
mới, thực hiện việc in ra kí tự #1 (khuôn mặt c−ời) tại góc mμn hình. 
program Smile1; 
{$M 1024,0,0} 
uses dos; 
procedure VietRaGocManHinh; interrupt; 
begin 
MemW[$B800:0]:=$0701; 
{07 lμ byte thuộc tính, 01 lμ mã kí tự #1} 
end; 
BEGIN 
 SetIntVec($00,saveInt00); 
{khôi phục ngắt khi chia cho 0} 
 SetIntVec($05,@VietRaGocManHinh); 
 keep(0); 
END. 
 Trong ch−ơng trình trên cần l−u ý mấy điểm sau. 
1- Phải có chỉ thị biên dịch {$M 1024,0,0} để hạn chế vùng Heap. 
Nhắc lại rằng chỉ thị cho trình biên dịch phân bố bộ nhớ {$M StackSize, 
HeapMin, HeapMax} có các giá trị mặc định lμ {$M 16384, 0, 655360}, 
nghĩa lμ HeapMax có thể đạt đến địa chỉ cao nhất của bộ nhớ RAM. Nếu 
HeapMax không đ−ợc giơí hạn bởi 0 vμ dùng hμm Keep để kết thúc ch−ơng 
trình thì bộ nhớ sẽ bị chiếm dụng hết đến byte cuối cùng, không còn chỗ để 
tái nạp lại Command.com khi kết thúc thi hμnh ch−ơng trình. 
2- Khai báo Interrupt lμ bắt buộc đối với một thủ tục ngắt, tức lμ thủ 
tục đ−ợc gọi khi có một ngắt xảy ra. Trong ch−ơng trình nμy lμ thủ tục 
VietRaGocManHinh. Lúc nμy trình biên dịch sẽ sinh mã để cất giữ tạm thời 
nội dung tất cả các thanh ghi tr−ớc khi gọi thủ tục ngắt vμ hoμn nguyên lại 
các giá trị thanh ghi sau khi thủ tục ngắt kết thúc. Nếu thiếu khai báo nμy, 
trình biên dịch coi thủ tục ngắt lμ một thủ tục thông th−ờng nh− mọi thủ tục 
khác, không báo lỗi vμo thời điểm dịch vμ ch−ơng trình sẽ đổ vỡ ngay. 
3- Lệnh SetIntVec($00, SaveInt00) để khôi phục lại ngắt $00 - "chia 
cho không". 
 Ch−ơng trình trên mới chỉ quan tâm lμm thế nμo chiếm chỗ của một 
ngắt khác. Nó đã viết đè lên giá trị gốc ban đầu của ngắt $05. Không có cách 
nμo để khôi phục lại chức năng gốc của phím Print-Screen ngoμi việc tắt máy 
khởi động lại. 
Nguyễn Đình Hoá, Viện CNTT - ĐHQG Hμ nội 262 
Lập trình bằng Turbo Pascal 
 Ch−ơng trình d−ới đây khắc phục nh−ợc điểm nμy. Nó l−u lại địa chỉ 
chứa trong vec tơ ngắt $08 (lμ ngắt đồng hồ hệ thống). Sau đó mới thay thế 
bằng địa chỉ của thủ tục ngắt VietRaGocManHinh_2 . Trong thủ tục nμy, véc 
tơ ngắt $08 đ−ợc đặt lại để trỏ đến thủ tục xử lí cũ đã l−u. 
program Smile2; 
{$M 1024,0,0} 
uses dos; 
var SaveInt08: pointer; 
procedure VietRaGocManHinh_2; interrupt; 
begin 
 Inline($9C/ {PUSHF } 
 $FF/$1E/SaveInt08); {CALL FAR [SaveInt08]} 
 MemW[$B800:0]:=$0701; {07 lμ byte thuộc tính, 01 lμ mã 
kí tự #1} 
end; 
BEGIN 
 GetIntVec($08, SaveInt08); 
 SetIntVec($08,@VietRaGocManHinh_2); 
 keep(0); 
END. 
4.3.2 Ví dụ 2 
Một ch−ơng trình hẹn giờ. Ta thử xây dựng một ch−ơng trình th−ờng 
trú phức tạp hơn, có xử lí dòng lệnh. Dòng lệnh Alarm n sẽ khởi động 
ch−ơng trình vμ chờ đúng n phút máy sẽ phát tiếng còi vμ dòng thông báo 
trên mμn hình để nhắc lμ đã đến giờ hẹn. Trong thời gian chờ máy vẫn hoạt 
động bình th−ờng. 
Ch−ơng trình sử dụng ngắt $1C lμ nhịp đồng hồ cho ng−ời sử dụng. 
Cứ đều đặn một Tic thì ngắt nμy đ−ợc gọi một lần. Một giây ngắt nμy đ−ợc 
gọi khoảng 18.2 lần. Ta sẽ chặn ngắt nμy vμ thay thế nó bằng thủ tục xử lí 
mới, tăng biến đếm CurrentTime lên một đơn vị vμ so sánh với khoảng thời 
gian chờ đã ấn định. Nếu v−ợt quá sẽ phát lệnh báo động. 
Các b−ớc công việc mμ thủ tục xử lí phải lμm lμ 
- Phục hồi vectơ ngắt $1C trả lại cho hệ thống. 
- L−u vectơ ngắt bμn phím, thay bằng thủ tục xử lí mới lμ: phát còi liên 
tục, hiện thông báo vμ đợi gõ phím F12 để kết thúc thật sự ch−ơng 
trình. 
program Alarm; 
{$M $1024,0,0} {cap bo nho $M Stacksize,heapmin,heapmax} 
uses crt,dos; 
const DefaultTime = 1; {Tham số mặc định, báo thức sau 1 
phút} 
Nguyễn Đình Hoá, Viện CNTT - ĐHQG Hμ nội 263 
Lập trình bằng Turbo Pascal 
Var CurrentTime: longint; 
 Worktime: word; {khoảng thời gian đợi báo thức} 
 KbdIntVec: procedure; 
 {để l−u địa chỉ của ch−ơng trình xử lí ngắt bμn phím 
của hệ thống} 
{$F+} { force Far call} 
procedure KeyClick; interrupt; 
 Begin 
 gotoXY(1,1); 
 TextColor(Yellow); 
 TextBackGround(Red); 
 Write(' Over time ! - Press F12 to continue.'); 
 While Port[$60] 88 do Write(#7); 
 { phát còi khi ch−a gõ F12(có mã 88)để chấm dứt} 
 { Port[i] truy cập cổng i=$60 lμ cổng bμn phím } 
 SetIntVec($9,Addr(KbdIntVec)); 
 Inline($9C); 
 KbdIntVec; 
 {gọi lại ch−ơng trình xử lí ngắt bμn phím cũ} 
 end; 
{$F-} 
{$F+} 
procedure TestTime; interrupt; 
begin 
 Inc(CurrentTime); 
 if (CurrentTime >= Round(workTime*60*18.2)) then 
 begin 
 SetIntVec($1C,Addr(KbdIntVec)); 
{phục hồi vecto ngắt $1C cũ} 
 GetIntVec($9,Addr(KbdIntVec)); 
{l−u vecto ngắt bμn phím} 
 SetIntVec($9,Addr(KeyClick)); 
{ngắt bμn phím bây giờ nối đến KeyClick} 
 end; 
 Inline($9C); 
 KbdIntVec; {gọi lại ch−ơng trình xử lí ngắt bμn phím 
cũ } 
end; 
{$F-} 
procedure TestParam; {xử lý tham số dòng lệnh = số phút đợi 
báo thức} 
var WorkTimeStr: String; 
 i: byte; 
 code: integer; 
begin WorktimeStr:=''; 
 For i:=1 to ParamCount do 
 WorkTimeStr:= WorkTimeStr + ParamStr(i); 
Nguyễn Đình Hoá, Viện CNTT - ĐHQG Hμ nội 264 
Lập trình bằng Turbo Pascal 
 Val(WorkTimeStr,WorkTime, code); 
 if code 0 then 
 workTime:=DefaultTime; 
end; 
BEGIN 
 TestParam; 
 CurrentTime:=0; 
 GetIntVec($1C,Addr(KbdIntVec)); 
{l−u vecto ngắt $1C } 
 SetIntVec($1C,Addr(TestTime)); 
{trỏ đến ch−ơng trình xử lí testTime của ta} 
 keep(0); 
END. 
Câu hỏi vμ bμi tập 
1. Véc tơ ngắt lμ gì. Chúng thực hiện những chức năng gì. 
2. Để gọi trực tiếp thực hiện ngắt từ trong một ch−ơng tình Pascal cần 
phải theo các b−ớc nh− thế nμo. Tham số đầu vμo đặt ở đâu, kết quả 
trả vể lấy ở đâu. 
3. Vai trò của kiểu thanh ghi Registers trong Unit DOS lμ gì. Tại sao nó 
lại đ−ợc khai báo lμ kiểu bản ghi có cấu trúc thay đổi. 
4. Thâm nhập hệ thống qua hỗ trợ của Unit DOS có −u nh−ợc điểm gì. 
5. Nguyên lí chung để xây dựng một ch−ơng trình th−ờng trú lμ gì. 
6. Khi nμo cần thâm nhập trực tiêp bộ nhớ, các cổng thiết bị. Cách lμm. 
Thực hμnh. 
1. Lập hai thủ tục l−u lại mμn hình (ở chế độ văn bản) vμ khôi phục mμn 
hình đã l−u. ứng dụng để hoμn thiện ch−ơng trình bảng chọn: sau khi 
chọn thì bảng chọn biến mất vμ mμn hình cũ đ−ợc khôi phục lại. 
2. Lập hai thủ tục l−u lại một phần mμn hình (ở chế độ văn bản) nằm 
trong một khung cửa sổ hình chữ nhật vμ khôi phục lại phần cửa sổ đó. 
ứng dụng để hoμn thiện ch−ơng trình bảng chọn: sau khi chọn thì bảng 
chọn biến mất vμ mμn hình cũ đ−ợc khôi phục lại. 
Nguyễn Đình Hoá, Viện CNTT - ĐHQG Hμ nội 265 
Lập trình bằng Turbo Pascal 
TμI liệu tham khảo 
1. Hoμng Kiếm (chủ biên), “Tin học đại c−ơng nâng cao”, Nxb Giáo dục, 
1998. 
2. Quách Tuấn Ngọc, “Ngôn ngữ lập trình Pascal”, Nxb Giáo dục, 2000. 
3. Quách Tuấn Ngọc, “Bμi tập ngôn ngữ lập trình Pascal”, Nxb Giáo dục, 
2000. 
4. Schapers A.,” Mẹo vμ thủ thuật lập trình bằng Turbo Pascal 5.5”, Nxb 
KHKT Hμ nội, 1996. 
5. Bùi Thế Tâm, Võ Văn Tuấn Dũng, “Giáo trình tin học đại c−ơng”, 
Nxb GTVT, Hμ nội, 1995. 
6. Koffman E. B., “ Pascal- Problem Solving and Problem Design”, 
Addison-Wesley Pub. Company, 1993. 
7. Catambay B., “The Pascal Programming Language”, Academic Press, 
2001,  
Nguyễn Đình Hoá, Viện CNTT - ĐHQG Hμ nội 266