Kỹ thuật Bel Canto trong đào tạo thanh nhạc Việt Nam
TÓM TẮT
Ra đời cùng với nghệ thuật oprera, kỹ thuật Bel canto được xem là thành tựu,
đỉnh cao kỹ thuật thanh nhạc của nhân loại. Nó là mẫu mực cho ca hát chuyên
nghiệp, nó góp phần nâng cao trình độ thẩm mỹ âm nhạc cho công chúng. Sứ mệnh
ấy thuộc các cơ sở đào tạo thanh nhạc thế giới và ở Việt Nam.
Ngày nay, công tác đào tạo thanh nhạc ở Việt Nam trên cơ sở kết hợp kỹ thuật
bel canto với nghệ thuật hát truyền thống Việt Nam được áp dụng từ thập kỷ 60 của
thế kỷ trước. Đấy là sự phối hợp ứng dụng khoa học giữa kỹ thuật thanh nhạc với
ngữ âm tiếng Việt và trở thành nguyên tắc trong đào tạo thanh nhạc chính thống ở
nhà trường.
Tóm tắt nội dung Kỹ thuật Bel Canto trong đào tạo thanh nhạc Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút "TẢI VỀ" ở trên
cho việc học hát như về độ tuổi, cơ thể, khẩu hình, hơi thở và các chế độ luyện tập Trường phái Thanh nhạc Thụy Điển đã đưa ra một số cơ sở lý luận về đào tạo Thanh nhạc, xác định âm khu của giọng hát. Tất cả các Trường phái trên tạo nên bức tranh đa sắc màu và các triết lý, phương pháp đào tạo thanh nhạc cho Thế giới. Tùy theo tập quán văn hóa, sở trường của mỗi dân tộc, việc vận dụng trường phái thanh nhạc vào đào tạo có khác nhau. Vì vậy các Học viện âm nhạc vẫn đông sinh viên học thanh nhạc với các kỹ thuật để biểu diễn tốt trong các Opera cổ điển và hiện đại. Nhiều cuộc thi thanh nhạc thế giới và khu vực với các kỹ thuật bel canto và kỹ thuật thanh nhạc hiện đại vẫn được tổ chức hàng năm ở nhiều quốc gia thu hút hàng ngàn thí sinh tham gia. 6. Ca hát chuyên nghiệp Việt Nam với nghệ thuật Bel canto Từ sự ảnh hưởng của Âm nhạc Châu Âu, âm nhạc Pháp thâm nhập Việt Nam thông qua tôn giáo, các đội kèn nhà binh, các lớp dạy nhạc ở các trường và các tư gia của người Pháp, Op- era đã đến với công chúng Việt Nam khá sớm khoảng đầu thế kỷ XX. Nếu tính các hoạt động ca đoàn ở Nhà thờ Công giáo thì opera còn hiện diện sớm hơn, nhưng để đưa vào học đường thì opera thực sự trở thành chuyên ngành học từ khi Trường âm nhạc Việt Nam ra đời năm 1956 nay là Học viện âm nhạc Quốc gia Hà Nội. Thông qua đội ngũ các ca sĩ, nhà sư phạm được đào tạo chuyên nghiệp tại một số nước châu Âu, các Nhạc viện, các trường Nghệ thuật ở Việt Nam đã hình thành đội ngũ các nhạc sĩ sáng tác, ca sỹ có kỹ thuật trở thành nòng cốt trong việc đưa kỹ thuật bel canto vào giảng dạy. Tất cả các cơ sở trên là những điều kiện thuận lợi để opera tham gia vào ca hát chuyên nghiệp Việt Nam hình thành và phát triển trong giới hạn, có uy tín trong khu vực và quốc tế. Ngày nay, những Nhạc viện chính quy, những Cơ sở đào tạo Thanh nhạc như Học viện âm nhạc Quốc gia Hà Nội, Nhạc viện TP.HCM, Học viện âm nhạc Huế, Trường đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội, Nhà hát Giao hưởng Hợp xướng Nhạc Vũ kịch Việt Nam, Nhà hát Giao hưởng Hợp xướng Nhạc Vũ kịch TP.HCM, tổ chức đào tạo có kết quả trong việc đưa opera vào giảng dạy thanh nhạc. Nhiều nghệ sỹ Việt Nam đạt các giải thưởng cao trên thế giới như Trung Kiên, Lê Dung, Minh Đức, Xuân Thanh, Rơchămphiang, Tạ Minh Tâm, Quang Thọ, Bích Thuỷ đã chứng minh cho sự phát triển và trưởng thành của nền âm nhạc Việt Nam - Ca hát chuyên nghiệp Việt Nam khi sử dụng nghệ thuật Bel canto. Có được thành tựu đó, các cơ sở đào tạo ca hát chuyên nghiệp đã biết kết hợp một cách hài hòa giữa kỹ thuật Bel canto châu Âu với kỹ thuật hát tròn vành rõ chữ trong truyền thống hát dân ca của dân tộc Việt Nam. Trong các giáo trình, phương pháp hát dân tộc tròn vành rõ chữ được các giảng viên đào tạo Thanh nhạc tại các Nhạc viện, các Trường Âm nhạc xem là một nguyên tắc bất di bất dịch khi đào tạo ca sĩ thanh nhạc theo Trường phái Bel canto. Ngay từ năm 1965, trong cuộc Hội thảo về âm nhạc do Ban Nghiên cứu âm nhạc thuộc Vụ nghệ thuật - Bộ Văn hoá tổ chức, các nhà nghiên cứu, các nghệ sĩ, các chuyên gia thanh nhạc đã khẳng định “Tiếng hát Việt Nam phải tròn vành rõ chữ” là một phương châm Ca hát mang tính dân tộc đồng thời lại mang tính khoa học. Ngay từ khi Chèo cổ được hình thành từ xa xưa và phát triển ở đồng bằng Bắc bộ, kỹ năng này đã trở thành bắt buộc đối với tất cả các diễn viên. NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 48 SỐ 8 - THÁNG 8/2015 Bất kỳ một ngôn ngữ nào thì khi nói hoặc hát, người nói hay người hát cũng cần đem đến cho người nghe những thông tin: nói cái gì? hát cái gì? Vì vậy mà yếu tố rõ lời trong nói hoặc trong hát là một nguyên tắc bắt buộc. Tuy nhiên trong xu hướng thế giới mở, nghệ thuật bel canto đã dần được xem là kỹ thuật hát chuyên nghiệp của nhiều nước trên thế giới. Do đó Trường phái Thanh nhạc cổ điển Bel canto của Italia và Châu Âu đã và đang tiếp tục ảnh hưởng vào các hoạt động đào tạo Thanh nhạc của Việt Nam là xu thế tất yếu. 7. Sự tương đồng một số kỹ thuật hơi thở Bel canto với ca hát dân tộc Một điều ngẫu nhiên là kỹ thuật hơi thở của trường phái Bel canto của châu Âu rất gần với ca hát dân tộc - kỹ thuật ca hát cổ truyền, đặc biệt ở Tuồng, Chèo... Theo kỹ thuật này, hơi thở trong khi hát được đề cập và sử dụng nhiều thuật ngữ như: hơi bụng, hơi gan, hơi hòm, hơi lá lách, hơi đan điền, hơi hột...hơi ruột, hơi gan, “hát rút ruột rút gan, hát thể tận can tràng”. Về phương pháp hát cộng minh: Âm lượng của giọng hát có được bởi sự kết hợp một cách khoa học và tự nhiên giữa hoạt động phát âm của thanh đới với việc cộng hưởng những luồng sóng âm ấy nhờ có các xoang vang trên đầu và lồng ngực (lồng ngực, vòm hầu, hàm ếch, hốc mũi, hốc má, hốc trán, xoang bướm). Đây cũng là nguyên lý và cơ chế “phát thanh” nói chung của tất cả các Trường phái ca hát hàn lâm chuyên nghiệp trên thế giới từ trước tới nay. Kỹ thuật Thanh nhạc Bel canto chính là nghệ thuật huy động, phát huy, tận dụng các khả năng cộng hưởng tự nhiên nói trên một cách triệt để nhất, nhằm mục đích khuyếch đại giọng hát, làm cho tiếng hát có âm lượng lớn, có cường độ mạnh, có sức vang to...v.v... Tuy nhiên, hát cộng minh hay âm thanh có vị trí không có nghĩa đơn thuần chỉ là con số cộng một cách máy móc, giáo điều các khoảng vang âm học lại với nhau để thành một giọng hát đẹp (!). Đã từng xảy ra sự ngộ nhận về phương pháp hát cộng minh. Hoặc là coi phương pháp hát cộng minh Bel canto châu Âu là không dân tộc, làm cho tiếng hát “nhồm nhoàm”, “ồn ào” không rõ lời. Ngược lại, có thái độ sùng bái cách hát cộng minh Bel canto châu Âu một cách nô lệ, mù quáng và coi cách hát truyền thống dân tộc là thiếu khoa học. Các nghệ nhân Việt Nam rất có ý thức trong việc sử dụng kỹ thuật này từ dân gian. Ở nghệ thuật Tuồng, các xoang vang (Cộng minh) được gọi bằng thuật ngữ hơi như hơi hòm, hơi hàm, hơi hầu, hơi mũi, hơi óc, hơi mé... Ở nghệ thuật Chèo, lại có những tên gọi như: hơi hầu âm, hơi mé... Nghĩa là, trong kỹ thuật ca hát cổ truyền, cha ông ta đã từng biết kết hợp, sử dụng tất cả các xoang vang tự nhiên cần thiết làm cho giọng hát được tăng lên, phóng ra xa hơn, vang to hơn. Việc biết kết hợp sự cộng hưởng âm thanh đối với các xoang vang của ông cha ta như vậy đâu phải ngẫu nhiên mà thực chất xuất phát từ sự hiểu biết và cảm nhận có cơ sở khoa học về âm học hết sức đáng lưu ý. Như vậy, khi đề cập đến “hát theo phương pháp cộng minh” theo kỹ thuật Bel canto cổ điển châu Âu, chúng ta càng sáng tỏ thêm sự nhận thức về tính khoa học được đúc kết, sàng lọc qua kinh nghiệm thực tiễn của cha ông ta trong kỹ thuật thanh nhạc cổ truyền dân tộc. Những cụm tính từ : “Tròn vành - Rõ chữ ” thực chất là sự cụ thể hóa các biện pháp kỹ thuật về hơi thở, về cộng hưởng âm thanh hay cộng minh, vị trí cũng vậy, những quan điểm đó tạo nên tiêu chí thẩm mỹ thẩm âm của người Việt, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý, ngôn ngữ Việt Nam từ ngàn xưa đến nay. Từ khi tiếp cận với kỹ thuật bel canto, nhiều nhạc sĩ, nghệ sĩ Việt Nam đã có ý thực vận dụng với kỹ thuật hát của dân tộc. Hai nhạc sĩ Việt Nam đã kết hợp nguyên lý tròn vành rõ chữ kết hợp với kỹ thuật Bel canto châu Âu để sáng tác đầu tiên các vở opera nổi tiếng là Đỗ Nhuận với Opera Cô Sao sáng tác năm 1964 công diễn lần đầu tiên tại Nhà hát lớn Hà Nội nhân dịp hai mươi năm nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, 2/9/1965 và Người tạc tượng năm 1971. Nhạc sĩ Nhật Lai cũng đã viết Opera Bên bờ Krongpa năm 1968 được giới âm nhạc Việt Nam đánh giá cao. NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 49SỐ 8 - THÁNG 8/2015 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Giáo trình giảng dạy Thanh nhạc - Đại học - Trung học, Thư viện Nhạc viện Hà Nội - 1991. [2] Mai Khanh, Sách học Thanh nhạc, NXB Văn hóa, Hà Nội. [3] Nguyễn Trung Kiên (2004), Nghệ thuật Opera Viện Âm nhạc, Hà Nội. [4] Nguyễn Trung Kiên (2001), Phương pháp sư phạm Thanh nhạc, Viện Âm nhạc, Hà Nội. [5] Nguyễn Trung Kiên (2014), Những vấn đề sư phạm Thanh nhạc, Nxb Âm nhạc. [6] Nguyễn Trung Kiên (1968), Tìm hiểu và phát triển giọng hát, NXB Vụ Văn hóa quần chúng. [7] Hồ Mộ La (2005), Lịch sử nghệ thuật Thanh nhạc phương Tây, NXB Từ điển Bách khoa. [8] Lô Thanh (1996), Giáo trình Đại học Thanh nhạc 5 năm, Đại học Nghệ thuật Huế. [9] Lô Thanh (1991), Xây dựng và phát triển nghệ thuật Thanh nhạc Việt Nam. [10] Lô Thanh (1998), Thanh nhạc Việt Nam trong giai đoạn 1945-1975, Trường Đại học Nghệ thuật Huế [11] Trương Ngọc Thắng (2001), Công tác đào tạo Thanh nhạc tại Trường đại học Nghệ thuật Huế, Luận văn cao học, Nhạc viện Hà Nội. [12] Trương Ngọc Thắng (2007), Ca hát chuyên nghiệp Việt Nam, quá trình hình thành và phát triển, Luận án Tiến sĩ, Nhạc viện Hà Nội. Dẫu chỉ mới dừng ở mức độ thể nghiệm, nhưng bước đầu việc vận dụng kỹ thuật mang tính kinh điển của thế giới và kỹ thuật dân gian Việt Nam vẫn được xem là thành công đầy hứa hẹn. Kết luận Không còn nghi ngờ gì nữa, kỹ thuật Bel canto là thành tựu, đỉnh cao kỹ thuật thanh nhạc của nhân loại. Nó là giá trị trường tồn, là mẫu mực cho ca hát chuyên nghiệp. Công tác đào tạo thanh nhạc với các kỹ thuật bel canto kết hợp với nghệ thuật hát truyền thống Việt Nam vẫn đang phát triển ở Học viện âm nhạc Quốc gia Hà Nội, Nhạc viện TP.HCM, Học viện âm nhạc Huế, Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội, các Trường cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật ở các tỉnh, thành phố trong cả nước. Kỹ thuật thanh nhạc Bel canto vẫn chiếm ưu thế trong phần lớn các ca sĩ đang hoạt động trong lĩnh vực ca hát chuyên nghiệp Việt Nam. Trong xu hướng thị trường âm nhạc hiện nay có nhiều lưa chọn, các phong trào có tuổi đời ngắn, dài khác nhau. Dù sao thì kỹ thuật bel canto vẫn có chỗ đứng. Nó góp phần nâng cao trình độ thẩm mỹ âm nhạc cho công chúng. Sứ mệnh ấy thuộc các cơ sở đào tạo thanh nhạc. NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 50 SỐ 8 - THÁNG 8/2015
File đính kèm:
ky_thuat_bel_canto_trong_dao_tao_thanh_nhac_viet_nam.pdf
