Kinh doanh ngoại hối của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong bối cảnh thương mại quốc tế diễn biến phức tạp

ế của BIDV 
chỉ tăng nhẹ 1,4% lên 2.520 tỷ đồng. Ngân 
hàng này vẫn nằm trong top 5 ngân hàng có 
lợi nhuận lớn nhất ngành trong quý 1.
Nhìn lại trong năm 2018, dựa trên báo 
cáo tài chính hết quý 3/2018, kết quả tổng 
hợp cho thấy, 20 ngân hàng có lãi thuần từ 
kinh doanh ngoại hối, đạt hơn 4.200 tỷ đồng 
trong 9 tháng đầu năm 2018, tăng 32% so với 
cùng kỳ năm 2017, cho thấy đây vẫn là mảng 
kinh doanh hấp dẫn; đồng thời các NHTM 
cũng chủ động, linh hoạt, có kinh nghiệm 
hơn và phòng ngừa rủi ro tốt hơn.
Tổng số 20 NHTM được đề cập, đó là 
Vietcombank, BIDV, Sacombank, ACB, MBB, 
VPBank, Techcombank, HDBank, ABBank, 
VietCapitalBank, SeABank, VietBank, 
Saigonbank, Kienlongbank, Bac A Bank, 
TPBank, VietABank, LienVietPostBank, VIB, 
NCB. Tổng hợp con số đầy đủ thì lãi thuần 
từ hoạt động kinh doanh ngoại hối đạt 4.293 
tỷ đồng, tăng 32% so với cùng kỳ. Riêng quý 
3/2018, 20 ngân hàng này có lãi 1.290 tỷ đồng 
từ kinh doanh ngoại hối. Đây là quý có sự 
biến động mạnh nhất của NDT và VND so với 
USD, tức là có mức độ rủi ro lớn nhất, nhưng 
các NHTM Việt Nam vẫn duy trì được số lãi 
ổn định từ hoạt động kinh doanh này.
Trong số đó, có 16 trên tổng số 20 
NHTM Việt Nam được tổng hợp, phân tích 
có tăng trưởng dương ở mảng kinh doanh 
ngoại hối trong 9 tháng đầu năm 2018, cá biệt 
có một số ngân hàng có tốc độ tăng trưởng 
rất cao trên 100%. VPBank cùng kỳ năm 
2017 bị lỗ tới 43 tỷ đồng thì 9 tháng đầu năm 
2018 có lãi tới 251 tỷ đồng; VietCapitalBank 
hoạt động kinh doanh ngoại hối có lãi 115 
tỷ đồng, tăng gần 3 lần so với cùng kỳ năm 
ngoái, đây là động lực chính cho tăng trưởng 
lợi nhuận hợp nhất cùa ngân hàng này trong 
3 quý đầu năm 2018. BIDV, một trong những 
NHTM Việt Nam có thị phần lớn nhất trên 
thị trường ngoại hối cũng có tăng trưởng 
lãi kinh doanh ngoại hối tới 55% đạt 797 tỷ 
đồng. Tham khảo số liệu so sánh kết quả kinh 
doanh ngoại hối trong 2 năm qua 2017-2018 
của 10 NHTM Việt Nam được lựa chọn ở 
hình vẽ dưới đây:
Hình 3
Nguồn: [9]. Đơn vị: tỷ đồng 
58 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
Bên cạnh một số NHTM có kết quả kinh 
doanh ngoại hối tăng trưởng cao, thì một số 
NHTM khác, như: Vietcombank, Sacombank, 
BacABank và LienVietPostBank lại giảm so 
với cùng kỳ, riêng LienVietPostBank còn bị 
lỗ gần 7 tỷ đồng. Đối với riêng Vietcombank 
cho dù bị giảm 6% so với cùng kỳ năm 2017, 
nhưng Vietcombank vẫn có mức lãi từ kinh 
doanh ngoại hối đạt hơn 1.600 tỷ đồng, dẫn 
đầu các NHTM Việt Nam và có khoảng cách 
rất xa so với các NHTM khác. Trong nhiều 
năm gần đây, Vietcombank vẫn luôn giữ 
được thế mạnh truyền thống, có thị phần lớn 
nhất trong hoạt động kinh doanh ngoại hối. 
Tham khảo số liệu về lĩnh vực kinh 
doanh này 2 năm trước đó: 2016 – 2017 của 
Vietcombank cũng thấy rõ điều đó. Tính 
đến hết năm 2017, Vietcombank đạt doanh 
số kinh doanh ngoại tệ tăng 27,22% so với 
cùng kỳ và đạt 120,3% mục tiêu đề ra trong 
kế hoạch kinh doanh của năm 2017; Chuyển 
tiền kiều hối tăng 14,9% so với cùng kỳ 2016.
Hình 4: Diễn biến doanh số kinh doanh ngoại tệ và chuyển tiền kiều hối của Vietcombank 
các năm 2016 - 2017
Nguồn: [7]
Cũng trong khoảng thời gian nói trên, 
Vietcombank liên tục duy trì vị trí hàng đầu 
về mua bán ngoại tệ trên thị trường. Nhóm 
NHTM Việt Nam có thị phần lớn tiếp theo 
đó là BIDV, VietinBank, Sacombank, 
Techcombank, ACB, MBB, Eximbank và 
VPBank cũng đang tham gia cạnh tranh 
mạnh mẽ trên thị trường ngoại hối. 
Tại VPBank, kinh doanh ngoại hối vốn 
không phải là thế mạnh nhiều năm trước khi 
thường xuyên bị lỗ nặng: năm 2017 bị lỗ 159 
tỷ đồng, năm 2016 lỗ 319 tỷ đồng, năm 2015 
lỗ 290 tỷ đồng. Nhưng năm 2018 VPBank 
đang có bước thay đổi mạnh mẽ khi không 
chỉ thoát lỗ mà còn có lãi tới 251 tỷ đồng 
trong 9 tháng đầu năm ở mảng kinh doanh 
này. Kinh doanh ngoại hối thậm chí còn trở 
thành một trong những yếu tố cứu cánh cho 
tăng trưởng lợi nhuận của VPBank khi thu 
nhập từ tín dụng tăng chậm lại, hoạt động 
dịch vụ và mua bán chứng khoán sụt giảm. 
Ngoài các NHTM nói trên, thì trong 9 
tháng đầu năm 2018 một số NHTM khác của 
Việt Nam cũng đạt số lãi từ hoạt động kinh 
doanh ngoại hối ở mức khá, như: Sacombank 
đạt lãi 313 tỷ đồng, ACB đạt 308 tỷ đồng, 
MB đạt 302 tỷ đồng, Techcombank 247 tỷ 
đồng. Những NHTM này thậm chí còn phải 
cạnh tranh gay gắt với những ngân hàng nước 
ngoài có ưu thế về nguồn ngoại tệ dồi dào, 
59Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
kinh nghiệm trên thị trường tài chính quốc 
tế, khách hàng là các nhà xuất khẩu lớn. Ví 
dụ, đến nay chưa thấy công bố kết quả kinh 
doanh 9 tháng, tuy nhiên 6 tháng đầu năm 
2018 tại HSBC Việt Nam, đã có lãi từ kinh 
doanh ngoại hối đạt tới 347 tỷ đồng, chỉ đứng 
sau Vietcombank, BIDV và tương đương với 
VietinBank.
Trên thực tế, hoạt động kinh doanh 
ngoại hối là một mảng nhiều rủi ro, lên xuống 
khá thất thường, ngay cả ở những Ngân hàng 
lớn, giàu kinh nghiệm. Tuy nhiên, các NHTM 
Việt Nam cũng sẽ không bỏ qua mảng kinh 
doanh có nhiều triển vọng, nhiều tiềm năng 
bởi nhu cầu chi tiêu ngoại tệ cho các hoạt 
động du lịch, du học, định cư,...ở nước ngoài 
ngày càng lớn. Lượng kiều hối về Việt Nam 
cũng tăng nhanh theo từng năm. Đồng thời, 
các NHTM Việt Nam còn phải cạnh tranh với 
mua bán ngoại tệ trên thị trường “chợ đen”, 
chủ yếu là các cửa hàng vàng. Mặc dù các 
NHTM Việt Nam trong nhiều năm qua đưa 
ra không ít chương trình khuyến mại tặng 
quà, tặng tiền cho khách hàng thực hiện giao 
dịch ngoại tệ với ngân hàng,...hay bổ sung 
nhiều tiện ích, như cho phép đổi ngoại tệ tại 
cây ATM, thì thói quen mua bán ngoại tệ trên 
thị trường tự do của người dân vẫn khó thay 
đổi. Đặc biệt là với những giao dịch Nhân 
dân tệ của tư nhân, của cá nhân ở khu vực 
biên giới phía Bắc. 
Hành lang pháp lý tạo cơ hội cho các 
Ngân hàng thương mại Việt Nam mở rộng 
kinh doanh mua bán Nhân dân tệ trong bổi 
cảnh căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc
Trong bối cảnh căng thẳng thương mại 
Mỹ - Trung gia tăng, nhiều dự báo sẽ chỉ ra 
rằng, các cơ hội gia tăng quan hệ thương 
mại, đầu tư, du lịch quốc tế của Việt Nam 
và Trung Quốc sẽ lớn hơn, giao dịch bằng 
NDT sẽ lớn hơn, tập trung là khu vực biên 
giới. Đây là một mảng thị trường kinh doanh 
ngoại hối mà nhiều NHTM đang mở rộng 
cơ hội. Trong các báo cáo tài chính của các 
NHTM CP Việt Nam được đề cập nói trên, 
phần kinh doanh ngoại hối chỉ đề cập chung, 
tổng thể, không có thuyết minh chi tiết giao 
dịch mua bán NDT. Tuy nhiên, trong thực tế 
hoạt động này có phát sinh tại một số NHTM 
Việt Nam và đạt kết quả kinh doanh khá.
Về cơ sở pháp lý, NHNN Việt Nam 
đã kịp thời ban hành Thông tư số: 19/2018/
TT-NHNN, hướng dẫn về quản lý ngoại hối 
đối với hoạt động thương mại biên giới Việt 
Nam - Trung Quốc, có hiệu lực thi hành từ 
12/10/2018. Đây là điều kiện cho các NHTM 
Việt Nam đẩy mạnh cạnh tranh về giao dịch 
mua bán NDT ở khu vực biên giới, nhất là 
trong bối cảnh quan hệ thương mại Mỹ - 
Trung Quốc chưa giảm bớt căng thẳng.
Theo quy định pháp lý nói trên, các đối 
tượng được sử dụng Nhân dân tệ trong thanh 
toán gồm thương nhân, cư dân biên giới Việt 
Nam, Trung Quốc có hoạt động thương mại 
biên giới giữa 2 nước; các ngân hàng thương 
mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được 
phép kinh doanh ngoại hối.
Cùng với đồng Nhân dân tệ, VND và 
ngoại tệ tự do chuyển đổi cũng được dùng 
trong các giao dịch thanh toán ở biên giới. 
Phương thức thanh toán bao gồm thanh toán 
qua ngân hàng, bằng VND hoặc Nhân dân tệ 
(CNY) tiền mặt. Ngoài ra, thông tư cũng quy 
định một số hoạt động ngoại hối khác, như: 
ủy thác thanh toán bằng đồng CNY, hoạt 
động xuất khẩu, nhập khẩu CNY tiền mặt và 
VND tiền mặt.
3. Kết luận và khuyến nghị
Dự báo, dù diễn biến quan hệ thương 
mại Mỹ - Trung Quốc tới đây như thế nào đi 
60 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
chăng nữa, thì quan hệ thương mại, đầu tư, 
du lịch, dịch vụ hành không,... giữa Việt Nam 
và Trung Quốc sẽ tiếp tục gia tăng lớn, các 
giao dịch về thanh toán, chuyển tiền, chuyển 
đổi tiền tệ của doanh nhân, cá nhân người 
Việt Nam và Trung Quốc tiếp tục ở quy mô 
lớn hơn và NDT sẽ có những biến động khó 
lường. Bên cạnh đó, với việc CPTPP chính 
thức có hiệu lực từ 30/12/2018, các hiệp định 
thương mại khác giữa Việt Nam và các khối, 
các nước khác được thực thi, quan hệ thương 
mại, đầu tư, dịch vụ, du lịch, lao động, chuyên 
gia, thanh toán, chuyển tiền, giao dịch vốn,... 
của Việt Nam với cộng đồng quốc tế sẽ tiếp 
tục phát triển lên các mức độ mới. Thị trường 
tài chính quốc tế tiếp tục diễn biến với những 
tác động kinh tế, chính trị, thiên tai,....bất 
thường. Đó là những cơ hội và thách thức lớn 
đối với các NHTM Việt Nam. Tuy nhiên với 
kinh nghiệm rút ra trong thời gian qua, đặc 
biệt là trong năm 2018 và 6 tháng đầu năm 
2019, chắc chắn hoạt động kinh doanh ngoại 
hối của các NHTM Việt Nam sẽ có kết quả 
bền vững hơn, góp phần thúc đẩy tăng trưởng 
kinh tế của đất nước. 
Vấn đề đặt ra cho các NHTM Việt 
Nam, đó là tiếp tục tăng cường đào tạo cán 
bộ, thực hiện tốt các nghiệp vụ phòng ngừa 
rủi ro theo thông lệ kinh doanh ngoại hối 
quốc tế, chủ động và linh hoạt mua bán ngoại 
tệ trên thị trường, chú trọng đến các nghiệp 
vụ phái sinh.
Tài liệu tham khảo: 
1. https://www.imf.org/en/Data 
2. https://www.bankofamerica.com/
3. ECB (2017), “ECB completes foreign reserves 
investment in Chinese renminbi equivalent to 
€500 million”, Press Release, June 2017;
4. https://www.thomsonreuters.com/en.html
5. Bloomberg
6. www.babypips.com
7. Báo cáo hoạt động kinh doanh năm 2017 của 
Vietcombank
8. https://kinhdoanh.vnexpress.net/tin-tuc/quoc-
te/tham-vong-quoc-te-hoa-dong-nhan-dan-te-
cua-trung-quoc-3130004.html
9.  
-doanh-ngoai-hoi-trong-3-quy-dau-nam-20181 
0271148322.chn
Địa chỉ tác giả: Khoa tài chính ngân hàng _ 
Trường Đại học Mở Hà Nội
Email: hailv@hou.edu.vn